Giải phẫu ổ bụng: Khám phá cấu trúc và chức năng các cơ quan quan trọng

Mục lục

Ổ bụng, hay còn gọi là khoang bụng, là một trong những khu vực quan trọng nhất của cơ thể con người, chứa đựng nhiều cơ quan thiết yếu như dạ dày, gan, ruột, thận và nhiều bộ phận khác. Hiểu biết về giải phẫu ổ bụng không chỉ giúp các nhân viên y tế chẩn đoán và điều trị hiệu quả hơn, mà còn giúp người đọc phổ thông nhận thức rõ hơn về cơ thể mình, từ đó chủ động trong việc chăm sóc sức khỏe. Trong bài viết này, Mediphar USA với kinh nghiệm hơn 20 năm sản xuất và phân phối các dòng thực phẩm bảo vệ sức khỏe cho cả người lớn và trẻ nhỏ sẽ cung cấp cho bạn các kiến thức tổng thể đến chi tiết về cấu trúc và chức năng của các cơ quan trong ổ bụng.

Giải phẫu ổ bụng là gì? [1, 2, 3]

Giải phẫu ổ bụng là một thuật ngữ y khoa chỉ việc nghiên cứu chi tiết về cấu trúc và chức năng của các cơ quan nằm trong ổ bụng. Ổ bụng, hay còn gọi là khoang bụng, là khu vực lớn nhất trong cơ thể con người, bao gồm phần không gian từ cơ hoành (ngăn cách ổ bụng và khoang ngực) cho đến khung chậu. Ổ bụng được bao bọc bởi các cơ bụng ở phía trước và hai bên, và bởi một phần của cột sống ở phía sau. Ổ bụng là nơi chứa đựng phần lớn các cơ quan thiết yếu của cơ thể bao gồm: hệ tiêu hóa, tiết niệu, nội tiết, ngoại tiết, tuần hoàn và một số bộ phận của hệ sinh sản. Nhưng cũng chính vì thế, ổ bụng cũng là vùng dễ bị ảnh hưởng bởi nhiều bệnh lý. Việc nắm vững kiến thức về giải phẫu ổ bụng không chỉ có giá trị trong y học lâm sàng mà còn giúp người đọc hiểu rõ hơn về sức khỏe của mình.

Ổ bụng là nơi chứa đựng phần lớn các cơ quan quan trọng của cơ thể

Hình ảnh giải phẫu ổ bụng

Cấu trúc của ổ bụng

Phúc mạc (Peritoneum) [4]

Là một màng mỏng bao phủ bên trong ổ bụng và các cơ quan nội tạng. Phúc mạc có tác dụng giống như một lớp màng bảo vệ giúp mọi thứ bên trong bụng hoạt động trơn tru mà không va chạm hay tổn thương lẫn nhau. Phúc mạc được chia thành hai phần:

Phúc mạc thành: Lớp này là lớp lót mặt trong của thành bụng và thành chậu. Nó giống như lớp lót bên trong của một chiếc hộp. Phúc mạc thành rất nhạy cảm, dễ cảm nhận đau, áp lực, vết cắt, hoặc thay đổi nhiệt độ. Vì vậy, nếu bạn bị tổn thương ở lớp này, cảm giác đau sẽ rất rõ ràng và dễ nhận biết.
Phúc mạc tạng: Đây là lớp màng ôm sát bên ngoài các cơ quan trong ổ bụng, giống như một lớp vỏ bọc riêng cho từng tạng. Lớp này không nhạy cảm như phúc mạc thành. Nó chỉ phản ứng với sự căng giãn hoặc kích thích hóa học (như viêm hay nhiễm trùng). Đau ở phúc mạc tạng thường không rõ ràng và có thể cảm nhận ở những vùng da khác trên cơ thể, do dây thần kinh của các tạng và vùng da liên quan với nhau.

Khoang phúc mạc: Giữa hai lớp phúc mạc (thành và tạng) là một khoang nhỏ, được gọi là khoang phúc mạc. Bình thường, khoang này chứa một chút dịch trơn để các cơ quan di chuyển dễ dàng, không bị ma sát.

Phúc mạc là một màng mỏng bao phủ bên trong ổ bụng và các cơ quan nội tạng

Mạc treo (Mesentery) [5]

Mạc treo ruột là một nếp gấp kép của phúc mạc giúp treo ruột non và ruột già từ thành bụng sau. Mạc treo là một cấu trúc liên tục với gốc là phần mạc treo bám vào thành bụng sau. Mạc treo có thể được đặt tên theo các cơ quan mà nó liên kết như mạc treo đại tràng, mạc treo trực tràng,… [5] Mạc treo có nhiều chức năng trong ổ bụng như: [5]

Treo ruột non và ruột già từ thành bụng sau, giúp giữ chúng ở đúng vị trí, đồng thời vẫn cho phép chúng di chuyển ở một mức độ nhất định.
Làm đường dẫn cho các mạch máu, dây thần kinh và mạch bạch huyết cung cấp cho ruột.

Cơ hoành (The Diaphragm) [6]

Cơ hoành là một lớp cơ – gân có hình vòm kép, nằm ở phần dưới cùng của lồng ngực. Cơ hoành đóng vai trò quan trọng trong cơ thể với ba chức năng chính:

Ngăn cách khoang ngực và khoang bụng: Từ tiếng Hy Lạp “diáphragma” nghĩa là vách ngăn, cơ hoành đảm nhận vai trò như một màng chắn giữa hai khoang lớn trong cơ thể.

Thực hiện co và giãn: Sự co và giãn của cơ hoành làm thay đổi thể tích khoang ngực và phổi, từ đó tạo ra quá trình hít vào và thở ra.
Ngoài vai trò hỗ trợ hô hấp, cơ hoành còn tạo ra áp lực ổ bụng trong các hoạt động như hắt hơi, ho, nâng, đi tiểu, đại tiện và sinh nở

Cơ hoành là bộ phận ngăn cách khoang ngực và khoang bụng

Các cơ quan chính trong ổ bụng

1. Dạ dày (Stomach) [7]

Dạ dày là cơ quan tiêu hóa ở giữa thực quản và tá tràng. Dạ dày có hình dáng như chữ “J” với bề mặt trước và sau được bo tròn trơn tru với lớp phủ phúc mạc Vị trí và cấu trúc giải phẫu: Dạ dày nằm ở phía trên của bụng, chủ yếu nằm ở vùng thượng vị và rốn. Dạ dày có bốn phần giải phẫu chính:

Tâm vị là phần trên cùng của dạ dày.
Đáy tim là phần tròn nằm cạnh tâm vị. Phần này nằm bên dưới cơ hoành.
Thân là phần trung tâm lớn nằm phía dưới đáy.
Môn vị nối dạ dày với tá tràng. Nó được chia thành hang vị, ống môn vị và cơ thắt môn vị.

Chức năng của dạ dày:[8] Mục đích của dạ dày là tiêu hóa thức ăn và đưa thức ăn đến ruột non. Nó có ba chức năng:

Lưu trữ thực phẩm tạm thời.
Là cơ quan cơ bắp co và giãn để trộn và nghiền nát thức ăn.
Sản xuất enzyme và các tế bào chuyên biệt khác để tiêu hóa thức ăn.

2. Gan (Liver) [9, 10]

Gan là một cơ quan phúc mạc nằm ở góc phần tư trên bên phải của bụng. Đây là cấu trúc nội tạng lớn nhất trong khoang bụng và là tuyến lớn nhất trong cơ thể con người. Vị trí và cấu trúc giải phẫu: Gan chủ yếu nằm ở vùng hạ sườn phải và vùng thượng vị và kéo dài đến hạ sườn trái. Gan có hai phần chính:

Thùy phải lớn hơn.
Thùy trái nhỏ hơn.

Chức năng của gan: Gan là cơ quan thực hiện nhiều chức năng khác nhau, một số chức năng quan trọng gồm:

Làm sạch độc tố (chất có hại) ra khỏi máu.
Loại bỏ các tế bào hồng cầu cũ.
Tạo ra mật, một chất lỏng giúp cơ thể tiêu hóa (phân hủy) thức ăn.
Chuyển hóa protein, carbohydrate và chất béo để cơ thể bạn có thể sử dụng.
Sản xuất các chất giúp đông máu.
Điều chỉnh lượng máu trong cơ thể.
Lưu trữ glycogen (nguồn năng lượng) và vitamin để cơ thể sử dụng sau này.