Đau bụng đi ngoài nhiều lần: Nguyên nhân và cách xử lý hiệu quả tại nhà

Đau bụng đi ngoài nhiều lần là tình trạng thường gặp, có thể xảy ra do rối loạn tiêu hóa, nhiễm khuẩn đường ruột hoặc do chế độ ăn uống không phù hợp. Nếu không được xử lý kịp thời, triệu chứng này có thể gây mất nước, suy nhược cơ thể và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. .

Các nguyên nhân phổ biến gây đau bụng đi ngoài nhiều lần

Đau bụng đi ngoài nhiều lần là triệu chứng thường gặp trong các rối loạn tiêu hóa cấp và mạn tính. Tình trạng này có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, từ các yếu tố sinh lý tạm thời đến bệnh lý nghiêm trọng cần điều trị y khoa. Hiểu rõ nguyên nhân sẽ giúp người bệnh có hướng xử trí đúng cách, tránh biến chứng và rút ngắn thời gian phục hồi. Dưới đây là những nguyên nhân gây đau bụng đi ngoài phổ biến mà bạn cần biết để có hướng xử lý phù hợp.

1. Ngộ độc thực phẩm

Ngộ độc thực phẩm xảy ra khi bạn tiêu thụ thức ăn hoặc nước uống bị nhiễm vi khuẩn, virus, ký sinh trùng hoặc độc tố. Tác nhân thường gặp gồm Salmonella, E. coli, Listeria, Clostridium botulinum… Các triệu chứng thường xuất hiện trong vài giờ đến vài ngày sau ăn, với biểu hiện đau bụng quặn, tiêu chảy, nôn mửa, sốt nhẹ hoặc cao.

2. Nhiễm virus và vi khuẩn đường ruột

Nhiễm trùng tiêu hóa do virus như norovirus, rotavirus hoặc do vi khuẩn như Campylobacter, Shigella có thể gây ra đau bụng đi ngoài cấp tính, kèm theo buồn nôn, nôn, sốt và mệt mỏi. Trẻ em, người già và người suy giảm miễn dịch dễ bị ảnh hưởng nặng nề hơn.

3. Bệnh lý đường ruột mạn tính

Các bệnh lý như hội chứng ruột kích thích, viêm loét đại tràng, bệnh Crohn hay viêm đại tràng vi thể là những nguyên nhân mạn tính gây tiêu chảy kèm đau bụng. Đây là nhóm bệnh lý cần chẩn đoán và điều trị lâu dài bởi bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa.

4. Dị ứng hoặc không dung nạp thực phẩm

Một số người không thể tiêu hóa được các thành phần như lactose trong sữa, gluten trong lúa mì dẫn đến rối loạn tiêu hóa, đau bụng, đầy hơi và tiêu chảy. Dị ứng thực phẩm còn có thể gây phản ứng nghiêm trọng như sốc phản vệ.

5. Yếu tố tâm lý và thói quen sinh hoạt

Stress, lo âu kéo dài hay thói quen ăn uống thất thường, sử dụng nhiều cà phê, rượu bia, thực phẩm dầu mỡ cũng có thể làm hệ tiêu hóa bị kích thích dẫn đến đau bụng và đi ngoài.

>>> Xem thêm về tình trạng đau bụng quặn từng cơn kèm tiêu chảy buồn nôn

Các triệu chứng đau bụng đi ngoài đi kèm cần lưu ý

Bên cạnh tiêu chảy và đau bụng, người bệnh có thể gặp thêm nhiều dấu hiệu đi kèm. Việc quan sát và ghi nhớ các triệu chứng này có thể hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán chính xác hơn. Các nhóm triệu chứng cần lưu ý bao gồm:

• Đặc điểm đau bụng: Tùy nguyên nhân, cơn đau bụng có thể khác nhau về vị trí (vùng rốn, hạ sườn phải…), mức độ (đau âm ỉ hay quặn dữ dội) và thời điểm (đau sau ăn, khi đói hay bất kỳ lúc nào). Việc mô tả chính xác đặc điểm đau sẽ giúp bác sĩ dễ dàng xác định nguyên nhân hơn.
• Đặc điểm của phân: Tiêu chảy có thể lỏng như nước, có nhầy, lẫn máu hoặc phân sống (chưa tiêu hóa hết thức ăn). Số lần đi tiêu tăng lên từ 3 đến 10 lần/ngày hoặc nhiều hơn. Trong một số bệnh lý, phân có mùi hôi bất thường hoặc thay đổi màu sắc đáng kể.
• Các triệu chứng toàn thân khác: Kèm theo đau bụng đi ngoài, người bệnh có thể gặp các triệu chứng như sốt, mất nước (khô miệng, da nhăn, đi tiểu ít), mệt mỏi, chán ăn, chóng mặt… Đặc biệt, mất nước nặng ở trẻ em và người cao tuổi có thể đe dọa tính mạng.

>>> Xem thêm các vị trí đau bụng thường gặp

Cách xử lý đau bụng đi ngoài tại nhà

Đa phần các trường hợp đau bụng đi ngoài nhẹ có thể được điều trị tại nhà mà không cần dùng đến thuốc đặc hiệu. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn, bạn nên áp dụng đồng thời nhiều biện pháp chăm sóc tại nhà một cách hợp lý. Dưới đây là những nguyên tắc quan trọng mà bạn nên tuân thủ:

Bổ sung nước và điện giải

Mất nước là biến chứng nguy hiểm nhất của tiêu chảy, đặc biệt là ở trẻ nhỏ và người cao tuổi. Khi đi ngoài nhiều lần, cơ thể mất không chỉ nước mà còn cả các chất điện giải quan trọng như natri, kali, clo. Do đó, điều cần thiết là phải uống nhiều nước lọc, nước cháo loãng, hoặc tốt nhất là dung dịch bù điện giải (Oresol) theo đúng hướng dẫn.

Nếu không có Oresol, bạn có thể pha dung dịch tạm thời bằng công thức dân gian: 1 lít nước đun sôi để nguội + 1 thìa cà phê muối + 8 thìa cà phê đường. Tuyệt đối tránh uống nước ngọt có gas, cà phê, rượu bia hay nước ép trái cây quá ngọt vì chúng có thể làm tăng nhu động ruột và khiến tình trạng nặng hơn.

Chế độ ăn uống phù hợp

Trong giai đoạn đang bị tiêu chảy và đau bụng, bạn nên ưu tiên các món ăn dễ tiêu hóa như cháo trắng, cơm nát, súp gà, bánh mì nướng khô. Tránh xa thực phẩm sống, đồ chiên rán nhiều dầu mỡ, sữa và các sản phẩm chứa lactose, vì đường lactose có thể gây đầy hơi, tiêu chảy nặng hơn, đặc biệt nếu cơ thể bạn đang tạm thời không dung nạp đường sữa.

Trái cây nhiều đường như xoài chín, sầu riêng hoặc các loại quả chua như cam, chanh cũng nên hạn chế. Khi các triệu chứng đã thuyên giảm, bạn có thể từ từ trở lại chế độ ăn thông thường, bắt đầu với lượng nhỏ và theo dõi phản ứng của cơ thể.

Sử dụng các loại thuốc đau bụng đi ngoài khi có chỉ định của bác sĩ

Tùy theo mức độ nặng nhẹ và biểu hiện của bệnh, một số loại thuốc có thể hỗ trợ giảm triệu chứng tại nhà, bao gồm:

• Thuốc cầm tiêu chảy (như Loperamide): Thuốc này làm chậm quá trình di chuyển thức ăn qua ruột, giúp cơ thể bạn hấp thụ nhiều chất lỏng hơn. Chỉ nên dùng thuốc này tạm thời trong các trường hợp tiêu chảy nhiều lần/ngày khiến bạn khó chịu hoặc mệt mỏi, nhưng không nên lạm dụng vì có thể che lấp triệu chứng bệnh nặng.
• Men vi sinh: Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc sử dụng men vi sinh có thể làm giảm thời gian tiêu chảy trung bình 1 ngày. Bạn nên chọn men vi sinh chứa vi khuẩn axit lactic (lactobacilli), có trong các sản phẩm từ sữa như sữa chua hoặc cũng có thể bổ sung men vi sinh dưới dạng viên nang hoặc bột.

Lưu ý quan trọng: Không nên tự ý dùng các loại thuốc đau bụng đi ngoài khi không có chỉ định của bác sĩ, dược sĩ. Việc dùng sai loại thuốc và sai liều lượng có thể khiến vi khuẩn kháng thuốc hoặc làm rối loạn hệ vi sinh đường ruột nghiêm trọng hơn, từ đó gây tiêu chảy kéo dài hoặc tái phát.

Xem thêm về cách hết đau bụng

Khi nào tình trạng đau bụng đi ngoài nhiều lần cần đi khám bác sĩ?

Không phải lúc nào tiêu chảy cũng là vấn đề đơn giản. Việc chủ quan hoặc chậm trễ trong điều trị có thể khiến bệnh tiến triển nặng, dẫn đến mất nước cấp, nhiễm trùng máu, tổn thương niêm mạc ruột và thậm chí nguy hiểm đến tính mạng, đặc biệt ở người già, trẻ nhỏ và người có bệnh nền.

Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo quan trọng mà bạn cần đặc biệt lưu ý:

Các dấu hiệu nguy hiểm

• Tiêu chảy kéo dài trên 3 ngày không cải thiện: Nếu tình trạng đi ngoài vẫn tiếp diễn dù đã nghỉ ngơi, bù nước và ăn uống nhẹ, rất có thể bạn đang gặp phải tình trạng nhiễm khuẩn hoặc bệnh lý đường ruột mạn tính cần được điều trị chuyên sâu.
• Có máu hoặc nhầy trong phân: Đây có thể là dấu hiệu của viêm ruột, nhiễm khuẩn do vi khuẩn như Shigella, Campylobacter, hoặc các bệnh lý như viêm loét đại tràng. Cần được kiểm tra phân và xét nghiệm chuyên khoa.
• Sốt cao liên tục trên 38.5°C: Sốt cao kéo dài thường là dấu hiệu của nhiễm trùng toàn thân, cần được chẩn đoán và xử lý kịp thời bằng kháng sinh phù hợp.
• Đau bụng dữ dội hoặc đau không rõ nguyên nhân: Nếu bạn cảm thấy đau quặn bụng không giảm sau khi đi ngoài, hoặc đau thành từng cơn mạnh khiến bạn không thể sinh hoạt bình thường, cần đi khám ngay vì đây có thể là dấu hiệu của tắc ruột, viêm ruột thừa, hoặc viêm ruột hoại tử.
• Dấu hiệu mất nước nghiêm trọng: Bao gồm da khô, môi nứt nẻ, tiểu ít, nước tiểu sẫm màu, mệt mỏi, chóng mặt khi đứng dậy, hoặc tụt huyết áp. Nếu không được bù nước kịp thời, có thể dẫn đến rối loạn điện giải, sốc do giảm thể tích tuần hoàn.

Các nhóm đối tượng cần đặc biệt chú ý

Ngoài các triệu chứng kể trên, nếu bạn hoặc người thân thuộc vào các nhóm nguy cơ cao dưới đây, cần đi khám sớm ngay khi có dấu hiệu tiêu chảy, dù triệu chứng có vẻ nhẹ:

• Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: Cơ thể trẻ rất dễ mất nước nhanh chóng, trong khi các biểu hiện đôi khi không rõ ràng. Việc điều trị muộn có thể gây biến chứng nguy hiểm như co giật do sốt hoặc mất nước cấp.
• Người cao tuổi: Thường có hệ miễn dịch suy giảm, phản ứng chậm với mất nước và các rối loạn nội môi, dẫn đến nguy cơ suy thận cấp hoặc tụt huyết áp.
• Người mắc bệnh mãn tính như đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh tim mạch, bệnh thận… Các tình trạng này có thể trở nên mất kiểm soát khi cơ thể bị mất nước hoặc rối loạn điện giải.
• Phụ nữ đang mang thai: Tiêu chảy và mất nước có thể ảnh hưởng đến thai nhi, làm tăng nguy cơ sinh non hoặc suy thai nếu không được xử lý kịp thời.
• Người có hệ miễn dịch suy yếu như bệnh nhân HIV/AIDS, người đang dùng thuốc ức chế miễn dịch sau ghép tạng, hoặc đang điều trị ung thư. Những đối tượng này có nguy cơ nhiễm trùng nặng, kéo dài và khó điều trị hơn người bình thường.

Những nhóm đối tượng trên cần được theo dõi chặt chẽ, không nên tự điều trị tại nhà nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào. Việc thăm khám sớm giúp chẩn đoán chính xác nguyên nhân, đưa ra phác đồ điều trị kịp thời và tránh các biến chứng nguy hiểm.

Biện pháp phòng ngừa đau bụng đi ngoài

Theo tài liệu từ WHO, các biện pháp chính để ngăn ngừa đau bụng đi ngoài do tiêu chảy bao gồm:

Vệ sinh ăn uống và sinh hoạt

• Rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
• Ăn chín uống sôi, tránh thực phẩm để lâu, chưa được bảo quản đúng cách.
• Dọn dẹp khu vực bếp sạch sẽ, bảo quản thực phẩm trong tủ lạnh đúng nhiệt độ.

Quản lý căng thẳng, stress

Căng thẳng tâm lý ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng tiêu hóa, đặc biệt với những người có hội chứng ruột kích thích (IBS). Hãy luyện tập thiền, yoga, thể dục nhẹ nhàng hoặc trò chuyện với người thân để giảm căng thẳng.

Tiêm chủng và dự phòng bệnh lý liên quan

Tiêm vaccine rotavirus cho trẻ em, chủng ngừa thương hàn, tả ở người đi du lịch đến vùng dịch là những cách hiệu quả để ngăn ngừa các nguyên nhân nhiễm trùng gây tiêu chảy.

Kết luận

Tình trạng đau bụng đi ngoài nhiều lần tuy phổ biến nhưng tuyệt đối không nên xem nhẹ, đặc biệt khi triệu chứng kéo dài hoặc đi kèm dấu hiệu bất thường như mất nước, sốt cao, sụt cân hoặc có máu trong phân. Việc nhận biết đúng nguyên nhân và áp dụng biện pháp xử lý phù hợp tại nhà sẽ giúp cải thiện sức khỏe tiêu hóa nhanh chóng và an toàn. Tuy nhiên, trong trường hợp nghi ngờ nhiễm trùng hoặc bệnh lý đường ruột nghiêm trọng, bạn nên chủ động thăm khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh những biến chứng không mong muốn.

Dược sĩ Phạm Cao Hà

Đã kiểm duyệt nội dung

Tôi là dược sĩ Phạm Cao Hà, hiện đang giữ vai trò cố vấn chuyên môn tại Công ty TNHH Mediphar USA. Với gần 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và quản lý chất lượng sản phẩm thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe, tôi cam kết cung cấp những thông tin chính xác và hữu ích cho cộng đồng.

Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm mà tôi chia sẻ trên website medipharusa.com sẽ hỗ trợ Quý Đối Tác và Khách Hàng của công ty trong việc hiểu biết sâu sắc hơn về lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng.

> Xem thêm về tác giả