Hệ tiêu hoá
Gan – Mật
Ho – Long đờm
Xương khớp
Sắc đẹp
Vitamin & khoáng chất
Tuần hoàn & Tim mạch
Mắt
Nội tiết – Sinh lý
Vật tư y tế
Mua Menpeptine
Lipid là một trong những nhóm chất dinh dưỡng giữ vai trò quan trọng đối với sức khỏe con người. Việc tìm hiểu về lipid sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các đặc tính sinh học của cơ thể, từ đó có thể xây dựng một chế độ ăn uống lành mạnh để cải thiện sức khỏe tổng thể.
Trong bài viết dưới đây, Mediphar USA với 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực sản xuất, gia công và phân phối thực phẩm bảo vệ sức khỏe sẽ giúp các bạn hiểu rõ lipid là gì cũng như vai trò của chúng đối với sức khỏe.
Lipid là gì?
Lipid là chất béo giữ vai trò thiết yếu trong cơ thể con người. Đây được biết đến là thành phần của cấu trúc tế bào, có mặt ở mọi bộ phận của cơ thể. Lipid có thể hòa tan trong một số chất lỏng nhưng không hòa tan trong nước.
Về tính chất, đây là một nhóm các hợp chất hữu cơ bao gồm chất béo và dầu. Các phân tử này tạo ra nguồn năng lượng, đảm nhiệm nhiều chức năng khác nhau trong cơ thể con người.
Về cấu trúc, Lipid là một phân tử sinh học hòa tan trong dung môi không phân cực như rượu hoặc ete. Cấu trúc lipid được giải thích trong sơ đồ dưới đây:
Phân loại lipid
Lipid có thể được phân loại thành ba loại chính.
Triglyceride
Triglyceride là một loại lipid được tìm thấy trong các nguồn thực phẩm giàu chất béo như dầu ăn, bơ và mỡ động vật. Triglyceride chủ yếu được sử dụng để lưu trữ năng lượng trong cơ thể và thường được tích lũy trong mô mỡ. Khi chất béo được phân hủy sẽ giải phóng triglyceride dưới dạng axit béo để cung cấp năng lượng cho cơ thể.
Ngoài ra, triglyceride trong mô mỡ cũng có vai trò cách nhiệt, giúp duy trì nhiệt độ cơ thể ổn định. Mô mỡ chứa triglyceride đóng vai trò bảo vệ các cơ quan nội tạng khỏi tổn thương và tác động vật lý, cũng như hỗ trợ hấp thụ các vitamin tan trong chất béo.
Khi lượng calo bạn tiêu thụ vượt quá lượng calo bạn đốt cháy, chúng sẽ được chuyển đổi thành triglyceride và tích tụ để sử dụng sau này. Tuy nhiên, việc tiêu thụ quá nhiều calo hoặc chất béo có thể dẫn đến mức triglyceride cao, gây nhiều ảnh hưởng xấu cho sức khỏe của bạn.
>>> Xem thêm về: Triglyceride là gì? Những nguy cơ khi chỉ số triglyceride tăng quá cao
Steroid
Steroid là một nhóm lipid bao gồm hormone và cholesterol. Trong đó, cholesterol là một loại lipid quan trọng được sản xuất bởi cơ thể và cung cấp qua thực phẩm, đóng vai trò quan trọng trong tổng hợp hormone. Hormone bao gồm các hormone quan trọng như estrogen, testosterone, adrenaline, cortisol và progesterone.
Cholesterol được mệnh danh là loại lipid steroid phong phú nhất và không thể thiếu cho mọi tế bào trong cơ thể. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc sửa chữa và tái tạo tế bào. Tuy nhiên, nếu cơ thể dư thừa cholesterol sẽ kết hợp với các hợp chất khác trong huyết thanh tạo thành cặn bám trong động mạch. Chúng sẽ gây cản trở quá trình lưu thông máu, làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.
Phospholipid
Phospholipid là một dạng dẫn xuất của triglyceride. Mặc dù chúng có nhiều điểm tương đồng với triglyceride nhưng khác biệt ở mức độ phân tử. Mỗi phân tử của phospholipid chia thành hai phần: một nửa tan trong nước và một nửa không tan trong nước, tạo ra sự khác biệt trong cách phản ứng so với triglyceride.
Khi tồn tại trên màng tế bào, chúng tạo thành cấu trúc màng hai lớp. Phospholipid có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và duy trì tính cách điện của màng tế bào.
Vai trò của lipid là gì?
Lipid là nhóm chất giữ vai trò quan trọng đối với sức khỏe của mỗi người. Trong đó, một số vai trò chính có thể kể đến như:
Sản xuất và lưu trữ năng lượng
Lipid là một nguồn năng lượng dồi dào, với mỗi gram chất béo chứa 9 calo (So với 4 calo cho mỗi gram của protein và carbohydrate). Nhiều tài liệu nghiên cứu cho biết, một nửa lượng nhiên liệu mà cơ thể sử dụng hàng ngày đều đến từ lipid.
Khi bạn tiêu thụ calo nhiều hơn so với nhu cầu, năng lượng dư thừa sẽ được lưu trữ dưới dạng lipid trong tế bào mỡ. Trong khoảng thời gian giữa các bữa ăn và trong quá trình tập luyện, cơ thể sẽ sử dụng dự trữ chất béo này để duy trì các chức năng cơ bản.
Cách nhiệt và bảo vệ
Lipid không chỉ cung cấp năng lượng và hỗ trợ quá trình tiêu hóa mà còn giúp cách nhiệt và bảo vệ cơ thể khỏi các yếu tố có hại. Lớp mỡ dưới da giữ cho nhiệt độ bên trong cơ thể ổn định, đồng thời bảo vệ cơ thể khỏi sự biến động của nhiệt độ bên ngoài.
Các cơ quan quan trọng như thận được bảo vệ bởi lớp chất béo xung quanh, tương tự như một lớp bảo vệ, giúp ngăn chặn tổn thương do va đập hoặc chấn thương. Vì vậy, việc thiếu lớp lipid này có thể dẫn đến tổn thương cho các cơ quan và ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.
Cấu trúc thành tế bào
Các lipid thiết yếu, axit linoleic (axit béo omega-6 chính trong chế độ ăn uống) đóng vai trò quan trọng trong sức khỏe cơ thể vì cơ thể không tự tổng hợp chúng và cần phải nhận được từ chế độ ăn uống hàng ngày. Những acid béo này không chỉ tham gia vào việc tạo màng tế bào và hormone mà còn đóng vai trò quan trọng trong duy trì thị lực và hỗ trợ hệ thống miễn dịch. Chúng cung cấp cấu trúc và hỗ trợ cho các tế bào trong cơ thể, giúp hình thành màng tế bào.
Tham gia vào sản xuất hormone
Cholesterol – một loại lipid quan trọng trong cơ thể, đóng vai trò quan trọng trong quá trình sản xuất hormone steroid như estrogen, testosterone, progesterone và hỗ trợ hoạt động của vitamin D. Đây là các chất dinh dưỡng quan trọng hỗ trợ quá trình thai kỳ, phát triển các đặc tính giới tính và điều chỉnh mức canxi trong cơ thể.
Theo thông tin chia sẻ của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ, khoảng 25% cholesterol trong máu đến từ chế độ ăn uống. Trong khi đó, 75% còn lại được tổng hợp trong gan và tế bào của cơ thể.
Một số thực phẩm chứa lipid có hại
Việc tránh bổ sung chất béo bão hòa là một bước quan trọng trong việc duy trì sức khỏe của bạn. Dưới đây là 6 loại thực phẩm có chứa nhiều chất béo bão hòa nên hạn chế trong chế độ ăn uống:
- Mỡ bò: Gần một nửa lượng lipid trong mỡ bò chứa chất béo bão hòa. Một thìa canh mỡ bò (khoảng 12 gam) có thể cung cấp hơn 6 gam chất béo bão hòa.
- Da gia cầm: Một ounce (khoảng 28 gram) da gà có thể chứa tới 2,26 gam chất béo bão hòa.
- Kem đặc: Kem đặc là sản phẩm chế biến từ sữa tươi với hàm lượng chất béo lớn. Một khẩu phần kem đặc 100gr chứa hơn 23 gram chất béo bão hòa.
- Bơ: Bơ chứa hơn một nửa chất béo bão hòa. Một thìa bơ chứa tới 7 gam chất béo bão hòa.
- Phô mai mềm: Một khẩu phần 50 gram phô mai brie có thể chứa tới 9 gram chất béo bão hòa.
- Thịt lợn xông khói: 100 gam thịt lợn xông khói có thể cung cấp 12 gam chất béo bão hòa nên việc ăn nhiều sẽ không tốt cho sức khỏe.
Các lựa chọn thay thế không chứa lipid là gì?
Bạn có thể giảm lượng chất béo bão hòa bằng cách thay thế các thực phẩm trên bằng các loại sau:
- Sử dụng thịt bò nạc thay vì thịt mỡ.
- Bỏ da khi ăn thịt da cầm.
- Sử dụng sữa tách kem thay vì kem đặc.
- Sử dụng dầu ô liu thay vì bơ.
- Sử dụng phô mai không béo thay vì phô mai mềm
- Ăn thịt xông khói làm từ thịt gà tây thay vì thịt lợn.
Cần làm gì khi nồng độ lipid trong cơ thể cao?
Để đánh giá nồng độ lipid trong máu bình thường và nguy cơ bệnh lý, bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm máu (xét nghiệm mỡ máu). Xét nghiệm sẽ đo lượng cholesterol toàn phần, LDL-cholesterol (cholesterol xấu), HDL-cholesterol (cholesterol tốt) và triglyceride. Người bệnh cần nhịn ăn từ 9-12 giờ trước khi xét nghiệm để đảm bảo cho kết quả chính xác. Khi kết quả cho thấy nồng độ lipid trong máu cao, phương pháp điều trị được khuyến cáo áp dụng bao gồm thay đổi lối sống và sử dụng thuốc.
Thay đổi lối sống
Thay đổi lối sống là biện pháp can thiệp chính để giải quyết tình trạng cholesterol cao. Những điều chỉnh này có thể bao gồm:
- Giảm hoặc loại bỏ chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa từ chế độ ăn.
- Áp dụng chế độ ăn lành mạnh, ưu tiên sử dụng các loại cá béo, ngũ cốc nguyên hạt, rau củ và hoa quả.
- Duy trì việc luyện tập ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 -7 ngày mỗi tuần để góp phần kiểm soát cân nặng và giảm mức cholesterol xấu.
- Dừng hút thuốc lá bao gồm cả thuốc lá điện tử.
- Hạn chế hoặc ngưng sử dụng rượu bia hàng ngày.
Sử dụng thuốc điều trị
Nếu chế độ ăn uống và thay đổi lối sống không đủ hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng các loại thuốc như:
- Statin: Statin là một loại thuốc ngăn gan sản xuất cholesterol LDL. Các loại statin thường được kê đơn bao gồm fluvastatin (Lescol), atorvastatin (Lipitor) và pravastatin (Pravachol). Liều lượng của thuốc có thể cần được điều chỉnh trong quá trình điều trị.
- Thuốc ức chế cholesterol: Loại thuốc này giúp giảm cholesterol bằng cách hạn chế khả năng hấp thụ cholesterol trong cơ thể. Ezetimibe (Ezetrol) là một loại thuốc ức chế cholesterol phổ biến, có thể được kê đơn độc lập hoặc kết hợp với statin.
- Thuốc cô lập axit mật: Những loại thuốc này giúp giảm cholesterol bằng cách cô lập axit mật, từ đó ngăn cản cơ thể hấp thụ chúng.
- Liệu pháp fibrate: Bác sĩ có thể kê đơn fibrate để kết hợp với statin và thuốc ức chế cholesterol. Fibrate giúp giảm triglyceride và tăng mức cholesterol HDL (cholesterol tốt) trong máu.
Thực phẩm bổ sung
Axit béo omega-3 được biết đến với khả năng giảm cholesterol, được tìm thấy nhiều trong cá hồi và dầu thực vật. Những người có mức cholesterol cao có thể cân nhắc bổ sung axit béo omega-3 vào chế độ ăn hàng ngày. Ngoài ra, Niacin (một loại vitamin B) cũng có khả năng giúp giảm triglyceride và tăng cholesterol HDL (cholesterol tốt).
Tuy nhiên, những người có ý định sử dụng niacin để điều trị cholesterol cao nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi dùng. Việc dùng thuốc với liều cao có thể gia tăng nguy cơ tổn thương gan hoặc chảy máu não.
>>> Xem thêm: Omega-3 là gì? Tác dụng, phân loại, liều dùng, cách bổ sung hiệu quả
Kết luận
Trên đây là một số thông tin giúp các bạn hiểu rõ Lipid là gì cũng như vai trò của chúng đối với cơ thể. Có thể thấy rằng, đây là hợp chất béo thực hiện nhiều chức năng thiết yếu như dự trữ năng lượng, cách ly tế bào và kiểm soát các phân tử nào đi vào và ra khỏi màng tế bào. Tuy nhiên, nếu nồng độ lipid trong máu cao có thể gây ra các biến chứng sức khỏe nghiêm trọng như đau tim và đột quỵ. Do đó, cùng với việc cân đối chế độ ăn, thường xuyên thể dục, thể thao, bạn có thể tham khảo sử dụng một số loại thực phẩm chức năng của Mediphar USA để để giữ cho lượng lipid trong cơ thể ở mức ổn định.
Với hơn 20 năm kinh nghiệm và sở hữu nhà máy sản xuất đạt chuẩn GMP, Mediphar USA tự hào mang đến hơn 150 sản phẩm TPCN với chất lượng vượt trội, đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe của người tiêu dùng.
Tài liệu kham khảo:
- https://byjus.com/biology/lipids/
- https://www.weekand.com/healthy-living/article/three-classifications-lipids-found-food-human-body-18023436.php
- https://www.physio-pedia.com/Lipids
- https://www.webmd.com/diet/foods-high-in-lipids
- https://www.medicalnewstoday.com/articles/what-are-lipids#testing-lipid-levels
Dược sĩ Phạm Cao Hà
Đã kiểm duyệt nội dung
Tôi là dược sĩ Phạm Cao Hà, hiện đang giữ vai trò cố vấn chuyên môn tại Công ty TNHH Mediphar USA. Với gần 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và quản lý chất lượng sản phẩm thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe, tôi cam kết cung cấp những thông tin chính xác và hữu ích cho cộng đồng.
Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm mà tôi chia sẻ trên website medipharusa.com sẽ hỗ trợ Quý Đối Tác và Khách Hàng của công ty trong việc hiểu biết sâu sắc hơn về lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng.
