Glucose là gì? Tìm hiểu tác dụng, tác hại và cơ chế điều hòa glucose trong cơ máu

Mục lục

Glucose là một trong những chất dinh dưỡng quan trọng nhất đối với cơ thể, đóng vai trò then chốt trong việc cung cấp năng lượng và duy trì hoạt động sống của cơ thể.

Trong bài viết này, Mediphar USA sẽ đồng hành cùng bạn tìm hiểu lượng glucose bình thường, tác dụng, tác hại, quá trình chuyển hóa glucose trong cơ thể và cơ chế điều hòa glucose trong máu.

Glucose là gì?

Glucose là một loại đường đơn giản (monosaccharide) với công thức hóa học C₆H₁₂O₆ và là nguồn năng lượng chính cho cơ thể. Trong thực phẩm, các phân tử đường ít khi tồn tại ở dạng độc lập mà kết nối với nhau thành các chuỗi dài. Khi các chuỗi phân tử đường này đi vào hệ tiêu hóa, cơ thể sẽ chuyển hóa chuỗi phân tử này thành glucose, sau đó được hấp thụ qua ruột non đi vào máu và cung cấp năng lượng cho các tế bào.

Glucose là một loại đường đơn giản với công thức hóa học C₆H₁₂O₆

>>> Xem thêm: Sự khác biệt giữa đường Glucose và Fructose đối với sức khỏe

Lượng glucose bình thường trong cơ thể là bao nhiêu?

Glucose trong máu (hay còn gọi là đường huyết) là một chỉ số quan trọng giúp đánh giá khả năng chuyển hóa đường của cơ thể và đóng vai trò thiết yếu trong việc theo dõi sức khỏe, đặc biệt đối với những người có nguy cơ hoặc đang mắc bệnh tiểu đường. Duy trì đường huyết ở mức ổn định là yếu tố then chốt để đảm bảo cơ thể hoạt động hiệu quả.

Chỉ số đường huyết thường được đo bằng hai đơn vị chính đó là:

mg/dL (milligrams/decilit): Đơn vị phổ biến ở Hoa Kỳ và một số quốc gia khác. Đây là số miligam glucose có trong 1 decilit máu.
mmol/L (millimol/lit): Đơn vị phổ biến ở châu Âu, Canada và nhiều quốc gia khác. Đây là số millimol glucose trong mỗi lít máu.

Để chuyển đổi giữa hai đơn vị:

Từ mg/dL sang mmol/L: giá trị mg/dL chia cho 18.
Từ mmol/L sang mg/dL: giá trị mmol/L nhân với 18.

Hiện nay, có 4 xét nghiệm phổ biến để theo dõi chỉ số đường huyết, bao gồm:

Định lượng HbA1c: HbA1c là loại hemoglobin đặc biệt được hình thành từ sự kết hợp giữa hemoglobin và glucose. HbA1c có mặt trong hồng cầu và có nhiệm vụ vận chuyển glucose cùng oxy đến các bộ phận trong cơ thể. Xét nghiệm này dùng để theo dõi đường huyết trong khoảng 1 – 2 tháng.
Đường huyết lúc đói: Được đo sau khi nhịn ăn ít nhất 8 giờ, thường vào buổi sáng
Đường huyết bất kỳ: Là mức đường glucose trong máu được đo tại bất kỳ thời điểm nào trong ngày, không phụ thuộc vào thời gian ăn uống trước đó. Đo đường huyết bất kỳ khi có ba triệu chứng lâm sàng gồm tiểu nhiều, uống nhiều và sụt cân không rõ nguyên nhân.
Nghiệm pháp dung nạp glucose: Xét nghiệm được sử dụng để đánh giá khả năng dung nạp glucose của cơ thể. Trước khi xét nghiệm, người bệnh sẽ uống 75g glucose và đo đường huyết sau 2 giờ. [2]

Bảng chỉ số đường huyết chuẩn thông thường được xây dựng dựa trên kết quả của 4 loại xét nghiệm trên:

Tác dụng của đường glucose

Glucose là một trong những chất dinh dưỡng quan trọng nhất đối với cơ thể, đặc biệt trong việc cung cấp năng lượng và duy trì hoạt động sống. Dưới đây là những tác dụng chính của glucose:

Nguồn năng lượng chính

Glucose là nguyên liệu chính cho quá trình sản xuất năng lượng qua hô hấp tế bào, đặc biệt có ba loại tế bào chỉ sử dụng glucose làm nguyên liệu sinh năng lượng là tế bào não, hồng cầu và tế bào cơ.

Hỗ trợ chức năng não bộ

Não sử dụng glucose làm nguồn năng lượng chính và không thể hoạt động bình thường nếu thiếu glucose. Khoảng 20% năng lượng từ glucose trong cơ thể được cung cấp cho não.

Dự trữ năng lượng

Trong điều kiện dư thừa năng lượng, glucose được chuyển hóa thành glycogen ở gan và cơ.

Nếu glycogen lưu trữ đã đầy, glucose dư thừa sẽ chuyển hóa thành chất béo, lưu trữ lâu dài trong mô mỡ.

Tân tạo glucose

Khi cơ thể thiếu, glucose có thể được tạo ra từ các nguồn khác như chất béo và protein, đảm bảo sự duy trì năng lượng liên tục.

Duy trì cân bằng môi trường nội môi

Glucose giúp duy trì mức đường huyết ổn định, đảm bảo các cơ quan như não, cơ và hồng cầu hoạt động hiệu quả. Hormone như insulin và glucagon điều hòa lượng glucose trong máu, ngăn ngừa các tình trạng như hạ đường huyết hoặc tăng đường huyết.

Não sử dụng glucose làm nguồn năng lượng chính

Tác hại của đường glucose

Khi mức glucose quá cao hoặc quá thấp, có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như:

Mức glucose cao (tăng đường huyết):

Tổn thương mạch máu và cơ quan: Mức glucose cao kéo dài có thể gây tổn thương cho các mạch máu nhỏ và lớn, dẫn đến các biến chứng như bệnh tim mạch, suy thận, tổn thương thần kinh và các vấn đề về thị lực.
Suy giảm chức năng miễn dịch: Glucose cao có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch, khiến cơ thể dễ bị nhiễm trùng và các bệnh lý khác.

Mức glucose cao gây ra các biến chứng nguy hiểm đến sức khỏe

Mức glucose thấp (hạ đường huyết):

Rối loạn chức năng não: Não phụ thuộc vào glucose để hoạt động bình thường. Mức glucose quá thấp có thể gây chóng mặt, mệt mỏi, khó tập trung và trong trường hợp nghiêm trọng, có thể dẫn đến mất ý thức.
Hạ đường huyết có thể gây ra các triệu chứng như chóng mặt và mất tập trung, làm tăng nguy cơ tai nạn và chấn thương.

Đường glucose có trong đâu?

Các thực phẩm tự nhiên có hàm lượng glucose cao bao gồm mật ong, đường mía, trái cây khô, trái cây tươi, nước trái cây và ngô ngọt. Những thực phẩm này tốt cho sức khỏe khi ăn điều độ trong chế độ ăn cân bằng, đặc biệt là trái cây tươi.

Tuy nhiên, thực phẩm bổ sung nhiều đường như sốt, gia vị salad, bánh ngọt và đồ uống có đường nên được hạn chế, vì tiêu thụ quá mức có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2, béo phì và bệnh tim mạch.

Dưới đây là 10 loại thực phẩm chứa lượng glucose cao nhất:

Quá trình chuyển hóa glucose trong cơ thể

Quá trình chuyển hóa glucose là một phần quan trọng của trao đổi chất, bao gồm cả việc tổng hợp và phân giải glucose. Các phản ứng này giúp duy trì năng lượng, tái tạo tế bào và hỗ trợ các chức năng sinh lý cần thiết cho cơ thể.

Thoái hóa glucose để cung cấp năng lượng là quá trình phân giải glucose nhằm tạo ATP (nguồn năng lượng chính của tế bào). Sau khi hấp thụ, glucose được insulin hỗ trợ đưa vào tế bào và phân giải qua glycolysis, tạo pyruvate và một lượng nhỏ ATP. Khi có đủ oxy, pyruvate sẽ vào ty thể tham gia chu trình Krebs và chuỗi truyền điện tử, sản xuất một lượng lớn ATP. Còn khi thiếu oxy, pyruvate chuyển thành lactate, lúc này hiệu quả năng lượng sẽ thấp hơn. Nếu glucose dư sẽ được dự trữ thành glycogen để sử dụng sau.
Chuyển hóa glucose để dự trữ năng lượng dưới dạng glycogen Nếu glucose trong máu vượt quá nhu cầu năng lượng cần thiết của cơ thể thì quá trình tổng hợp glycogen sẽ diễn ra. Glycogen lưu trữ chủ yếu ở gan và cơ bắp. Khi cần năng lượng, glycogen bị phân giải thành glucose ( được gọi là quá trình glycogenolysis), quá trình do glucagon kích hoạt. Glycogen gan cung cấp năng lượng nhanh và ổn định đường huyết, còn glycogen cơ bắp sẽ hỗ trợ vận động tại chỗ.
Chuyển hóa glucose thành axit béo và lipid: Glucose phân giải thành acetyl-CoA qua glycolysis, sau đó chuyển hóa thành axit béo và glycerol để tạo triglycerides một dạng lipid dự trữ dài hạn trong tế bào mỡ. Triglycerides có thể phân giải thành năng lượng khi cần. Ngoài ra, axit béo còn tham gia tổng hợp các lipid quan trọng như phospholipid và sterol, cần thiết cho hoạt động tế bào.
Chuyển hóa glucose thành protein là glucose dư thừa được sử dụng để tạo axit amin không thiết yếu. Các axit amin này hỗ trợ tổng hợp protein, đóng vai trò trong việc xây dựng và sửa chữa mô, cơ bắp, cũng như sản xuất enzyme cần thiết cho các hoạt động sinh học của cơ thể.
Chuyển hóa glucose để điều hòa chức năng sinh lý: Glucose đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì chức năng cơ quan và điều hòa trao đổi chất. Não bộ tiêu thụ một lượng lớn glucose để đảm bảo hoạt động ổn định, giúp tập trung suy nghĩ và xử lý thông tin. Nếu mức glucose máu quá thấp, có thể gây mệt mỏi, chóng mặt. Vì vậy, ổn định glucose máu rất cần thiết để duy trì nhiều chức năng sinh lý quan trọng.

Quá trình chuyển hóa glucose từ thức ăn vào cơ thể

Cơ chế điều hòa glucose trong máu

Cơ thể duy trì mức glucose máu ổn định thông qua sự hoạt động của insulin và glucagon, hai hormone quan trọng do tuyến tụy tiết ra. Khi glucose máu tăng (sau khi ăn) hormon insulin sẽ được giải phóng, giúp tế bào hấp thụ glucose và dự trữ dưới dạng glycogen.

Ngược lại, khi glucose máu giảm (trong trạng thái đói) hormon glucagon kích thích gan phân giải glycogen thành glucose và giải phóng vào máu. Sự phối hợp này đảm bảo cung cấp năng lượng cho các cơ quan và duy trì cân bằng nội môi.

Cơ thể cân bằng lượng glucose thông qua hormon insulin và glucagon

Kết luận

Glucose là nguồn năng lượng chính của cơ thể, đặc biệt cho não và tế bào cơ. Cơ thể duy trì mức glucose máu ổn định nhờ sự điều hòa của insulin và glucagon, giúp hấp thụ và dự trữ glucose khi cần thiết hoặc giải phóng glucose khi ở mức thấp. Mất cân bằng glucose có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như tiểu đường, hạ đường huyết và các biến chứng khác. Việc theo dõi mức đường huyết và lựa chọn thực phẩm duy trì lượng đường huyết ổn định là rất quan trọng cho sức khỏe.

Đường bắp Maize Slim là một sự lựa chọn an toàn giúp kiểm soát đường huyết ổn định. Sản phẩm được sản xuất tại nhà máy đạt chuẩn GMP của Mediphar USA. Với các thành phần tự nhiên như Sorbitol, Inulin, chiết xuất cỏ ngọt lý tưởng cho những người ăn kiêng, mắc tiểu đường hoặc béo phì. Hy vọng rằng qua bài viết này, bạn đã có thêm những thông tin hữu ích về glucose và lựa chọn được thực phẩm tốt cho sức khỏe.

Tài liệu tham khảo:

Verywell Health. (n.d.). Glucose. Verywell Health. Retrieved January 15, 2025, from: https://www.verywellhealth.com/glucose-5188205
Verywell Health. (2021, September 10). Glucose. Verywell Health: https://www.verywellhealth.com/glucose-5188205
National Center for Biotechnology Information. (n.d.) Central role of glucose in carbohydrate metabolism. In Biochemistry, 4th edition. Retrieved January 15, 2025, from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK545201/
Author(s). (Year). Title of the article. PubMed. Retrieved from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32395846/
AtrainCEU. (n.d.). Regulation of blood glucose. AtrainCEU. Retrieved from: https://www.atrainceu.com/content/4-regulation-blood-glucose

Dược sĩ Phạm Cao Hà

Đã kiểm duyệt nội dung

Tôi là dược sĩ Phạm Cao Hà, hiện đang giữ vai trò cố vấn chuyên môn tại Công ty TNHH Mediphar USA. Với gần 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và quản lý chất lượng sản phẩm thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe, tôi cam kết cung cấp những thông tin chính xác và hữu ích cho cộng đồng.

Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm mà tôi chia sẻ trên website medipharusa.com sẽ hỗ trợ Quý Đối Tác và Khách Hàng của công ty trong việc hiểu biết sâu sắc hơn về lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng.

> Xem thêm về tác giả