Men tiêu hóa là gì? Tác dụng, cách dùng và lưu ý khi sử dụng

Men tiêu hóa đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ tiêu hóa và hấp thu dưỡng chất. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về men tiêu hóa là gì, tác dụng, cách sử dụng đúng cách và những lưu ý quan trọng.

Với hơn 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và phát triển thực phẩm chức năng, Mediphar USA sẽ đồng hành cùng bạn khám phá tầm quan trọng của men tiêu hóa đối với sức khỏe, đặc biệt là khi nào nên và không nên sử dụng. Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây!

Men tiêu hóa là gì?

Men tiêu hóa là các enzym – bản chất là các protein có vai trò xúc tác sinh học – do cơ thể tiết ra nhằm phân giải thức ăn thành các chất dinh dưỡng mà cơ thể có thể hấp thụ.

Việc phân loại men tiêu hóa là thuốc hay thực phẩm chức năng phụ thuộc vào nhiều yếu tố: mục đích sử dụng (điều trị bệnh hay hỗ trợ tiêu hóa), nguồn gốc (tổng hợp hay tự nhiên), hàm lượng enzyme, quy định của cơ quan quản lý và thông tin trên nhãn sản phẩm.

Có ba loại men tiêu hóa chính:

• Amylase: Loại enzyme này có nhiệm vụ phân giải carbohydrate (tinh bột) thành các phân tử đường đơn giản hơn. Thiếu hụt amylase có thể dẫn đến tình trạng tiêu chảy.
• Lipase: Enzyme này hoạt động cùng với mật từ gan để phân giải chất béo. Nếu cơ thể không sản xuất đủ lipase, bạn sẽ thiếu hụt các vitamin tan trong chất béo như A, D, E và K.
• Protease: Enzyme này phân giải protein thành các axit amin, đồng thời giúp ngăn chặn vi khuẩn, nấm men và động vật nguyên sinh xâm nhập vào ruột. Thiếu hụt protease có thể gây ra dị ứng hoặc nhiễm độc đường ruột.

Enzyme tiêu hóa đóng vai trò then chốt trong quá trình tiêu hóa thức ăn. Chúng xúc tác cho các phản ứng hóa học, phân giải các đại phân tử trong thức ăn (như carbohydrate, protein, lipid) thành các phân tử nhỏ hơn (như glucose, axit amin, axit béo). Nhờ đó, cơ thể có thể dễ dàng hấp thụ và sử dụng các chất dinh dưỡng này cho các hoạt động sống. Thiếu hụt enzyme tiêu hóa sẽ dẫn đến tình trạng rối loạn tiêu hóa, kém hấp thu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

>>> Xem đầy đủ thông tin về: Enzyme tiêu hóa

Tác dụng của men tiêu hóa

Men tiêu hóa là hỗn hợp các enzyme được cơ thể bài tiết nhằm chuyển hóa thức ăn, chủ yếu là glucid (chất đường), protein (chất đạm) và lipid (chất béo). Các enzyme này được tiết ra từ nhiều cơ quan khác nhau trong hệ tiêu hóa, đảm nhiệm những vai trò chuyên biệt:

Miệng

Amylase (ptyalin) trong nước bọt là enzyme đầu tiên tham gia vào quá trình tiêu hóa, bắt đầu phân giải tinh bột chín thành đường maltose.

Dạ dày

Dịch vị dạ dày chứa các enzyme tiêu hóa quan trọng:

• Pepsin: Được tiết ra dưới dạng tiền enzyme pepsinogen. Trong môi trường axit (pH < 5,1), pepsinogen được hoạt hóa thành pepsin, có nhiệm vụ phân giải protein thành các chuỗi polypeptide ngắn hơn.
• Lipase: Tác động lên lipid đã được nhũ tương hóa (như trong trứng và sữa), cắt các liên kết este để tạo thành axit béo và monoglycerid.
• Caseinogen (Lact – ferment remin): Kết hợp với ion canxi (Ca2+), enzyme này phân giải protein hòa tan trong sữa, tạo thành caseinat canxi kết tủa. Nhờ đó, dạ dày có thể chứa lượng sữa lớn hơn dung tích thực của nó, phần lỏng (nhũ thanh) được nhanh chóng đưa xuống ruột non.

Tuyến tụy

Tụy đóng vai trò quan trọng khi tiết ra các enzyme tiêu hóa mạnh mẽ:

• Enzyme tiêu hóa protein: Gồm trypsin, chymotrypsin và carboxypeptidase. Các enzyme này phối hợp phân giải protein thành polypeptide và tiếp tục phân cắt chúng thành dipeptid và axit amin.
• Enzyme tiêu hóa lipid: Bao gồm lipase (phân giải gần như hoàn toàn triglycerid nhờ sự hỗ trợ nhũ tương hóa của mật), phospholipase (phân giải phospholipid) và cholesterol esterase (phân giải este của cholesterol thành axit béo và sterol).
• Enzyme tiêu hóa glucid: Amylase tụy mạnh hơn amylase nước bọt, có thể phân giải cả tinh bột chín và sống thành maltose. Maltase tiếp tục phân giải maltose thành glucose.

Ruột non

Ruột non đóng vai trò quyết định trong giai đoạn cuối cùng của quá trình tiêu hóa. Tại đây, dịch ruột được tiết ra, chứa đầy đủ các nhóm enzyme cần thiết để hoàn tất việc phân giải thức ăn. Các enzyme này tiếp tục thủy phân protein, lipid và glucid thành những phân tử đơn giản nhất và dễ hấp thu nhất như axit amin, axit béo và glucose. Nhờ đó, các chất dinh dưỡng được hấp thụ tối ưu qua thành ruột non, đi vào hệ tuần hoàn và cung cấp năng lượng cho toàn bộ cơ thể.

Khi nào cần bổ sung men tiêu hóa?

Trường hợp cần bổ sung men tiêu hóa:

• Bệnh lý bẩm sinh: Bệnh nhân tổn thương hệ tiêu hóa bẩm sinh cần bổ sung men tiêu hóa lâu dài.
• Bệnh lý cấp tính ảnh hưởng hệ tiêu hóa: Các trường hợp mắc bệnh lý cấp tính (như viêm teo ruột kéo dài, tiêu chảy kéo dài, suy dinh dưỡng nặng, u xơ nang tuyến tụy, sau phẫu thuật cắt dạ dày, cắt ngắn ruột) gây giảm bài tiết hoặc tổn thương tuyến tiêu hóa dẫn đến thiếu hụt men tiêu hóa, có thể sử dụng men tiêu hóa theo từng đợt ngắn 1-2 tuần. Không nên dùng kéo dài vì có thể ức chế các tuyến tiêu hóa, làm giảm bài tiết.

Một số trường hợp dẫn đến tình trạng thiếu hụt enzyme tiêu hóa

Tình trạng thiếu hụt enzyme tiêu hóa có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả yếu tố di truyền và bệnh mắc phải. Dưới đây là một số trường hợp điển hình:

Rối loạn dung nạp Lactose

• Thiếu hụt Lactase bẩm sinh: Một rối loạn di truyền hiếm gặp khiến trẻ sơ sinh không thể phân giải lactose trong sữa mẹ hoặc sữa công thức, dẫn đến tiêu chảy nghiêm trọng.
• Không dung nạp Lactase thứ phát ở người trưởng thành: Dạng phổ biến, ảnh hưởng đến 65% dân số, do giảm hoạt động của gen LCT, gây khó tiêu hóa các sản phẩm từ sữa.
• Không dung nạp Lactose thứ phát: Xảy ra do tổn thương ruột non (bệnh celiac, bệnh Crohn) làm giảm sản xuất lactase.

Suy tụy ngoại tiết

Tình trạng thiếu hụt các enzyme tụy (amylase, protease, lipase) do tuyến tụy bị tổn thương, dẫn đến khó tiêu hóa thức ăn, đặc biệt là chất béo. Các bệnh lý liên quan đến suy tụy ngoại tiết bao gồm:

• Viêm tụy mạn tính: Gây tổn thương vĩnh viễn tuyến tụy theo thời gian.
• Xơ nang: Bệnh di truyền gây tổn thương phổi và hệ tiêu hóa, bao gồm cả tuyến tụy.
• Ung thư tuyến tụy.

Các nguyên nhân khác

• Phẫu thuật cắt bỏ một phần dạ dày hoặc ruột non: Có thể làm giảm số lượng enzyme tiêu hóa được sản xuất.
• Một số bệnh lý đường tiêu hóa khác: Viêm ruột, hội chứng ruột kích thích (IBS) cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình sản xuất và hoạt động của enzyme tiêu hóa.
• Lão hóa: Tuổi tác cao cũng có thể làm giảm tự nhiên khả năng sản xuất enzyme tiêu hóa.

Đối tượng sử dụng men tiêu hóa

Những trường hợp không nên sử dụng men tiêu hóa

• Người bị tăng tiết axit dạ dày, viêm loét dạ dày – tá tràng, viêm tụy: Dù có thể xuất hiện triệu chứng sống phân, tiêu chảy, nhưng cơ thể những bệnh nhân này đang dư thừa và hoạt hóa quá mức men tiêu hóa nội sinh. Việc bổ sung thêm men tiêu hóa không những không hiệu quả mà còn làm tăng hoạt tính của các enzyme, gây tổn thương niêm mạc ống tiêu hóa, làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh.
• Sử dụng khi đói: Khi đói, dạ dày trống rỗng, nồng độ axit cao sẽ kích hoạt men tiêu hóa, dẫn đến kích ứng và nguy cơ viêm loét niêm mạc dạ dày. Tuyệt đối không dùng trước bữa ăn hoặc sau khi ăn khoảng 2 tiếng.
• Sử dụng kéo dài: Dùng men tiêu hóa lâu dài sẽ ức chế các cơ quan tiết men, khiến chúng giảm tiết dịch tiêu hóa và mất dần chức năng, gây ảnh hưởng xấu đến hệ tiêu hóa.
• Tiêu chảy kèm đau bụng, đi ngoài ra máu, nôn ra máu: Đây là những trường hợp cần tránh xa men tiêu hóa.
• Rối loạn tiêu hóa do ngộ độc hóa chất, bỏng axit: Cũng tuyệt đối không sử dụng men tiêu hóa.

Những trường hợp nên sử dụng men tiêu hóa

• Người bị rối loạn tiết men tiêu hóa:
  • Trẻ em: Hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện, lượng men tiết ra chưa đủ, đặc biệt khi trẻ bị sống phân. Tuy nhiên, không được lạm dụng.
  • Người bị thiểu toan, giảm toan dạ dày, viêm teo dạ dày: Men tiêu hóa sẽ hỗ trợ quá trình tiêu hóa hiệu quả hơn.
  • Người thường xuyên bị rối loạn tiêu hóa, đầy bụng, chậm tiêu: Một lượng men tiêu hóa phù hợp có thể mang lại lợi ích.
• Người mới ốm dậy, thể lực yếu: Hệ tiêu hóa thường chưa phục hồi hoàn toàn, men tiêu hóa sẽ giúp quá trình tiêu hóa diễn ra bình thường, hỗ trợ cơ thể nhanh chóng hồi phục.

Cách sử dụng men tiêu hóa

Lưu ý khi sử dụng

Nên uống men tiêu hóa sau bữa ăn khoảng 30 phút đến 1 giờ. Tuyệt đối không dùng khi đói hoặc trước bữa ăn.

Chỉ sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ sau khi thăm khám và chẩn đoán thiếu men tiêu hóa. Liều lượng cụ thể tùy thuộc vào độ tuổi, tình trạng sức khỏe và mức độ thiếu hụt enzyme của từng người, do bác sĩ chỉ định.

Thường dùng theo từng đợt 1-2 tuần, không nên dùng kéo dài (trừ trường hợp tổn thương hệ tiêu hóa bẩm sinh).

>>> Xem thêm: Hướng dẫn sử dụng men tiêu hóa cho người lớn và trẻ em đúng cách

Các tác dụng phụ có thể gặp khi sử dụng men tiêu hóa

Mặc dù men tiêu hóa có thể hỗ trợ cải thiện chức năng tiêu hóa, nhưng việc sử dụng không đúng cách, đặc biệt là ở trẻ em, có thể dẫn đến các tác dụng phụ không mong muốn. Dưới đây là những tác dụng phụ tiềm ẩn cần lưu ý:

• Dạ dày trống rỗng và nồng độ axit cao sẽ kích hoạt enzyme, dẫn đến kích ứng niêm mạc, thậm chí viêm loét dạ dày.
• Lạm dụng hoặc sử dụng kéo dài (trên 7-10 ngày) men tiêu hóa có thể khiến cơ thể phụ thuộc vào nguồn enzyme ngoại sinh. Cơ thể sẽ giảm tiết enzyme tự nhiên, dẫn đến tình trạng không có men tiêu hóa trẻ sẽ không muốn ăn. Các tuyến tiêu hóa bị ức chế, giảm bài tiết và có nguy cơ teo nhỏ về lâu dài.
• Sử dụng men tiêu hóa khi bị tiêu chảy kèm đau bụng, phân có máu hoặc nôn ra máu có thể làm tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.

Mẹo để bổ sung men vi sinh cho cơ thể

Tăng cường thực phẩm lên men tự nhiên (sữa chua, kim chi,…) và thực phẩm giàu prebiotic (rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt) để nuôi dưỡng lợi khuẩn.

Chọn thực phẩm chức năng uy tín, chú ý chủng và hàm lượng lợi khuẩn. Uống trước bữa ăn 30-60 phút, cách xa kháng sinh ít nhất 2 tiếng. Pha chế đúng cách (nếu là dạng bột), tuân thủ liều lượng và thời gian sử dụng theo hướng dẫn.

Kết luận

Men tiêu hóa đóng vai trò thiết yếu trong việc phân giải thức ăn, giúp cơ thể hấp thu tối đa dưỡng chất. Tuy nhiên, việc sử dụng men tiêu hóa cần đúng cách, đúng đối tượng và đúng liều lượng. Lạm dụng hoặc sử dụng sai cách có thể dẫn đến các tác dụng phụ nguy hiểm như viêm loét dạ dày, phụ thuộc enzyme. Khi cần sử dụng thực phẩm chức năng bổ sung men tiêu hóa, hãy lựa chọn sản phẩm uy tín, đọc kỹ hướng dẫn và tham khảo ý kiến bác sĩ/dược sĩ.

Men tiêu hóa Menpeptine từ Mediphar USA là giải pháp hỗ trợ tiêu hóa hiệu quả, đặc biệt cho trẻ em và người lớn gặp các vấn đề như đầy bụng, khó tiêu, biếng ăn, đi ngoài phân sống. Với công thức độc đáo chứa Papain, Alpha-Amylase cùng các tinh dầu thiên nhiên (Dill, Anise, Caraway), Menpeptine giúp kích thích ăn ngon, giảm đầy hơi, chướng bụng, hỗ trợ tiêu hóa thức ăn tối ưu. Sản phẩm được sản xuất theo tiêu chuẩn chất lượng cao, an toàn và hiệu quả. Hãy để Menpeptine từ Mediphar USA chăm sóc sức khỏe hệ tiêu hóa cho cả gia đình bạn!

Tài liệu tham khảo:

1. https://www.webmd.com/diet/what-are-digestive-enzymes
2. https://www.healthline.com/health/exocrine-pancreatic-insufficiency/the-role-of-digestive-enzymes-in-gi-disorders
3. https://suckhoedoisong.vn/tac-dung-cua-men-tieu-hoa-169104000.htm
4. https://suckhoedoisong.vn/khi-nao-can-dung-men-tieu-hoa-169100415.htm
5. https://suckhoedoisong.vn/khi-nao-phai-dung-den-men-tieu-hoa-1695972.htm
6. https://www.verywellhealth.com/what-are-digestive-enzymes-1945036
7. https://suckhoedoisong.vn/truong-hop-nao-khong-duoc-dung-men-tieu-hoa-16959686.htm
8. https://bvquan5.medinet.gov.vn/chuyen-muc/dung-dung-cach-men-vi-sinh-va-men-tieu-hoa-cmobile14478-68275.aspx
9. https://suckhoedoisong.vn/tac-dung-phu-khong-mong-muon-cua-men-tieu-hoa-169104013.htm
10. https://suckhoedoisong.vn/dung-men-vi-sinh-the-nao-de-dat-hieu-qua-tot-nhat-169220602223138588.htm

Dược sĩ Phạm Cao Hà

Đã kiểm duyệt nội dung

Tôi là dược sĩ Phạm Cao Hà, hiện đang giữ vai trò cố vấn chuyên môn tại Công ty TNHH Mediphar USA. Với gần 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và quản lý chất lượng sản phẩm thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe, tôi cam kết cung cấp những thông tin chính xác và hữu ích cho cộng đồng.

Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm mà tôi chia sẻ trên website medipharusa.com sẽ hỗ trợ Quý Đối Tác và Khách Hàng của công ty trong việc hiểu biết sâu sắc hơn về lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng.

> Xem thêm về tác giả