Axit amin: Định nghĩa, tính chất, cấu trúc, phân loại, vai trò và cách bổ sung

Một trong những thành phần dinh dưỡng không thể không nhắc đến chính là axit amin – nền tảng cấu tạo nên protein và tham gia vào vô số quá trình sinh lý quan trọng. Vậy, axit amin là gì và chúng đóng vai trò như thế nào đối với sức khỏe?

Là đơn vị uy tín với hơn 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và sản xuất các sản phẩm bảo vệ sức khỏe, Mediphar USA thấu hiểu tầm quan trọng của việc cung cấp thông tin chính xác và khoa học đến cộng đồng. Thông qua bài viết này, Mediphar USA mong muốn mang đến cho bạn cái nhìn toàn diện về tầm quan trọng của axit amin, từ đó giúp bạn có những lựa chọn đúng đắn trong việc chăm sóc sức khỏe bản thân và gia đình.

Axit amin là gì?

Axit amin là những hợp chất hữu cơ đóng vai trò nền tảng cho sự sống, chúng liên kết với nhau theo trình tự nhất định để hình thành nên protein (thành phần thiết yếu cấu tạo nên mọi sinh vật).

Không chỉ dừng lại ở vai trò cấu trúc, các phân tử sinh học này còn tham gia tích cực vào vô số quá trình sinh hóa diễn ra bên trong cơ thể con người, góp phần thiết yếu vào sự tăng trưởng và phát triển toàn diện. Mặc dù có tới khoảng 300 loại axit amin được tìm thấy trong tự nhiên, nhưng chỉ một số ít trong đó tham gia vào cấu trúc protein ở người.

Tính chất của axit amin

• Nhiệt độ nóng chảy và sôi cao.
• Axit amin tồn tại dưới dạng các chất rắn tinh thể màu trắng.
• Một số axit amin có vị ngọt, trong khi nhiều loại khác không có vị hoặc có vị đắng.
• Hầu hết các axit amin tan tốt trong nước nhưng không tan trong các dung môi hữu cơ.

Cấu trúc axit amin

Cấu trúc chung của axit amin được biểu diễn bằng công thức H₂NCH(R)COOH, có thể hình dung như sau:

Trong số 20 loại axit amin tự nhiên, tất cả đều có những đặc điểm cấu trúc chung, bao gồm:

• Mọi axit amin đều sở hữu “khung sườn” cơ bản giống nhau, bao gồm:
  • Nhóm amino (-NH2, dạng ion hóa là -NH3+): Mang tính bazơ.
  • Nhóm carboxyl (-COOH, dạng ion hóa là -COO-): Mang tính axit.
  • Nguyên tử hydro (-H).
  • Tất cả các nhóm trên đều liên kết với cùng một nguyên tử carbon trung tâm, gọi là carbon alpha (α-carbon).
• Nhóm R – Yếu tố tạo nên sự khác biệt: Điều làm nên sự đa dạng của 20 loại axit amin tự nhiên chính là nhóm R (hay còn gọi là mạch nhánh). Mỗi axit amin sở hữu một nhóm R riêng biệt, quyết định đặc tính hóa học và vai trò sinh học đặc thù của nó.

Phân loại axit amin thiết yếu và không thiết yếu

Trong số 20 loại axit amin tham gia cấu tạo protein, cơ thể chúng ta có khả năng tự tổng hợp một số loại, nhưng cũng có những loại cần được cung cấp từ bên ngoài. Điều này dẫn đến sự phân loại thành hai nhóm: axit amin thiết yếu và không thiết yếu.

Những axit amin không thiết yếu, bao gồm:

• Alanine
• Asparagine
• Arginine
• Aspartic acid
• Glutamic acid
• Cysteine
• Glutamine
• Proline
• Glycine
• Serine
• Tyrosine

Ngoài những axit amin không thiết yếu này, còn có chín loại axit amin khác rất cần thiết cho cơ thể, vì chúng không thể tự tổng hợp được. Những axit amin này được gọi là axit amin thiết yếu và bao gồm:

• Isoleucine
• Histidine
• Lysine
• Leucine
• Phenylalanine
• Tryptophan
• Methionine
• Threonine
• Valine

Vai trò của axit amin đối với cơ thể

Cơ thể sử dụng các axit amin để tổng hợp protein, với trình tự và loại axit amin khác nhau sẽ quyết định cấu trúc bậc cao và chức năng chuyên biệt của từng loại protein. Do đó, axit amin đóng vai trò then chốt trong nhiều hoạt động sinh học, bao gồm:

• Xúc tác quá trình tiêu hóa: Axit amin tham gia cấu thành các enzyme tiêu hóa, xúc tác quá trình thủy phân thức ăn thành các chất dinh dưỡng có kích thước nhỏ hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình hấp thu tại ruột non.
• Tái tạo và sửa chữa mô: Axit amin là thành phần cơ bản tham gia vào quá trình tổng hợp protein cấu trúc, cần thiết cho sự tăng trưởng, biệt hóa tế bào và sửa chữa các mô bị tổn thương.
• Tổng hợp hormone và chất dẫn truyền thần kinh: Axit amin là tiền chất để tổng hợp các hormone peptide (điều hòa hoạt động chuyển hóa và cân bằng nội môi) và các chất dẫn truyền thần kinh (dẫn truyền xung động thần kinh giữa các nơron và giữa nơron với cơ quan đáp ứng).
• Cung cấp năng lượng: Trong một số trường hợp, đặc biệt là khi nguồn cung carbohydrate và lipid bị thiếu hụt, axit amin có thể bị thoái hóa và chuyển hóa thành glucose thông qua quá trình tân tạo đường, cung cấp năng lượng cho các hoạt động của tế bào.
• Duy trì cấu trúc da, tóc và móng: Một số axit amin, chẳng hạn như cysteine và methionine, là thành phần quan trọng của keratin, protein dạng sợi chính cấu tạo nên da, tóc và móng, giúp duy trì độ chắc khỏe và đàn hồi của các mô này.
• Phát triển và duy trì khối cơ: Các axit amin, đặc biệt là các axit amin thiết yếu chuỗi nhánh (BCAAs), đóng vai trò quan trọng trong quá trình tổng hợp protein cơ, kích thích sự phát triển và duy trì khối lượng cơ bắp.
• Tăng cường hệ miễn dịch: Axit amin tham gia vào quá trình tổng hợp các kháng thể, các tế bào miễn dịch và các phân tử tham gia vào đáp ứng miễn dịch, giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh.
• Hỗ trợ chức năng hệ tiêu hóa: Một số axit amin, chẳng hạn như glutamine, là nguồn năng lượng chính cho các tế bào niêm mạc ruột, góp phần duy trì tính toàn vẹn của hàng rào niêm mạc ruột và hỗ trợ chức năng tiêu hóa.

Dấu hiệu thiếu hụt axit amin

Như đã đề cập, axit amin là thành phần cấu tạo nên protein, đóng vai trò nền tảng trong hầu hết các quá trình sống. Do đó, việc bổ sung đầy đủ chín loại axit amin thiết yếu trong chế độ ăn uống hàng ngày là rất cần thiết để duy trì hoạt động bình thường và khỏe mạnh của cơ thể. Thiếu hụt axit amin có thể dẫn đến nhiều rối loạn bệnh lý khác nhau, bao gồm:

• Phù nề.
• Thiếu máu.
• Mất ngủ.
• Tiêu chảy.
• Trầm cảm.
• Hạ đường huyết.
• Chán ăn.
• Gan nhiễm mỡ.
• Các vấn đề liên quan đến da và tóc.
• Đau đầu, suy nhược, cáu gắt và mệt mỏi.

Nguồn thực phẩm giàu axit amin

Thực phẩm có nguồn gốc thực vật:

• Rau củ: Bông cải xanh, các loại đậu (đậu Hà Lan, đậu lăng,…), củ cải đường, bí ngô, bắp cải, cà rốt, dưa chuột, rau lá xanh, hành tây.
• Hạt và quả hạch: Các loại hạt, trái cây sấy khô, hạt chia, đậu phộng.
• Ngũ cốc: Yến mạch, ngũ cốc nguyên hạt.
• Đậu nành và các sản phẩm từ đậu nành.
• Trái cây: Táo, chuối, các loại quả mọng (dâu tây, việt quất,…), quả sung, nho, các loại dưa (dưa hấu, dưa lưới,…), cam, đu đủ, dứa, lựu.

Thực phẩm có nguồn gốc động vật:

• Sản phẩm từ sữa: Sữa, phô mai, sữa chua,…
• Trứng.
• Hải sản.
• Thịt gia cầm: Thịt gà, thịt vịt,…
• Thịt đỏ: Thịt bò, thịt lợn,…

Câu hỏi thường gặp về axit amin

Tôi cần bao nhiêu axit amin?

Lượng axit amin thiết yếu được khuyến nghị hàng ngày cho mỗi kg trọng lượng cơ thể như sau:

• Histidine: 14 mg
• Isoleucine: 19 mg
• Leucine: 42 mg
• Lysine: 38 mg
• Methionine: 19 mg (tính chung cho cả Methionine và Cysteine)
• Phenylalanine: 33 mg (tính chung cho cả Phenylalanine và Tyrosine)
• Threonine: 20 mg
• Tryptophan: 5 mg
• Valine: 24 mg

Để tính lượng axit amin thiết yếu cần thiết cho bản thân, bạn nhân trọng lượng cơ thể (tính bằng kg) với lượng khuyến nghị cho từng loại axit amin.

Tôi có nên bổ sung axit amin không?

Bạn nên ưu tiên cung cấp axit amin cho cơ thể thông qua một chế độ ăn uống cân bằng và lành mạnh.

Hầu hết mọi người có thể nhận đủ các axit amin thiết yếu từ nguồn thực phẩm tự nhiên, đa dạng như thịt, cá, trứng, sữa, các loại đậu và ngũ cốc nguyên hạt. Việc áp dụng một chế độ ăn uống khoa học, đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng là cách tốt nhất để đảm bảo cơ thể nhận đủ lượng axit amin cần thiết.

Kết luận

Như vậy, chúng ta đã cùng tìm hiểu axit amin là gì và vai trò thiết yếu của chúng trong cơ thể. Có thể nói, axit amin là nền tảng của sự sống, tham gia vào hầu hết các quá trình sinh lý quan trọng, từ cấu tạo protein, hỗ trợ tiêu hóa, sản xuất hormone, dẫn truyền thần kinh, cung cấp năng lượng, duy trì sức khỏe da, tóc, móng, phát triển cơ bắp cho đến tăng cường hệ miễn dịch.

Để đảm bảo cơ thể hoạt động tối ưu, cách tốt nhất để bổ sung axit amin là thông qua chế độ ăn uống đa dạng, giàu protein từ cả nguồn động vật và thực vật. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, việc bổ sung thêm axit amin có thể cần thiết.

Bạn có thể cân nhắc sử dụng các sản phẩm bổ sung axit amin uy tín từ Mediphar USA, được sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế. Các sản phẩm của Mediphar USA với thành phần axit amin đa dạng, hàm lượng phù hợp, có thể là giải pháp hữu ích hỗ trợ bạn trong việc tối ưu sức khỏe.

Tài liệu tham khảo:

1. Amino Acids: https://byjus.com/biology/amino-acids/
2. Amino Acids: https://my.clevelandclinic.org/health/articles/22243-amino-acids

Dược sĩ Phạm Cao Hà

Đã kiểm duyệt nội dung

Tôi là dược sĩ Phạm Cao Hà, hiện đang giữ vai trò cố vấn chuyên môn tại Công ty TNHH Mediphar USA. Với gần 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và quản lý chất lượng sản phẩm thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe, tôi cam kết cung cấp những thông tin chính xác và hữu ích cho cộng đồng.

Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm mà tôi chia sẻ trên website medipharusa.com sẽ hỗ trợ Quý Đối Tác và Khách Hàng của công ty trong việc hiểu biết sâu sắc hơn về lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng.

> Xem thêm về tác giả