Hội chứng kém hấp thu: Nguyên nhân, triệu chứng và hướng xử trí

Hội chứng kém hấp thu là vấn đề sức khỏe khá phổ biến nhưng dễ bị nhầm lẫn với các rối loạn tiêu hóa khác. Hiểu đúng về nguyên nhân, dấu hiệu, mức độ nguy hiểm cũng như cách chẩn đoán và điều trị sẽ giúp người bệnh bảo vệ sức khỏe tốt hơn. Hãy cùng Mediphar USA tìm hiểu chi tiết về hội chứng kém hấp thu trong bài viết dưới đây.

Hội chứng kém hấp thu là gì?

Hội chứng kém hấp thu là tình trạng cơ thể không lấy đủ chất dinh dưỡng từ thức ăn dù vẫn ăn uống bình thường. Điều này khiến cơ thể dễ rơi vào thiếu hụt vitamin, khoáng chất, gây mệt mỏi, sụt cân hoặc nhiều rắc rối sức khỏe khác.

Để dễ hình dung, bạn hãy tưởng tượng quá trình tiêu hóa giống như một dây chuyền 3 bước:

• Bước 1: Thức ăn được phân giải thành những mảnh nhỏ hơn nhờ enzyme tiêu hóa;
• Bước 2: Ruột non sẽ hấp thu các dưỡng chất cần thiết và đưa vào máu;
• Bước 3: Những phần không cần thiết được chuyển xuống đại tràng và đào thải ra ngoài.

Khi mắc hội chứng kém hấp thu, vấn đề thường xuất phát từ bước thứ hai, khiến cơ thể không hấp thụ được dinh dưỡng một cách trọn vẹn. [1]

Dựa vào các nhóm chất dinh dưỡng, hội chứng kém hấp thu có thể được phân loại như sau:

• Kém hấp thu carbohydrate: Thường gây đầy hơi, đau bụng, tiêu chảy.
• Kém hấp thu chất béo: Có thể dẫn đến phân mỡ, mùi hôi, thiếu vitamin A, D, E, K.
• Kém hấp thu axit mật: Thường do bệnh gan mật, gây tiêu chảy kéo dài.
• Kém hấp thu protein: Hiếm gặp, liên quan đến bất dung nạp gluten hoặc protein sữa. [1]

Dấu hiệu nhận biết hội chứng kém hấp thu

Hội chứng kém hấp thu thường bắt đầu với những triệu chứng khá giống rối loạn tiêu hóa thông thường điển hình như:

• Đau bụng, chướng bụng, đầy hơi, nhiều hơi.
• Buồn nôn, nôn ói.
• Tiêu chảy kéo dài hoặc tiêu chảy mỡ (phân lỏng, nhờn, nổi, có mùi hôi). [1]

Nếu tình trạng kéo dài, cơ thể sẽ dần xuất hiện biểu hiện suy dinh dưỡng:

• Giảm cân ngoài ý muốn, teo cơ, mệt mỏi, dễ cáu gắt.
• Da khô, tóc gãy rụng, dễ bầm tím, vết thương lâu lành.
• Nhiễm trùng thường xuyên, thiếu máu, phù nề.
• Ở phụ nữ có thể rối loạn kinh nguyệt, ở trẻ em có thể chậm lớn. [1]

Ngoài ra, mỗi dạng kém hấp thu cũng để lại những dấu hiệu đặc trưng:

• Thiếu vitamin A: Quáng gà, mắt khô.
• Thiếu vitamin D: Xương yếu, dễ đau nhức.
• Thiếu vitamin K: Chảy máu cam, chảy máu nướu.
• Thiếu vitamin B12: Lưỡi đỏ đau, thiếu máu, chóng mặt. [1]

Nguyên nhân dẫn đến hội chứng kém hấp thu

Kém hấp thu thường không chỉ do ăn uống, mà bắt nguồn từ nhiều vấn đề sức khỏe khác nhau, chẳng hạn:

• Tổn thương niêm mạc ruột non do bệnh Celiac, bệnh Crohn, viêm loét đại tràng, tác dụng phụ thuốc, rượu bia, xạ trị, hóa trị hoặc hội chứng ruột ngắn.
• Bệnh lý tuyến tụy, túi mật, gan như suy tụy, tắc mật, bệnh túi mật hoặc bệnh gan làm giảm sản xuất enzyme và mật cần thiết cho tiêu hóa.
• Bệnh hệ bạch huyết như tắc nghẽn mạch bạch huyết (giãn mạch bạch huyết ruột, u lympho) có thể khiến cơ thể khó hấp thụ chất béo.
• Không dung nạp thực phẩm do thiếu enzyme để tiêu hóa một số chất, thường gặp như không dung nạp lactose (sữa) hoặc fructose (đường trong trái cây). [2]

Ngoài những nguyên nhân trên, hội chứng kém hấp thu còn có thể xảy ra do:

• Dùng kháng sinh kéo dài.
• Bất thường bẩm sinh như teo đường mật.
• Nhiễm ký sinh trùng đường ruột.
• Vấn đề ở dạ dày.
• Thực hiện xạ trị. [2]

Những đối tượng có nguy cơ cao mắc hội chứng kém hấp thu

Ai cũng có khả năng mắc hội chứng kém hấp thu. Tuy nhiên, một số đối tượng dưới đây có nguy cơ mắc hội chứng này cao hơn:

• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh xơ nang hoặc từng gặp vấn đề kém hấp thu.
• Người uống nhiều rượu bia, gan và tụy suy yếu, ảnh hưởng đến tiêu hóa.
• Người từng phẫu thuật đường ruột, khiến khả năng hấp thụ dinh dưỡng giảm sút.
• Người sử dụng thuốc kéo dài, đặc biệt là thuốc nhuận tràng.
• Người đi đến vùng có nguy cơ nhiễm trùng đường ruột cao như Ấn Độ hoặc một số nước Đông Nam Á.

Do đó, nếu thuộc một trong các nhóm này, bạn nên chú ý nhiều hơn đến sức khỏe tiêu hóa và đi khám sớm khi có triệu chứng bất thường. [2]

Hội chứng kém hấp thu có nguy hiểm không?

Hội chứng kém hấp thu nếu kéo dài có thể dẫn đến thiếu dinh dưỡng nghiêm trọng, làm cơ thể yếu đi và tăng nguy cơ biến chứng lâu dài.

Cụ thể, khi cơ thể không hấp thu được protein, chất béo hay carbohydrate, người bệnh dễ bị sụt cân, teo cơ, suy giảm miễn dịch. Mặt khác, nếu thiếu vitamin và khoáng chất, sức khỏe mắt, xương, da, tóc cũng bị ảnh hưởng. [1]

Trẻ em bị kém hấp thu có bắt kịp tăng trưởng được không?

Nhìn chung, hội chứng kém hấp thu ở trẻ em có nhiều điểm tương đồng với người lớn, nhưng vì trẻ đang trong giai đoạn phát triển nên hậu quả thường rõ rệt và nặng nề hơn.

Khi kém hấp thu, trẻ dễ gặp tình trạng tiêu chảy kéo dài, phân có mùi khó chịu kèm theo chậm phát triển thể chất. [3] Nếu không được xử lý kịp thời, bé có thể chậm lớn, hụt đà tăng trưởng (không đạt cân nặng, chiều cao chuẩn), thậm chí xuất hiện dấu hiệu suy dinh dưỡng, lớp mỡ và khối cơ giảm rõ rệt, đặc biệt là trẻ sơ sinh và nhũ nhi. [4]

Tuy nhiên, khả năng bắt kịp đà tăng trưởng ở trẻ bị kém hấp thu còn phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ bệnh và thời điểm phát hiện. Với những trường hợp được chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách, trẻ vẫn có cơ hội cải thiện dinh dưỡng và phát triển gần như bình thường so với bạn bè cùng lứa.

Trong quá trình thăm khám, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm như máu, xét nghiệm phân hoặc chẩn đoán hình ảnh để tìm nguyên nhân và đưa ra hướng điều trị phù hợp cho trẻ. [5] Vì vậy, bố mẹ nên đưa trẻ đi kiểm tra ngay khi có dấu hiệu bất thường, nhằm can thiệp sớm và giúp bé duy trì đà tăng trưởng khỏe mạnh.

Chẩn đoán và điều trị hội chứng kém hấp thu

Chẩn đoán

Khi gặp tình trạng tiêu chảy kéo dài, sụt cân dù ăn uống đầy đủ hoặc có dấu hiệu thiếu chất, người bệnh có thể được bác sĩ chỉ định thực hiện các xét nghiệm:

• Xét nghiệm phân nhằm phát hiện lượng mỡ còn sót lại trong phân – một trong những dấu hiệu thường gặp ở hội chứng kém hấp thu.
• Xét nghiệm máu để kiểm tra vitamin và khoáng chất trong cơ thể. Nếu thiếu hụt nhiều, khả năng cao người bệnh đã mắc hội chứng hấp thu kém.
• Test hơi thở giúp nhận biết không dung nạp lactose bằng cách đo khí hydro sau khi uống sữa.
• Chẩn đoán hình ảnh như chụp CT để xem ruột có bất thường hay tổn thương.
• Sinh thiết ruột non lấy mẫu niêm mạc ruột qua nội soi để soi kỹ hơn dưới kính hiển vi. [2]

Điều trị

Cách điều trị hội chứng kém hấp thu phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ ảnh hưởng của bệnh. Các phương pháp thường được bác sĩ chỉ định bao gồm:

• Bổ sung dinh dưỡng qua đường uống, ống thông hoặc truyền tĩnh mạch để bù đắp vitamin, khoáng chất và năng lượng thiếu hụt.
• Bổ sung enzyme tiêu hóa để giúp cơ thể hấp thu thức ăn tốt hơn, đặc biệt khi không dung nạp thực phẩm hoặc suy tụy.
• Sử dụng thuốc hỗ trợ hấp thu chất béo.
• Điều trị nguyên nhân cơ bản như điều chỉnh chế độ ăn nếu không dung nạp thức ăn, dùng kháng sinh hoặc theo phác đồ đặc hiệu cho các bệnh mãn tính.
• Thay đổi lối sống bằng cách ăn uống hợp lý và sinh hoạt lành mạnh để giúp giảm triệu chứng bệnh. [1]

Phòng ngừa hội chứng ruột kém hấp thu

Hội chứng kém hấp thu khó có thể ngăn ngừa hoàn toàn, nhất là với những người có bệnh mạn tính như celiac hay xơ nang. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể giảm rủi ro mắc hội chứng này bằng cách chăm sóc sức khỏe đường tiêu hóa và tuân thủ hướng dẫn điều trị của bác sĩ.

Ngoài ra, nên hạn chế dùng thuốc nhuận tràng hoặc kháng sinh khi không cần thiết. Nếu được chỉ định một chế độ ăn đặc biệt, bạn cần trao đổi kỹ với chuyên gia để đảm bảo cơ thể nhận đủ vitamin, khoáng chất và năng lượng. [6]

Một số lưu ý trong chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt hỗ trợ người bị kém hấp thu

Trong chế độ dinh dưỡng hằng ngày, người bị kém hấp thu nên:

• Duy trì chế độ ăn đa dạng.
• Chia nhỏ thành nhiều bữa ăn, ưu tiên những món ăn mềm để cơ thể dễ tiêu hóa.
• Hạn chế rượu bia, thực phẩm dầu mỡ và cay nóng để tránh làm tình trạng bệnh nặng hơn.
• Liên hệ chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ để được tư vấn chế độ ăn chi tiết.

Đồng thời, người bệnh nên rèn luyện lối sống lành mạnh để hỗ trợ tình trạng bệnh:

• Ăn chậm, nhai kỹ, không bỏ bữa;
• Không lạm dụng thuốc nhuận tràng hoặc kháng sinh khi không thật sự cần thiết.
• Duy trì vận động nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, bơi lội sẽ giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn.
• Theo dõi cân nặng, chiều cao và khám sức khỏe định kỳ để kiểm soát tình trạng dinh dưỡng và điều chỉnh kịp thời.

Khi nào cần đi khám và khám ở chuyên khoa nào?

Người bệnh nên đi khám ngay khi xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ hội chứng kém hấp thu. Việc đi khám sớm giúp phát hiện nguyên nhân kịp thời và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.

Hội chứng kém hấp thu có thể liên quan đến nhiều cơ quan trong cơ thể, do đó người bệnh có thể thăm khám tại các chuyên khoa liên quan, bao gồm: Tiêu hóa, Gan mật, Nội tiết, Chuyển hóa, Dinh dưỡng, Nội tổng quát và Nhi khoa (với trẻ em).

Bạn đọc có thể liên hệ bệnh viện/phòng khám để được chuyên viên tư vấn khoa khám phù hợp.

Những câu hỏi thường gặp về hội chứng kém hấp thu

Hội chứng kém hấp thu có chữa khỏi hoàn toàn không?

Khả năng chữa khỏi hội chứng kém hấp thu phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và việc chẩn đoán, điều trị kịp thời. Nếu có triệu chứng nghi ngờ, bạn nên liên hệ để được thăm khám và chẩn đoán chính xác. Bác sĩ sẽ đánh giá và tiên lượng cụ thể tình trạng bệnh sau khi chẩn đoán, đồng thời hướng dẫn các phương pháp điều trị phù hợp. [1]

Kém hấp thu có cần bổ sung men tiêu hóa không?

Tùy vào từng tình trạng kém hấp thu mà bác sĩ có thể chỉ định bổ sung men tiêu hóa hay không. Vì thế, tốt nhất bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được điều trị phù hợp, không nên tự ý mua và sử dụng men tiêu hóa tại nhà.

Xem ngay 8 loại men tiêu hóa dạng ống nước tốt hiện nay

Lời kết

Hội chứng kém hấp thu có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển nếu không được điều trị kịp thời, nhất là với trẻ nhỏ. Việc thăm khám sớm, theo dõi dinh dưỡng và có lối sống lành mạnh sẽ giúp cải thiện triệu chứng và hỗ trợ cơ thể hấp thu dưỡng chất tốt hơn. Nếu nghi ngờ bản thân hoặc người thân mắc hội chứng này, bạn đừng ngần ngại liên hệ bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán và chỉ định điều trị phù hợp.

Nguồn tham khảo:

1. Malabsorption (Syndrome): Symptoms, Causes & Treatment | Cleveland Clinic
2. Malabsorption Syndrome: Causes, Symptoms, and Risk Factors | Healthline
3. Childhood Malabsorption | Pediatrics In Review | American Academy of Pediatrics
4. Pediatric Malabsorption Syndromes Clinical Presentation: History, Physical Examination | Today on Medscape
5. Pediatric malabsorption – Children’s Health Gastroenterology (GI) | Children’s Health
6. Malabsorption Syndrome: Causes, Symptoms, Diagnosis, Treatment | WebMD

Dược sĩ Phạm Cao Hà

Đã kiểm duyệt nội dung

Tôi là dược sĩ Phạm Cao Hà, hiện đang giữ vai trò cố vấn chuyên môn tại Công ty TNHH Mediphar USA. Với gần 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và quản lý chất lượng sản phẩm thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe, tôi cam kết cung cấp những thông tin chính xác và hữu ích cho cộng đồng.

Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm mà tôi chia sẻ trên website medipharusa.com sẽ hỗ trợ Quý Đối Tác và Khách Hàng của công ty trong việc hiểu biết sâu sắc hơn về lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng.

> Xem thêm về tác giả