Vitamin A có tác dụng gì? Hướng dẫn cách bổ sung an toàn, hiệu quả

Vitamin A là một trong những vi chất dinh dưỡng giữ vai trò quan trọng trong việc duy trì thị lực, tăng cường hệ miễn dịch và hỗ trợ chức năng của nhiều cơ quan trong cơ thể. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết cách bổ sung vitamin A đúng cách và an toàn. Trong bài viết này, Mediphar USA sẽ giúp các bạn tìm hiểu rõ hơn về tác dụng của vitamin A đối với cơ thể để sử dụng hợp lý, góp phần bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình.

Vitamin A là gì?

Vitamin A là một vi chất dinh dưỡng thiết yếu, thuộc nhóm vitamin tan trong chất béo (dầu). Vitamin A không tự tổng hợp được bên trong cơ thể nên sẽ được hấp thụ từ những nguồn thực phẩm khác nhau và tồn tại dưới hai dạng chính:

• Carotenoid: Được tìm thấy trong các loại thực phẩm có nguồn gốc thực vật như cà rốt, khoai lang, rau xanh đậm và các loại thực phẩm bổ sung. Để tiêu hóa carotenoid, cơ thể cần chất béo lành mạnh để chuyển đổi chúng thành dạng hoạt động khác của vitamin A (retinol). Trong số các loại carotenoid, beta-carotene là phổ biến nhất, đồng thời là hợp chất tạo nên màu cam, đỏ đặc trưng của nhiều loại rau củ.
• Retinoid: Chủ yếu có trong các thực phẩm có nguồn gốc động vật như trứng, gan, sữa và cá. Khác với carotenoid, cơ thể có thể hấp thụ và sử dụng dạng retinoid này trực tiếp mà không cần chuyển đổi.

Tác dụng của vitamin A đối với sức khỏe

Vitamin A đóng vai trò quan trọng trong nhiều chức năng sống của cơ thể. Việc bổ sung vitamin A đúng cách có thể mang lại những lợi ích như:

Duy trì thị lực khỏe mạnh

Một trong những vai trò quan trọng nhất của vitamin A là duy trì và bảo vệ sức khỏe đôi mắt. Dưỡng chất này giúp chuyển đổi ánh sáng đi vào mắt thành tín hiệu điện, từ đó truyền đến não để xử lý hình ảnh.

Bên cạnh đó, cơ thể sử dụng vitamin A để sản xuất sắc tố cần thiết cho hoạt động của võng mạc và duy trì độ ẩm cho giác mạc. Thiếu hụt vitamin A có thể gây ra tình trạng quáng gà (nyctalopia), nếu không được can thiệp kịp thời có thể dẫn đến mất thị lực vĩnh viễn.

Ngoài ra, việc bổ sung các thực phẩm giàu vitamin A còn giúp làm giảm nguy cơ mắc các bệnh về mắt liên quan đến tuổi tác như đục thủy tinh thể và thoái hóa điểm vàng.

Bảo vệ hệ miễn dịch của cơ thể

Vitamin A đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ hệ miễn dịch, góp phần bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh. Dưỡng chất này giúp tăng cường hoạt động của các tế bào bạch cầu – những “chiến binh” chính trong hệ miễn dịch – đồng thời duy trì sức khỏe của các màng nhầy ở phổi, ruột và đường tiết niệu. Nhờ đó, cơ thể có thể ngăn chặn hiệu quả sự xâm nhập của vi khuẩn, virus cũng như các độc tố và gốc tự do gây viêm nhiễm và bệnh tật.

Theo Tổ chức Y tế thế giới, việc bổ sung vitamin A cho trẻ em mắc bệnh sởi đã được chứng minh là giúp giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh, từ đó làm tăng khả năng hồi phục. Điều này cho thấy vitamin A không chỉ hỗ trợ miễn dịch mà trong một số trường hợp còn mang tính chất cứu sinh.

Giảm nguy cơ ung thư

Vitamin A cũng tham gia vào quá trình phát triển và tăng trưởng lành mạnh của tế bào. Đây là yếu tố quan trọng trong việc kiểm soát sự hình thành của các tế bào bất thường, từ đó có thể góp phần giảm nguy cơ ung thư.

Một số nghiên cứu cho thấy, việc tiêu thụ nhiều beta-carotene hoặc vitamin A từ nguồn thực vật có thể giúp bảo vệ cơ thể khỏi một số loại ung thư, chẳng hạn như u lympho không Hodgkin. Tuy nhiên, cần có nhiều nghiên cứu chuyên sâu hơn để làm rõ điều này.

Mang lại nhiều lợi ích cho da

Vitamin A được nhiều người sử dụng trong việc điều trị mụn trứng cá cũng như cải thiện các dấu hiệu lão hóa da như nếp nhăn và đốm sắc tố. Tuy nhiên, để có được làn da khỏe mạnh và tránh những tác dụng phụ ngoài ý muốn, việc sử dụng vitamin A cần hết sức thận trọng.

Một số dẫn xuất của vitamin A như retinol theo toa đã được chứng minh là có tác dụng rõ rệt trong việc điều trị mụn trứng cá. Thế nhưng, các sản phẩm retinol có thể khiến da nhạy cảm hơn với ánh nắng mặt trời. Vì vậy người dùng cần chú ý bảo vệ da kỹ càng khi sử dụng.

Hỗ trợ sức khỏe sinh sản

Vitamin A giữ vai trò quan trọng trong việc duy trì hệ thống sinh sản khỏe mạnh ở cả nam và nữ. Thiếu hụt vitamin A có thể gây ra các vấn đề như vô sinh hoặc ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường của trẻ nhỏ.

Tuy nhiên, việc bổ sung quá nhiều vitamin A trong thời kỳ mang thai lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Hàm lượng vitamin A vượt mức cần thiết có thể gây hại cho thai nhi, làm tăng nguy cơ dị tật bẩm sinh cũng như khả năng mắc các bệnh nhiễm trùng. Vì vậy, nếu bạn đang mang thai, hãy thận trọng với những thực phẩm chứa hàm lượng vitamin A cao như gan hoặc pa-tê, đồng thời hạn chế sử dụng các loại thực phẩm bổ sung vitamin A nếu không có chỉ định từ bác sĩ.

Giúp xương và răng chắc khỏe

Vitamin A giữ vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sự phát triển của xương, giúp giảm nguy cơ chấn thương và các dị tật liên quan đến xương. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải bổ sung với liều lượng hợp lý.

Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc tiêu thụ quá nhiều vitamin A có thể làm tăng nguy cơ loãng xương hoặc gãy xương hông. Vì vậy, việc cân bằng lượng vitamin A trong chế độ ăn uống là điều cần thiết.

Nhu cầu Vitamin A của cơ thể là bao nhiêu mỗi ngày?

Lượng vitamin A bạn cần phụ thuộc vào độ tuổi và giới tính của bạn, cụ thể như sau:

Dấu hiệu và tác hại khi thiếu hụt và thừa vitamin A

Việc thiếu hụt hay dư thừa vitamin A đều gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, điển hình như:

Khi thiếu hụt vitamin A

Dấu hiệu phổ biến nhất của tình trạng thiếu vitamin A là khô mắt. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, khô mắt có thể tiến triển thành mù lòa.

Ngoài ra, thiếu hụt vitamin A trong thời gian dài còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh đường hô hấp như viêm phổi cũng như các bệnh nhiễm trùng phổ biến như sởi và tiêu chảy. Thiếu vitamin A cũng có thể góp phần gây ra thiếu máu và trong các trường hợp nghiêm trọng, có thể làm tăng nguy cơ tử vong.

Khi dư thừa vitamin A

Khi bổ sung quá mức, cơ thể không loại bỏ lượng vitamin A dư thừa ngay mà sẽ tích trữ lại, từ đó có thể dẫn đến tình trạng ngộ độc. Các dấu hiệu phổ biến của tình trạng thừa vitamin A bao gồm: thị lực mờ, đau nhức xương, chóng mặt, da khô, rụng tóc, đau đầu, buồn nôn hoặc nôn mửa. Một số người còn gặp phải phát ban da hoặc hiện tượng da đổi màu vàng cam do hấp thụ quá nhiều beta-carotene. Do đó, việc bổ sung vitamin A cần được thực hiện một cách cẩn trọng, tốt nhất là dưới sự hướng dẫn của chuyên gia y tế.

Điểm danh các loại thực phẩm giàu vitamin A

Cơ thể không thể tự tổng hợp vitamin A nên cần được bổ sung thông qua chế độ ăn uống hàng ngày. Một số nguồn thực phẩm giàu vitamin A bạn nên lựa chọn bao gồm:

• Sản phẩm từ sữa như sữa, sữa chua, phô mai và bơ.
• Trứng đặc biệt là lòng đỏ chứa hầu hết các loại vitamin và khoáng chất cần thiết cho cơ thể trong đó có vitamin A. Một quả trứng luộc có thể cung cấp khoảng 75 microgam vitamin A, tương đương 8% nhu cầu khuyến nghị hàng ngày. Ngoài ra, trứng còn chứa lutein và zeaxanthin là hai loại carotenoid tốt cho mắt.
• Cá béo như cá hồi, cá thu hoặc cá ngừ là nguồn cung cấp vitamin A tuyệt vời. Chỉ một khẩu phần cá hồi sockeye nấu chín (khoảng 85g) đã cung cấp 7% lượng vitamin A cần thiết mỗi ngày.
• Gan và các sản phẩm từ gan là những nguồn thực phẩm chứa hàm lượng vitamin A cao nhất. Ví dụ, một khẩu phần gan bò áp chảo (85g) có thể chứa tới 6.600 microgam vitamin A — vượt hơn 700% lượng khuyến nghị mỗi ngày. Vì vậy, nên tiêu thụ các loại thực phẩm này với tần suất vừa phải, không quá một lần/tuần.
• Trái cây và rau quả có màu vàng cam đậm hoặc xanh lá đậm cũng rất giàu vitamin A, đặc biệt là khoai lang, cà rốt, rau bina, bí, mơ, đào, súp lơ xanh và bưởi. Ví dụ, một củ khoai lang nguyên vỏ chứa khoảng 1.400 microgam vitamin A, tương đương hơn 50% nhu cầu hàng ngày.

Có cần bổ sung vitamin A qua đường uống không?

Hầu hết các loại thực phẩm chức năng bổ sung vitamin và khoáng chất đều chứa vitamin A. Tuy nhiên, bạn thường không cần dùng đến chúng nếu chế độ ăn hàng ngày đã cung cấp đủ lượng vitamin A cần thiết. Theo các chuyên gia, việc bổ sung vitamin A qua đường uống chỉ cần thiết khi bạn có chế độ ăn hạn chế hoặc gặp các vấn đề làm tăng nhu cầu vitamin A.

Nếu bạn nghi ngờ mình bị thiếu vitamin A, nên trao đổi với bác sĩ để được thăm khám và có hướng điều trị phù hợp.

Một số lưu ý khi bổ sung vitamin A qua đường uống

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tất cả trẻ em trong độ tuổi từ 6 đến 59 tháng cần được bổ sung Vitamin A nếu thiếu hụt vi chất này là một vấn đề sức khỏe cộng đồng tại khu vực các em đang sinh sống.

Trong khi đó, những nhóm đối tượng sau không nên bổ sung vitamin A qua đường uống gồm:

• Trẻ từ 1 đến 5 tháng tuổi: Hiện tại, WHO chưa đưa ra khuyến nghị về việc bổ sung Vitamin A cho trẻ trong độ tuổi từ 1 đến 5 tháng. Trong giai đoạn 6 tháng đầu đời, việc nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ được khuyến khích để hỗ trợ sự phát triển toàn diện và tăng cường sức khỏe cho trẻ.
• Phụ nữ mang thai: Dù phụ nữ mang thai có nguy cơ thiếu hụt Vitamin A nhưng việc bổ sung Vitamin A bằng thuốc không được khuyến khích vì có thể gây hại cho thai nhi. Thay vào đó, phụ nữ mang thai nên tăng cường hấp thụ Vitamin A thông qua chế độ ăn uống lành mạnh và cân đối. Tuy nhiên, ở những khu vực mà tình trạng thiếu Vitamin A là vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe cộng đồng, phụ nữ mang thai có thể được bổ sung Vitamin A nhưng với liều thấp và theo chỉ định của cán bộ y tế.

Vitamin A có tương tác với thuốc hoặc thực phẩm bổ sung khác không?

Vitamin A có thể tương tác với một số loại thuốc hoặc thực phẩm bổ sung khác. Điều này gây ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị hoặc làm thay đổi mức vitamin A trong cơ thể, cụ thể:

• Orlistat (Alli, Xenical): Đây là thuốc hỗ trợ giảm cân, có thể làm giảm khả năng hấp thụ vitamin A từ thức ăn, dẫn đến thiếu hụt vitamin A ở một số người.
• Acitretin (Soriatane) và Bexarotene (Targretin): Hai loại thuốc này được sử dụng để điều trị các bệnh lý về da như vảy nến hoặc ung thư da. Chúng có nguồn gốc từ vitamin A nên khi dùng chung với thực phẩm bổ sung vitamin A có thể khiến lượng vitamin A trong máu tăng cao đến mức nguy hiểm.

Vì vậy, nếu bạn đang dùng bất kỳ loại thuốc hay thực phẩm bổ sung nào, hãy thông báo cho bác sĩ, dược sĩ hoặc chuyên gia y tế. Họ sẽ giúp bạn tìm hiểu cách sử dụng an toàn để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe.

Kết luận

Vitamin A không chỉ quan trọng đối với mắt mà còn đóng vai trò thiết yếu trong nhiều chức năng sống của cơ thể như miễn dịch, phát triển tế bào và làn da. Việc duy trì chế độ ăn uống cân bằng, giàu thực phẩm chứa vitamin A như gan, cà rốt, rau xanh, trứng… sẽ giúp bạn phòng ngừa nguy cơ thiếu hụt dưỡng chất này. Tuy nhiên, cần lưu ý không lạm dụng vitamin A bổ sung liều cao khi chưa có chỉ định của bác sĩ, bởi thừa vitamin A cũng có thể gây hại. Hãy chăm sóc sức khỏe của bạn một cách chủ động, khoa học và an toàn.

Viên uống Dầu gấc Vina của Mediphar USA là sản phẩm được chiết xuất hoàn toàn từ dầu gấc nguyên chất, giàu beta-carotene tiền chất của vitamin A và các dưỡng chất tự nhiên như lycopene, , vitamin E… Sản phẩm giúp bổ sung vitamin A lành mạnh, mang lại nhiều công dụng như hỗ trợ tăng cường thị lực cho đôi mắt.

Dược sĩ Phạm Cao Hà

Đã kiểm duyệt nội dung

Tôi là dược sĩ Phạm Cao Hà, hiện đang giữ vai trò cố vấn chuyên môn tại Công ty TNHH Mediphar USA. Với gần 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và quản lý chất lượng sản phẩm thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe, tôi cam kết cung cấp những thông tin chính xác và hữu ích cho cộng đồng.

Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm mà tôi chia sẻ trên website medipharusa.com sẽ hỗ trợ Quý Đối Tác và Khách Hàng của công ty trong việc hiểu biết sâu sắc hơn về lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng.

> Xem thêm về tác giả