Thực phẩm chức năng là gì? Phân loại, công dụng và lưu ý khi sử dụng

Mục lục

Trong cuộc sống hiện đại, nhịp sống hối hả đã khiến nhiều người không có đủ thời gian để duy trì chế độ ăn uống cân bằng và lối sống lành mạnh. Chính vì thế, thực phẩm chức năng (TPCN) ngày càng trở nên phổ biến giúp chúng ta duy trì sức khỏe. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về thực phẩm chức năng, cách phân loại, công dụng và những lưu ý khi sử dụng chúng sao cho hiệu quả tránh gây tác dụng phụ không mong muốn.

Với hơn 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực sản xuất, phân phối thực phẩm chức năng và bảo vệ sức khỏe, Mediphar USA sẽ giúp bạn giải đáp những thắc mắc trên một cách chi tiết nhất.

Thực phẩm chức năng là gì?

Theo Thông tư số 08/2004/TT-BYT của Bộ Y tế Việt Nam, thực phẩm chức năng (TPCN) là các sản phẩm bổ sung chế độ dinh dưỡng giúp hỗ trợ chức năng của các bộ phận trong cơ thể, tăng sức đề kháng và giảm nguy cơ mắc bệnh. Các loại thực phẩm chức năng có thể chứa vitamin, khoáng chất, enzyme, chất xơ, các loại axit amin hoặc thảo dược tự nhiên.

Tùy vào thành phần, hàm lượng vi chất và cách hướng dẫn sử dụng, thực phẩm chức năng có thể mang các tên gọi khác nhau như: thực phẩm bổ sung vi chất dinh dưỡng, thực phẩm bổ sung, sản phẩm bảo vệ sức khỏe, hay dinh dưỡng y học.

Hiện nay, thực phẩm chức năng có nhiều dạng bào chế khác nhau, tùy theo tính chất của chất bổ sung hoặc chiết xuất. Trong đó, bốn dạng bào chế phổ biến nhất là: viên nang, viên nén, dạng lỏng và dạng bột.

Thực phẩm chức năng có mấy loại?

Theo Thông tư 43/2014/TT-BYT về việc quản lý thực phẩm chức năng thì TPCN sẽ bao gồm các mục như sau:

Thực phẩm bổ sung (Supplemented Food) là thực phẩm thông thường được bổ sung vi chất và các yếu tố có lợi cho sức khỏe như vitamin, khoáng chất, axit amin, axit béo, enzym, probiotic, prebiotic và chất có hoạt tính sinh học khác.
Thực phẩm bảo vệ sức khỏe (Health Supplement, Food Supplement, Dietary Supplement) là sản phẩm được chế biến dưới dạng viên nang, viên hoàn, viên nén, cao, cốm, bột, lỏng và các dạng chế biến khác có chứa một hoặc hỗn hợp của các chất sau đây:

Vitamin, khoáng chất, axit amin, axit béo, enzym, probiotic và chất có hoạt tính sinh học khác;
Hoạt chất sinh học có nguồn gốc tự nhiên từ động vật, chất khoáng và nguồn gốc thực vật ở các dạng như chiết xuất, phân lập, cô đặc và chuyển hóa.

Thực phẩm dinh dưỡng y học còn gọi là thực phẩm dinh dưỡng dùng cho mục đích y tế đặc biệt (Food for Special Medical Purposes, Medical Food) là loại thực phẩm có thể ăn bằng đường miệng hoặc bằng ống xông, được chỉ định để điều chỉnh chế độ ăn của người bệnh và chỉ được sử dụng dưới sự giám sát của nhân viên y tế.
Thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt (Food for Special Dietary Uses) dùng cho người ăn kiêng, người già và các đối tượng đặc biệt khác theo quy định của Ủy ban tiêu chuẩn thực phẩm quốc tế (CODEX) là những thực phẩm được chế biến hoặc được phối trộn theo công thức đặc biệt nhằm đáp ứng các yêu cầu về chế độ ăn đặc thù theo thể trạng hoặc theo tình trạng bệnh lý và các rối loạn cụ thể của người sử dụng.

>>> Xem ngay: Danh mục thực phẩm chức năng tại Mediphar USA

Công dụng của thực phẩm chức năng

Có nên sử dụng thực phẩm chức năng không là câu hỏi của nhiều người? Theo Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH), là sản phẩm bổ sung cho chế độ ăn uống, có thể hỗ trợ sức khỏe người dùng khi được sử dụng đúng cách, tuy nhiên chúng không thể thay thế cho chế độ ăn uống cân đối hoặc điều trị y tế.

Dưới đây là một số lợi ích tuyệt vời mà TPCN mang lại:

Bổ sung dinh dưỡng cần thiết: Với những người có chế độ ăn thiếu hụt dưỡng chất hoặc những nhóm đối tượng đặc biệt như người già, phụ nữ mang thai và trẻ em, thực phẩm chức năng có thể giúp cung cấp các vitamin, khoáng chất cần thiết mà cơ thể đang thiếu. Chẳng hạn như dùng canxi hỗ trợ để bé cao lớn, phát triển và giảm nguy cơ loãng xương ở người già.
Hỗ trợ tăng cường hệ miễn dịch và sức khỏe tổng thể: Một số thực phẩm chức năng có chứa các chất chống oxy hóa, chất xơ hòa tan, hoặc axit béo omega-3, giúp cải thiện sức khỏe tim mạch, hỗ trợ hệ miễn dịch và bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh.
Cải thiện năng lượng và sức khỏe tinh thần: Nếu bạn cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng, hoặc bị căng thẳng kéo dài, một số thực phẩm chức năng như vitamin B, nhân sâm hoặc omega-3 có thể giúp cải thiện tinh thần và giảm stress.

Thực phẩm chức năng hỗ trợ duy trì sức khỏe

Những sai lầm khi sử dụng thực phẩm chức năng

Khi sử dụng thực phẩm chức năng (TPCN), nhiều người có thể gặp phải một số sai lầm phổ biến, dẫn đến hiệu quả không như mong muốn hoặc thậm chí gây hại cho sức khỏe. Dưới đây là một số sai lầm thường gặp nhất:

Lạm dụng và sử dụng quá liều: Sử dụng thực phẩm chức năng quá liều sẽ khiến cơ thể hấp thu không kịp từ đó có thể gây ra rối loạn quá trình đồng hóa trao đổi chất.
Kết hợp nhiều loại thực phẩm chức năng: Một số thành phần trong các thực phẩm chức năng khác nhau có thể tương tác với nhau, dẫn đến tác dụng phụ không mong muốn như rối loạn trao đổi chất, tăng mỡ máu, tăng mô mỡ, đường huyết…. Ngoài ra, lạm dụng TPCN còn gây hại đến các cơ quan, thúc đẩy quá trình lão hóa nhanh chóng trong cơ thể, khiến cơ thể dễ mắc bệnh hơn.
Thay thế thực phẩm chức năng cho chế độ ăn uống: Thực phẩm chức năng không thể thay thế chế độ ăn uống đầy đủ và cân bằng. Cơ thể cần một lượng lớn dưỡng chất từ thực phẩm tự nhiên, vì vậy các bữa ăn hàng ngày vẫn là nguồn dinh dưỡng chính và thiết yếu.
Sử dụng TPCN thay thế thuốc chữa bệnh: Đây là một sai lầm nghiêm trọng có thể đe dọa tính mạng. Vì lý do này, Bộ Y tế đã ban hành quy định cấm dùng thực phẩm chức năng thay thế thuốc điều trị. Đồng thời, nghiêm cấm các hành vi quảng cáo mập mờ, quảng cáo quá mức, sai sự thật về tác dụng của TPCN.
Lạm dụng TPCN giảm cân: Các nghiên cứu từ Hiệp hội Nghiên cứu Ung thư Hoa Kỳ cảnh báo rằng việc sử dụng thực phẩm chức năng giảm cân có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh ung thư.

Mặc dù thực phẩm chức năng có thể mang lại lợi ích nhất định cho sức khỏe, nhưng việc sử dụng không đúng cách có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng, đồng thời sử dụng TPCN kết hợp với chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh nhé.

Thực phẩm chức năng và thuốc khác nhau như thế nào?

Theo định nghĩa của Bộ Y tế, thực phẩm chức năng không phải là thuốc và không có tác dụng điều trị bệnh. Bộ Y tế quy định rõ ràng rằng thực phẩm chức năng chỉ có tác dụng bổ sung dinh dưỡng, hỗ trợ chức năng của các bộ phận trong cơ thể và giúp phòng ngừa bệnh tật.

Ngược lại, thuốc là các sản phẩm đã được chứng minh qua các nghiên cứu lâm sàng về khả năng điều trị hoặc phòng ngừa bệnh. Thuốc phải được kiểm định nghiêm ngặt về hiệu quả và an toàn trước khi được cấp phép lưu hành. Thuốc có chứa các thành phần hoạt tính có tác dụng trực tiếp lên các cơ quan, hệ thống trong cơ thể để chữa trị bệnh lý cụ thể.

Ví dụ, vitamin C được dùng như một thành phần bổ sung trong thực phẩm chức năng để hỗ trợ hệ miễn dịch, nhưng không thể điều trị cảm cúm do vi khuẩn/ virus gây ra. Do đó, hiệu rõ sự khác biệt giữa TPCN và thuốc để không nhầm lẫn và sử dụng đúng mục đích

Lưu ý khi sử dụng thực phẩm chức năng

Sử dụng thực phẩm chức năng một cách hợp lý và khoa học có thể mang lại lợi ích cho sức khỏe, nhưng việc lựa chọn không đúng tình trạng hoặc sử dụng sai cách có thể gây ra tác dụng phụ không mong muốn. Vì thế, khi sử dụng TPCN, bạn cần lưu ý một số điểm quan trọng sau:

Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng: Bác sĩ, dược sĩ sẽ tư vấn sản phẩm phù hợp và liều lượng an toàn để đảm bảo không có tương tác thuốc hoặc phản ứng phụ không mong muốn. Đặc biệt với những người có bệnh nền, phụ nữ mang thai hoặc người già, việc tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng là vô cùng quan trọng.
Chọn sản phẩm từ nhà sản xuất uy tín: Lựa chọn các sản phẩm có thương hiệu, nguồn gốc rõ ràng và được cấp phép bởi các cơ quan chức năng, như Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) hoặc các cơ quan kiểm định uy tín.
Tuân thủ liều lượng khuyến cáo: Không nên tự ý tăng liều lượng mà cần sử dụng theo hướng dẫn. Quá liều hoặc kéo dài thời gian sử dụng có thể gây tác dụng phụ đối với cơ thể.
Theo dõi phản ứng của cơ thể: Thời gian đầu sử dụng TPCN nên theo dõi cơ thể để có thể nhanh chóng phát hiện các dấu hiệu dị ứng nếu có như nổi mẩn, tiêu chảy, buồn nôn. Nếu có phản ứng bất thường, ngừng sử dụng và tham khảo ý kiến bác sĩ.
Thực phẩm chức năng không phải là thuốc và không có tác dụng điều trị bệnh. Nếu bạn đang mắc bệnh hoặc có vấn đề sức khỏe, cần tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ.
Bảo quản đúng cách: tránh ánh sáng mặt trời trực tiếp, độ ẩm cao và nhiệt độ cao. Một số TPCN cần được bảo quản trong tủ lạnh hoặc nơi khô ráo.
Kiểm tra hạn sử dụng: Theo dõi thời hạn sử dụng để tránh sử dụng sản phẩm đã quá hạn.
Lưu ý khi kết hợp với các sản phẩm khác: Nếu đang dùng nhiều loại thực phẩm chức năng hoặc thuốc, khi dùng cùng lúc chúng rất dễ tương tác với nhau từ đó, ảnh hưởng đến khả năng hấp phụ và dễ gây ra tác dụng phụ.

Một số câu hỏi thường gặp về thực phẩm chức năng

Ai nên sử dụng thực phẩm chức năng?

TPCN phù hợp cho cả người lớn và trẻ nhỏ. Tuy nhiên, không phải ai cũng cần sử dụng TPCN. Dưới đây là các đối tượng nên xem xét sử dụng thực phẩm chức năng:

Người có chế độ ăn uống thiếu hụt dinh dưỡng: Những người ăn uống không đầy đủ, thiếu các nhóm thực phẩm cần thiết như vitamin, khoáng chất,… thì có thể sử dụng các viên uống cung cấp vitamin D, B12, khoáng chất (sắt, canxi)
Người cao tuổi: Thực phẩm chức năng có thể giúp bổ sung những dưỡng chất cần thiết cho người cao tuổi, đặc biệt là canxi, vitamin D, vitamin B12 và các chất chống oxy hóa.
Người đang mang thai và cho con bú: Đối tượng này cần bổ sung nhiều dưỡng chất như axit folic, sắt, canxi,… nếu chế độ ăn uống không đủ đảm bảo cho mẹ và bé. Tuy nhiên, việc sử dụng phải có sự hướng dẫn của bác sĩ.
Người có nhu cầu đặc biệt về dinh dưỡng: như vận động viên, người tập thể dục cường độ cao có thể bổ sung thêm protein, vitamin và khoáng chất để duy trì sức khỏe.
Người có hệ miễn dịch yếu, dễ bị cảm cúm, viêm nhiễm hoặc có bệnh lý liên quan đến miễn dịch có thể sử dụng các thực phẩm chức năng như vitamin C, kẽm hay probiotics để cải thiện hệ miễn dịch.
Những người khỏe mạnh nhưng muốn duy trì và tăng cường sức khỏe, cải thiện sắc đẹp, hoặc ngăn ngừa lão hóa cũng có thể sử dụng TPCN như vitamin tổng hợp, các chất chống oxy hóa (vitamin E, C, selenium), collagen,…
Người có vấn đề về tiêu hóa: Các TPCN chứa probiotics hoặc enzym tiêu hóa như Menpeptine có thể giúp cải thiện sức khỏe hệ tiêu hóa, đặc biệt đối với những người bị rối loạn tiêu hóa, táo bón, tiêu chảy hoặc hội chứng ruột kích thích (IBS).

Uống thực phẩm chức năng bao lâu thì dừng?

Thời gian sử dụng thực phẩm chức năng phụ thuộc vào nhu cầu cá nhân và loại sản phẩm. Một số sản phẩm có thể được dùng trong ngắn hạn để bổ sung dưỡng chất thiếu hụt, trong khi các sản phẩm khác có thể được sử dụng lâu dài. Tuy nhiên, việc dùng liên tục trong thời gian dài nên được bác sĩ giám sát để tránh nguy cơ tích lũy và gây hại cho sức khỏe. Dưới đây là một vài trường hợp bạn có thể tham khảo:

Bổ sung dinh dưỡng: Nếu bạn đang sử dụng TPCN để bổ sung vitamin, khoáng chất hoặc các dưỡng chất mà cơ thể thiếu hụt, thời gian sử dụng có thể kéo dài từ vài tuần đến vài tháng. Sau khi bổ sung đủ dưỡng chất, bạn có thể ngừng hoặc giảm liều lượng.
Hỗ trợ sức khỏe: Đối với các sản phẩm hỗ trợ sức khỏe lâu dài như glucosamine cho khớp, omega-3 hay các loại thực phẩm chức năng giúp giảm cholesterol, có thể cần sử dụng liên tục trong một thời gian dài (thường từ 3-6 tháng hoặc lâu hơn) để thấy được hiệu quả.
Hỗ trợ điều trị bệnh lý (như tăng cường miễn dịch, hỗ trợ tim mạch): Thời gian sử dụng TPCN hỗ trợ điều trị sẽ tùy thuộc vào tình trạng bệnh lý và hướng dẫn của bác sĩ. Thường thì bạn sẽ được bác sĩ tư vấn về thời gian và liều lượng sử dụng phù hợp.

Không nên sử dụng thực phẩm chức năng quá lâu

Thực phẩm chức năng không phải là giải pháp lâu dài cho mọi vấn đề sức khỏe. Nếu bạn đã cải thiện được tình trạng sức khỏe nhờ TPCN, có thể bạn không cần tiếp tục sử dụng nữa. Đồng thời, điều chỉnh chế độ ăn uống và thói quen sống là yếu tố quan trọng để duy trì kết quả lâu dài.

Thực phẩm chức năng có hại gan và thận không?

Nếu được sử dụng đúng liều lượng và theo chỉ dẫn, thực phẩm chức năng an toàn cho gan và thận. Tuy nhiên, việc lạm dụng và dùng quá liều có thể dẫn đến quá tải và gây tổn thương gan, thận. Nhất là các TPCN không rõ nguồn gốc sẽ làm tăng nguy cơ này. Một số sản phẩm như viên dầu cá hoặc men gạo đỏ có thể gây nguy cơ đối với gan nếu dùng quá liều.

Ngoài ra, nếu bạn đã có bệnh gan hay có vấn đề về thận thì việc sử dụng một số loại TPCN có thể làm tăng gánh nặng cho các bộ phận này, dẫn đến tổn thương nghiêm trọng hơn. Do đó, những người mắc bệnh nên thận trọng và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng TPCN.

Lời kết

Trên đây là những thông tin trả lời cho câu hỏi thực phẩm chức năng là gì và những vấn đề xoay quanh nó. Mediphar USA hy vọng rằng bài viết đã cung cấp nhiều thông tin hữu ích đến bạn.

Nếu bạn đang có nhu cầu tìm kiếm thực phẩm chức năng uy tín hỗ trợ sức khỏe, hãy liên hệ ngay với Mediphar USA. Với gần 20 năm kinh nghiệm, cung cấp hơn 150 dòng sản phẩm được nghiên cứu và sản xuất từ các nguyên liệu tự nhiên, chúng tôi không chỉ đặt yếu tố an toàn và hiệu quả lên hàng đầu mà còn cung cấp các giải pháp dinh dưỡng toàn diện giúp nâng cao sức khỏe người dùng.

Thông tin liên hệ:

Văn Phòng Đại Diện TPHCM: 93 Đất Thánh, F6, Tân Bình, Tp.HCM
Nhà Máy: Xã Đức hòa Hạ, Huyện Đức Hòa, Long An.
Hotline: 0903 893 866
Email: medipharusa2018@gmail.com
Website: https://medipharusa.com/

Dược sĩ Phạm Cao Hà

Đã kiểm duyệt nội dung

Tôi là dược sĩ Phạm Cao Hà, hiện đang giữ vai trò cố vấn chuyên môn tại Công ty TNHH Mediphar USA. Với gần 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và quản lý chất lượng sản phẩm thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe, tôi cam kết cung cấp những thông tin chính xác và hữu ích cho cộng đồng.

Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm mà tôi chia sẻ trên website medipharusa.com sẽ hỗ trợ Quý Đối Tác và Khách Hàng của công ty trong việc hiểu biết sâu sắc hơn về lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng.

> Xem thêm về tác giả