Mỏi mắt: Nguyên nhân, triệu chứng và cách trị mỏi mắt hiệu quả

Trong nhịp sống hiện đại, khi công việc và giải trí gắn liền với màn hình máy tính, điện thoại, tình trạng mỏi mắt ngày càng trở nên phổ biến, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống và hiệu suất làm việc. Mỏi mắt không chỉ đơn thuần là cảm giác khó chịu, mà còn có thể là dấu hiệu cảnh báo của những vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Vậy, nguyên nhân nào gây ra mỏi mắt? Triệu chứng cụ thể ra sao? Làm thế nào để điều trị hiệu quả tình trạng khó chịu này?

Với hơn 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và phát triển thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe, nổi bật có các sản phẩm hỗ trợ sức khỏe mắt, Mediphar USA sẽ cung cấp cho bạn những thông tin chi tiết, khoa học và hữu ích nhất về chứng mỏi mắt, từ nguyên nhân, triệu chứng đến các giải pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả.

Những dấu hiệu mỏi mắt thường gặp

Mỏi mắt là vấn đề sức khỏe cấp thiết trong kỷ nguyên số do thời gian sử dụng màn hình tăng vọt. Đáng báo động, tại Mỹ, hai phần ba người trưởng thành 30-49 tuổi và 37% người trên 60 tuổi dành ít nhất 5 giờ mỗi ngày nhìn vào các thiết bị điện tử.

Áp lực này lên mắt biến mỏi mắt thành nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng và phổ biến. Các triệu chứng sau đây là dấu hiệu cho thấy mắt bạn đang làm việc quá sức và cần được nghỉ ngơi:

• Mắt đau nhức hoặc khó chịu.
• Khó tập trung nhìn rõ.
• Mắt khô hoặc chảy nước mắt liên tục.
• Nhìn mờ hoặc nhìn một thành hai.
• Nhạy cảm hơn với ánh sáng.

Tuy nhiên, ảnh hưởng của mỏi mắt không chỉ dừng lại ở đó. Tình trạng căng thẳng kéo dài này còn có thể gây ra các vấn đề ở những bộ phận khác của cơ thể, bao gồm:

• Đau đầu.
• Đau mỏi vùng cổ, vai, gáy.
• Đau lưng.
• Cảm thấy khó tập trung vào công việc hay hoạt động đang làm.

Nguyên nhân gây mỏi mắt

Nguyên nhân từ công nghệ và môi trường làm việc

Việc sử dụng máy tính và các thiết bị kỹ thuật số trong thời gian dài là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây mỏi mắt.

Hiệp hội Đo thị lực Hoa Kỳ gọi tình trạng này là hội chứng thị giác máy tính (computer vision syndrome) hay mỏi mắt kỹ thuật số (digital eye strain). Những người nhìn vào màn hình từ hai giờ trở lên mỗi ngày có nguy cơ mắc phải tình trạng này cao nhất.

Sử dụng máy tính gây mỏi mắt nhiều hơn so với đọc tài liệu in vì mọi người có xu hướng:

• Chớp mắt ít hơn: Chớp mắt là yếu tố then chốt để giữ ẩm cho mắt.
• Nhìn màn hình ở khoảng cách không lý tưởng.
• Sử dụng thiết bị có độ chói hoặc phản chiếu.
• Sử dụng thiết bị có độ tương phản kém giữa chữ và nền.

Trong một số trường hợp, các vấn đề tiềm ẩn về mắt, chẳng hạn như mất cân bằng cơ mắt hoặc tật khúc xạ không được điều chỉnh, có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm hội chứng thị giác máy tính.

Các yếu tố khác có thể làm tình trạng này trở nên tồi tệ hơn:

• Độ chói trên màn hình.
• Tư thế ngồi không đúng.
• Cách bố trí không gian làm việc với máy tính.
• Không khí lưu thông, chẳng hạn như từ máy điều hòa hoặc quạt gần đó.

Thói quen sinh hoạt không lành mạnh

• Dụi mắt liên tục: Thói quen này vừa đưa vi khuẩn từ tay vào mắt, vừa gây áp lực, thậm chí làm xước giác mạc, ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực.
• Không cho mắt nghỉ ngơi khi làm việc tập trung: Viết lách, đánh máy, lái xe đường dài, hay đọc sách (đặc biệt trên màn hình) đều đòi hỏi mắt phải hoạt động liên tục. Không có những quãng nghỉ ngắn, mắt sẽ nhanh chóng mệt mỏi, quá tải.
• Chế độ dinh dưỡng không hợp lý:
  • Tiêu thụ nhiều thực phẩm chế biến sẵn, chứa hàm lượng cao chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa.
  • Sử dụng thường xuyên đồ uống có đường và đồ ăn vặt chứa nhiều đường.
  • Ăn nhiều thịt đỏ và các sản phẩm thịt chế biến sẵn.
  • Chế độ ăn giàu carbohydrate tinh chế.

Chế độ dinh dưỡng không hợp lý gây mỏi mắt và các vấn đề thị lực do thiếu hụt các dưỡng chất thiết yếu. Bên cạnh đó, chế độ ăn không lành mạnh còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh như béo phì, tiểu đường, tim mạch, và tình trạng viêm, từ đó gián tiếp gây tổn thương và suy giảm chức năng thị giác.

Các bệnh lý liên quan gây mỏi mắt

Mỏi mắt không chỉ là dấu hiệu của việc mắt làm việc quá sức mà còn có thể là triệu chứng của các bệnh lý và tình trạng sau:

• Hội chứng thị giác màn hình (Computer Vision Syndrome): Tình trạng phổ biến ở những người thường xuyên sử dụng thiết bị điện tử. Ánh sáng xanh từ màn hình và việc tập trung liên tục gây tổn thương tế bào võng mạc, rối loạn điều tiết mắt, dẫn đến mỏi mắt, giảm thị lực, thậm chí tăng nguy cơ mù lòa.
• Tật khúc xạ (cận thị, viễn thị, loạn thị): Khi mắt có tật khúc xạ không được điều chỉnh bằng kính phù hợp, mắt phải điều tiết liên tục để nhìn rõ, gây ra tình trạng mỏi mắt, nhức đầu.
• Đục thủy tinh thể: Bệnh lý này khiến thủy tinh thể bị mờ đục, làm giảm khả năng điều tiết và tiếp nhận ánh sáng của mắt, gây mỏi mắt, nhìn mờ, lóa sáng.
• Thoái hóa điểm vàng: Bệnh ảnh hưởng đến vùng trung tâm võng mạc (điểm vàng), gây mỏi mắt kèm theo các triệu chứng như nhìn đôi, nhìn hình méo mó, mờ vùng trung tâm, rối loạn thị lực màu.
• Các bệnh lý/vấn đề về mắt khác: Viêm bờ mi, viêm kết mạc, chấn thương mắt, dị vật trong mắt cũng có thể là nguyên nhân gây mỏi mắt.

Phân biệt mỏi mắt với các vấn đề mắt nghiêm trọng khác

Mỏi mắt có gây nguy hiểm không?

Mỏi mắt, trong phần lớn trường hợp, không nguy hiểm trực tiếp đến tính mạng nhưng gây khó chịu, giảm hiệu suất làm việc và học tập.

Tuy nhiên, nếu mỏi mắt kéo dài và là triệu chứng của các bệnh lý tiềm ẩn như tật khúc xạ không được điều chỉnh, khô mắt, đục thủy tinh thể, thoái hóa điểm vàng, hoặc hội chứng thị giác màn hình, thì có thể dẫn đến suy giảm thị lực nghiêm trọng, thậm chí mù lòa nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Vì vậy, không nên chủ quan với tình trạng mỏi mắt dai dẳng.

Phương pháp trị liệu tự nhiên tại nhà khi bị mỏi mắt

Để giảm tình trạng mỏi mắt, bạn có thể áp dụng các biện pháp đơn giản, an toàn và hiệu quả ngay tại nhà. Tuy nhiên cần chú ý những phương pháp này chỉ có hiệu quả trong những trường hợp mỏi mắt không liên quan đến bệnh lý, các phương pháp này bao gồm:

Bài tập thư giãn cho mắt

Cũng như cơ thể, đôi mắt cần được “tập thể dục” để thư giãn và phục hồi. Bạn có thể thử các bài tập đơn giản sau:

• Bài tập nhìn gần – nhìn xa: Bắt đầu bằng việc đặt ngón tay cách mắt khoảng 10cm và tập trung nhìn vào đó. Sau đó, từ từ chuyển hướng nhìn ra xa, vào một vật thể ở xa hơn. Lặp lại động tác này vài lần giúp mắt điều tiết linh hoạt và giảm căng thẳng.
• Bài tập đảo mắt: Nhắm mắt lại, từ từ đảo mắt theo chiều kim đồng hồ, hướng lên trên trần nhà, sau đó đảo xuống dưới sàn nhà. Tiếp tục đảo mắt sang phải, rồi sang trái. Bài tập này giúp các cơ vận nhãn được thư giãn, giảm mỏi mắt.
• Quy tắc 20-20-20: Cứ làm việc được 20 phút, cho mắt nghỉ 20 giây, nhìn vào vật thể các xa 20 feet (6m).

Thay đổi thói quen sinh hoạt và điều chỉnh môi trường

• Khi làm việc, đọc sách, hãy đảm bảo đủ ánh sáng, tránh ánh sáng quá chói hoặc quá tối. Với màn hình thiết bị điện tử, hãy điều chỉnh độ sáng và độ tương phản sao cho phù hợp với ánh sáng xung quanh, tránh gây căng thẳng cho mắt.
• Đặt màn hình máy tính ở vị trí thích hợp, cách mắt khoảng một cánh tay (50-60cm) và tâm màn hình nên thấp hơn tầm mắt một chút (10-12cm). Sử dụng ghế có thể điều chỉnh độ cao để có tư thế ngồi thoải mái nhất.
• Không khí khô hanh có thể khiến mắt bị khô và mệt mỏi. Sử dụng máy tạo độ ẩm để tăng cường độ ẩm trong không khí, đặc biệt trong môi trường điều hòa. Tránh để luồng gió từ máy điều hòa hoặc quạt thổi trực tiếp vào mặt. Nếu bạn hút thuốc, hãy cân nhắc bỏ thuốc, vì khói thuốc lá cũng là tác nhân gây hại cho mắt.
• Nếu bạn cần đeo kính cận, kính viễn hoặc kính áp tròng và làm việc với máy tính, hãy cân nhắc lựa chọn loại kính hoặc kính áp tròng được thiết kế đặc biệt cho công việc máy tính.

Phương pháp tự nhiên: chườm mắt, giọt mắt và các mẹo dân gian

• Dùng khăn sạch, nhúng vào nước ấm (đã được đun sôi để khử trùng và để nguội bớt), vắt nhẹ rồi đắp lên mắt trong khoảng 5-10 phút. Hơi ấm giúp tăng cường lưu thông máu, giảm đau nhức và thư giãn các cơ mắt.
• Tận dụng túi trà (hoa cúc hoặc trà thường) đã qua sử dụng. Sau khi pha trà, hãy cho túi trà vào tủ lạnh. Khi túi trà đã mát, đắp lên mí mắt để làm dịu, giảm sưng và giảm quầng thâm.
• Nghe có vẻ đơn giản, nhưng chớp mắt thường xuyên, đặc biệt khi làm việc với máy tính, là cách tự nhiên và hiệu quả nhất để giữ ẩm cho mắt.

>>> Tìm hiểu thêm cách giảm mỏi mắt tại nhà

Phương pháp điều trị y khoa cho mỏi mắt

Mỏi mắt, mặc dù thường là tình trạng tạm thời và có thể cải thiện bằng các biện pháp tại nhà, nhưng đôi khi cần đến sự can thiệp y khoa, đặc biệt khi có liên quan đến các bệnh lý tiềm ẩn. Dưới đây là các phương pháp điều trị y khoa, dựa trên các nguồn tài liệu chuyên ngành uy tín:

Tật khúc xạ (cận thị, viễn thị, loạn thị):

• Điều chỉnh kính: Đeo kính gọng hoặc kính áp tròng phù hợp với độ khúc xạ.
• Phẫu thuật khúc xạ: LASIK, PRK, hoặc các phương pháp khác (nếu đủ điều kiện).

Khô mắt

• Nước mắt nhân tạo: Đây là biện pháp đầu tay và thiết yếu. Nước mắt nhân tạo giúp làm ẩm bề mặt nhãn cầu, giảm triệu chứng khô, rát. Nên ưu tiên loại không chứa chất bảo quản để tránh kích ứng khi sử dụng lâu dài.
• Duy trì phim nước mắt: Nếu nước mắt nhân tạo không đủ, có thể sử dụng các biện pháp giữ nước mắt tự nhiên ở lại mắt lâu hơn, chẳng hạn như nút điểm lệ (tạm thời hoặc vĩnh viễn) để ngăn nước mắt thoát đi.

• Thuốc kê đơn:
  • Thuốc chống viêm: Corticosteroid (ngắn hạn) hoặc NSAID có thể được sử dụng để kiểm soát viêm. Tuy nhiên, cần thận trọng với tác dụng phụ của corticosteroid khi dùng kéo dài.
  • Kháng sinh: Nếu có nhiễm khuẩn kèm theo.
  • Cyclosporine: Thuốc nhỏ mắt giúp giảm viêm và tăng sản xuất nước mắt.
  • Các vi chất hỗ trợ: Vitamin (A, C, E, B2), kẽm, selen, alpha lipoic acid… có thể hỗ trợ chức năng tuyến lệ và bảo vệ mắt.

Viêm bờ mi

Điều trị viêm bờ mi mạn tính tập trung vào hai hướng chính: Vệ sinh bờ mi hàng ngày bằng cách chườm ấm và massage nhẹ nhàng để làm thông thoáng tuyến bã nhờn; và sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, bao gồm kháng sinh (nếu nhiễm khuẩn), thuốc kháng virus (nếu do virus), hoặc corticosteroid (ngắn hạn, cho trường hợp nặng).

Đục thủy tinh thể

Trong giai đoạn đầu của đục thủy tinh thể, có thể điều chỉnh kính, dùng kính râm, hoặc sử dụng thuốc hỗ trợ (theo chỉ định của bác sĩ) để làm chậm tiến triển. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển nặng, phẫu thuật Phaco (tán nhuyễn và thay thế thủy tinh thể) là phương pháp điều trị duy nhất và hiệu quả, giúp phục hồi thị lực nhanh chóng.

Thoái hóa điểm vàng (AMD)

Thoái hóa điểm vàng (AMD) có hai dạng chính: thể ướt và thể khô.

Đây là dạng tiến triển nhanh hơn, có nguy cơ mất thị lực cao. Bác sĩ thường điều trị bằng cách tiêm thuốc vào mắt để ngăn chặn sự hình thành các mạch máu bất thường. Các loại thuốc thường dùng gồm Avastin, Lucentis, Eylea. Gần đây, thuốc Faricimab được đưa vào sử dụng với ưu điểm duy trì tác dụng lâu hơn, nhờ đó người bệnh giảm số lần tiêm cần thiết.

Ngoài ra, liệu pháp gen và thuốc đa tác động cũng đang được nghiên cứu để mang lại hiệu quả tốt hơn trong tương lai.

Với AMD thể khô: Đây là dạng phổ biến hơn nhưng tiến triển chậm. Hiện tại chưa có thuốc đặc trị, nên chủ yếu điều trị bằng cách bổ sung vitamin và khoáng chất theo công thức AREDS2 để làm chậm tiến triển ở giai đoạn trung gian. Ngoài ra, các phương pháp điều trị giai đoạn cuối (như thuốc ức chế hệ thống bổ thể và thay thế tế bào thị giác) vẫn đang trong quá trình thử nghiệm.

Hội chứng thị giác màn hình (CVS)

Để điều trị hội chứng thị giác màn hình gây mỏi mắt, cần kết hợp các biện pháp y khoa (kính thuốc chuyên dụng, liệu pháp thị giác, thuốc nhỏ mắt như hypromellose, carbomer 980, natri hyaluronate, hoặc thuốc chống viêm theo đơn) với điều chỉnh lối sống và môi trường làm việc (vị trí màn hình, ánh sáng, tư thế ngồi, nghỉ giải lao, chớp mắt, uống đủ nước).

Phòng tránh và chăm sóc mắt để ngăn ngừa mỏi mắt

Để ngăn ngừa tình trạng mỏi mắt và bảo vệ mắt khỏi các vấn đề thị lực, cần xây dựng một chiến lược chăm sóc toàn diện, kết hợp hài hòa giữa thói quen sinh hoạt, chế độ dinh dưỡng và điều chỉnh môi trường xung quanh.

• Thói quen sinh hoạt lành mạnh cho mắt: Cho mắt nghỉ ngơi đều đặn, áp dụng quy tắc 20-20-20 khi làm việc với màn hình. Chớp mắt thường xuyên để giữ ẩm, tránh dụi mắt, ngủ đủ giấc, khám mắt định kỳ và chọn kính phù hợp (kính đúng độ, kính chống ánh sáng xanh, kính râm).
• Để bảo vệ và hỗ trợ sức khỏe cho mắt, việc duy trì một chế độ dinh dưỡng hợp lý kết hợp với việc điều chỉnh môi trường làm việc là rất quan trọng. Bạn nên bổ sung đầy đủ các vitamin thiết yếu như vitamin A, vitamin C, vitamin E, cùng với khoáng chất như kẽm, và các dưỡng chất quan trọng khác như lutein, zeaxanthin và omega-3. Bên cạnh đó, hãy ăn nhiều rau xanh, trái cây và cá béo, uống đủ nước, đồng thời hạn chế tiêu thụ đồ ăn nhanh và thực phẩm chứa nhiều đường.
• Song song đó, bạn cần chú ý đến môi trường làm việc: đảm bảo ánh sáng đủ và phù hợp cho từng hoạt động, đặt màn hình máy tính ở khoảng cách và độ cao thích hợp, duy trì độ ẩm không khí hợp lý và tránh để luồng gió thổi trực tiếp vào mắt.

Kết luận

Mỏi mắt là tình trạng phổ biến, xuất phát từ nhiều nguyên nhân như thói quen sử dụng thiết bị điện tử kéo dài, làm việc trong môi trường ánh sáng không phù hợp, không cho mắt nghỉ ngơi, chế độ dinh dưỡng thiếu khoa học, hoặc là triệu chứng của các bệnh lý tiềm ẩn về mắt.

Để bảo vệ đôi mắt khỏe mạnh, việc tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ nhãn khoa, kết hợp với thay đổi lối sống là vô cùng quan trọng. Hãy xây dựng thói quen sinh hoạt lành mạnh, bổ sung dinh dưỡng đầy đủ, và tạo môi trường làm việc lý tưởng cho mắt.

Bên cạnh đó, để hỗ trợ sức khỏe mắt từ bên trong, bạn có thể tham khảo sản phẩm Dầu Gấc Vina của Mediphar USA. Với chiết xuất từ dầu gấc nguyên chất, kết hợp cùng Vitamin E và DHA, Dầu Gấc Vina không chỉ giúp tăng cường thị lực, hỗ trợ sức khỏe mắt mà còn góp phần ngăn ngừa các vấn đề về mắt, đặc biệt là sau phẫu thuật. Sản phẩm được sản xuất trên dây chuyền hiện đại, đảm bảo chất lượng và an toàn cho người sử dụng.

>>> Tìm hiểu thêm về sản phẩm viên dầu gấc Vina

Dược sĩ Phạm Cao Hà

Đã kiểm duyệt nội dung

Tôi là dược sĩ Phạm Cao Hà, hiện đang giữ vai trò cố vấn chuyên môn tại Công ty TNHH Mediphar USA. Với gần 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và quản lý chất lượng sản phẩm thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe, tôi cam kết cung cấp những thông tin chính xác và hữu ích cho cộng đồng.

Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm mà tôi chia sẻ trên website medipharusa.com sẽ hỗ trợ Quý Đối Tác và Khách Hàng của công ty trong việc hiểu biết sâu sắc hơn về lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng.

> Xem thêm về tác giả