Rối loạn tiêu hóa ở người lớn: Nguyên nhân, triệu chứng, cách cải thiện

Rối loạn tiêu hóa ở người lớn đang trở nên ngày càng phổ biến, phần lớn bắt nguồn từ lối sống hiện đại nhiều áp lực, chế độ ăn uống kém lành mạnh và căng thẳng kéo dài. Các triệu chứng như đầy bụng, chướng hơi, ợ nóng, tiêu chảy hoặc táo bón kéo dài không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tổng thể và chất lượng cuộc sống.

Trong bài viết này, Mediphar USA sẽ cùng bạn tìm hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết các dạng rối loạn tiêu hóa nguy hiểm ở người lớn từ đó giúp bạn đưa ra quyết định chăm sóc y tế kịp thời.

Rối loạn tiêu hóa là gì?

Rối loạn tiêu hóa (Indigestion) là một thuật ngữ chung mô tả tập hợp các triệu chứng liên quan đến đường tiêu hóa, thường xuất hiện đồng thời. Các triệu chứng điển hình bao gồm: đau hoặc cảm giác nóng rát, khó chịu ở vùng bụng trên; nhanh no dù ăn ít; cảm giác đầy bụng kéo dài sau bữa ăn; chướng bụng, buồn nôn hoặc ợ hơi.

Tình trạng này có thể xảy ra thoáng qua theo từng đợt hoặc kéo dài mãn tính tùy theo nguyên nhân và cơ địa mỗi người.

Các nguyên nhân khiến người lớn dễ bị rối loạn tiêu hóa

Rối loạn tiêu hóa là tình trạng phổ biến có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, từ trẻ nhỏ đến người cao tuổi. Tuy nhiên, người lớn mắc rối loạn tiêu hóa thường liên quan nhiều đến yếu tố liên quan đến lối sống và sinh hoạt hàng ngày. Dưới đây là các nguyên nhân chính khiến người trưởng thành dễ gặp phải các vấn đề về tiêu hóa:

1. Áp lực công việc và căng thẳng kéo dài

Áp lực công việc và căng thẳng kéo dài là những yếu tố phổ biến ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tiêu hóa của người trưởng thành. Khi cơ thể đối mặt với stress, hệ trục não – ruột (gut-brain axis) bị kích hoạt, dẫn đến nhiều thay đổi sinh lý trong đường tiêu hóa.

Cụ thể, stress có thể làm rối loạn nhu động ruột, khiến thức ăn di chuyển quá nhanh hoặc quá chậm, gây ra các triệu chứng như tiêu chảy hoặc táo bón. Ngoài ra, căng thẳng còn làm tăng tiết axit dạ dày, dẫn đến cảm giác đầy hơi, đau bụng và thay đổi thói quen đại tiện. Stress cũng có thể làm tăng tính thấm của ruột, gây ra tình trạng “ruột rò rỉ”, cho phép vi khuẩn và độc tố xâm nhập vào máu, kích hoạt phản ứng viêm và làm suy yếu hệ miễn dịch đường ruột.

Hơn nữa, stress có thể ảnh hưởng đến hệ vi sinh vật đường ruột, làm mất cân bằng giữa vi khuẩn có lợi và có hại, từ đó làm tăng nguy cơ mắc các rối loạn tiêu hóa như hội chứng ruột kích thích (IBS) và viêm ruột.

2. Chế độ ăn uống không hợp vệ sinh hoặc không khoa học

Chế độ ăn uống là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe hệ tiêu hóa. Nhiều người trưởng thành do bận rộn hoặc chủ quan thường có thói quen ăn uống không điều độ như: Bỏ bữa, ăn quá nhanh, hoặc ăn uống không đúng giờ, gây áp lực lên dạ dày và đường ruột.

Ngoài ra, việc tiêu thụ thực phẩm kém vệ sinh, thức ăn ôi thiu, để lâu ngày hoặc không rõ nguồn gốc dễ khiến cơ thể nhiễm khuẩn, dẫn đến các triệu chứng như tiêu chảy, đau bụng, đầy hơi. Đặc biệt, những món ăn chứa nhiều dầu mỡ, chiên xào, cay nóng cũng dễ gây kích ứng niêm mạc ruột và làm mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, một trong những nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng rối loạn tiêu hóa kéo dài.

3. Lạm dụng rượu bia thuốc lá

Ở người trưởng thành, đặc biệt là những người làm việc trong môi trường có nhiều giao tiếp xã hội hoặc áp lực công việc cao, việc thường xuyên uống rượu bia hay hút thuốc lá trở nên khá phổ biến. Tuy nhiên, thói quen này lại gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ tiêu hóa.

Rượu bia làm tăng tiết axit dạ dày, gây kích ứng và tổn thương niêm mạc, trong khi thuốc lá làm suy yếu chức năng bảo vệ của đường ruột. Cả hai yếu tố này đều góp phần làm giảm hoạt động của enzym tiêu hóa tự nhiên và phá vỡ sự cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột, dẫn đến các triệu chứng như đầy bụng, khó tiêu, tiêu chảy hoặc viêm loét dạ dày.

Các nghiên cứu cho thấy việc lạm dụng rượu bia và thuốc lá làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tiêu hóa như viêm loét dạ dày, viêm tụy, thậm chí ung thư đường tiêu hóa.

4. Sử dụng thuốc kháng sinh kéo dài

Việc tự ý sử dụng hoặc lạm dụng thuốc, đặc biệt là kháng sinh, có thể gây mất cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột. Kháng sinh không chỉ tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh mà còn loại bỏ cả vi khuẩn có lợi, dẫn đến tình trạng rối loạn tiêu hóa với các triệu chứng như tiêu chảy, đầy hơi và đau bụng.

Nghiên cứu cho thấy, việc sử dụng kháng sinh có thể làm giảm đa dạng vi sinh vật đường ruột và tạo điều kiện cho vi khuẩn có hại phát triển, ảnh hưởng đến chức năng tiêu hóa và miễn dịch của cơ thể.

5. Bệnh lý tiêu hóa mãn tính

Các bệnh lý mãn tính như viêm loét dạ dày – tá tràng, hội chứng ruột kích thích (IBS), viêm đại tràng, bệnh Crohn hay viêm loét đại tràng chảy máu đều ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng tiêu hóa. Những tình trạng này làm thay đổi nhu động ruột, tổn thương niêm mạc và mất cân bằng hệ vi sinh, gây ra các triệu chứng rối loạn tiêu hóa kéo dài như đau bụng, tiêu chảy, táo bón, đầy hơi và khó tiêu.

Khi nào rối loạn tiêu hóa trở nên nguy hiểm ở người lớn?

Rối loạn tiêu hóa ở người lớn thường là tình trạng tạm thời và có thể tự cải thiện. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, các triệu chứng tiêu hóa có thể là dấu hiệu của những vấn đề nghiêm trọng hơn và xuất phát từ bệnh lý cần được chăm sóc y tế kịp thời. Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo mà bạn không nên bỏ qua:

• Tiêu chảy kéo dài hoặc có máu: Tiêu chảy kéo dài hơn 2 ngày, đặc biệt khi phân có máu hoặc chất nhầy, có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng nghiêm trọng hoặc các bệnh lý như viêm loét đại tràng hoặc bệnh Crohn. Tình trạng này có thể dẫn đến mất nước và cần được điều trị y tế ngay lập tức.
• Đau bụng dữ dội và liên tục: Cơn đau bụng dữ dội, không thuyên giảm, đặc biệt khi kèm theo sốt, buồn nôn hoặc nôn mửa, có thể là dấu hiệu của các tình trạng cấp cứu như viêm ruột thừa, viêm tụy cấp hoặc tắc ruột.
• Sút cân không rõ nguyên nhân: Giảm cân nhanh chóng mà không có lý do rõ ràng có thể liên quan đến các vấn đề tiêu hóa nghiêm trọng như hội chứng kém hấp thu, ung thư đường tiêu hóa hoặc các bệnh lý mạn tính khác. Việc phát hiện và điều trị sớm là rất quan trọng để ngăn ngừa tiến triển của bệnh.
• Nôn mửa kéo dài hoặc nôn ra máu: Nôn mửa kéo dài có thể dẫn đến mất nước và rối loạn điện giải. Nếu nôn ra máu, đây có thể là dấu hiệu của xuất huyết tiêu hóa trên, như loét dạ dày tá tràng hoặc vỡ tĩnh mạch thực quản, cần được cấp cứu ngay.
• Sốt cao, mệt mỏi và dấu hiệu nhiễm trùng: Sốt cao kèm theo mệt mỏi, đau cơ, hoặc các dấu hiệu nhiễm trùng khác có thể cho thấy cơ thể đang phản ứng với một nhiễm trùng tiêu hóa nặng. Trong một số trường hợp, nhiễm trùng có thể lan rộng và gây ra các biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời.

Các biện pháp cải thiện rối loạn tiêu hóa cho người lớn tại nhà

Trong nhiều trường hợp, rối loạn tiêu hóa ở người lớn có thể được cải thiện tại nhà thông qua thay đổi lối sống và chế độ ăn uống. Dưới đây là một số biện pháp được các chuyên gia tiêu hóa khuyến nghị:

• Ăn uống điều độ và nhẹ nhàng: Chia nhỏ bữa ăn trong ngày, ăn chậm, nhai kỹ. Tránh ăn quá no hoặc quá nhanh. Hạn chế thực phẩm nhiều dầu mỡ, cay nóng, đồ chiên rán, nước ngọt có ga và cà phê. Ưu tiên thực phẩm dễ tiêu hóa như cơm trắng, chuối, táo nấu chín, bánh mì nướng.
• Uống đủ nước: Uống nhiều nước lọc để tránh mất nước, đặc biệt khi tiêu chảy. Có thể dùng nước oresol hoặc nước dừa. Tránh rượu bia, cà phê và nước ngọt có lượng đường cao.
• Bổ sung lợi khuẩn (Probiotics): Từ thực phẩm như sữa chua hoặc các sản phẩm men vi sinh chứa các vi khuẩn có lợi như Lactobacillus, Bifidobacterium để hỗ trợ cân bằng hệ vi sinh đường ruột, đặc biệt tại thời điểm sau khi dùng kháng sinh.
• Giảm căng thẳng và nghỉ ngơi đầy đủ: Stress ảnh hưởng trực tiếp đến hệ tiêu hóa. Bạn nên ngủ đủ giấc, giữ tinh thần thoải mái, tập yoga, thiền, hoặc hít thở sâu để cải thiện nhu động ruột.
• Tập thể dục nhẹ nhàng: Các hoạt động như đi bộ sau ăn 15–30 phút giúp kích thích hệ tiêu hóa, giảm đầy hơi, hỗ trợ tiêu hóa thức ăn hiệu quả hơn.

Nếu các triệu chứng không thuyên giảm sau vài ngày áp dụng các biện pháp trên, trở nên nghiêm trọng hơn, hoặc xuất hiện các dấu hiệu đáng lo ngại như sốt cao, nôn mửa dữ dội, đau bụng quặn thắt dữ dội, tiêu chảy có máu hoặc chất nhầy bất thường, sụt cân không rõ nguyên nhân, bạn tuyệt đối không nên tự chẩn đoán và điều trị tại nhà. Trong những trường hợp này, việc thăm khám bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa là vô cùng cần thiết để được chẩn đoán chính xác nguyên nhân, loại trừ các bệnh lý tiềm ẩn nguy hiểm và có phác đồ điều trị phù hợp, kịp thời, tránh các biến chứng không mong muốn.

▷ Xem thêm: Cách chữa rối loạn tiêu hóa nhanh nhất tại nhà

Kết luận

Như vậy, rối loạn tiêu hóa ở người lớn không chỉ là một tình trạng khó chịu thoáng qua mà có thể là dấu hiệu của nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nếu không được nhận biết và điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân, phân loại bệnh lý, nhận diện sớm các triệu chứng bất thường và áp dụng đúng phương pháp chăm sóc từ điều chỉnh lối sống tại nhà đến điều trị chuyên sâu tại cơ sở y tế là yếu tố then chốt giúp người bệnh phục hồi và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Dược sĩ Phạm Cao Hà

Đã kiểm duyệt nội dung

Tôi là dược sĩ Phạm Cao Hà, hiện đang giữ vai trò cố vấn chuyên môn tại Công ty TNHH Mediphar USA. Với gần 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và quản lý chất lượng sản phẩm thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe, tôi cam kết cung cấp những thông tin chính xác và hữu ích cho cộng đồng.

Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm mà tôi chia sẻ trên website medipharusa.com sẽ hỗ trợ Quý Đối Tác và Khách Hàng của công ty trong việc hiểu biết sâu sắc hơn về lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng.

> Xem thêm về tác giả