Gan (liver) là gì? Vị trí, cấu tạo, chức năng và cách giữ lá gan khỏe mạnh

Gan là một trong những cơ quan thiết yếu nhất của cơ thể, đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc duy trì sức khỏe toàn diện. Với khả năng thực hiện những chức năng then chốt như chuyển hóa dinh dưỡng, thanh lọc độc tố, sản xuất mật và hỗ trợ hệ miễn dịch, gan là yếu tố quyết định giúp cơ thể vận hành trơn tru. Tuy nhiên, trong nhịp sống hiện đại đầy bận rộn, gan phải đối mặt với không ít thách thức từ việc ăn uống không lành mạnh, ô nhiễm môi trường cho đến căng thẳng và lạm dụng các thói quen sinh hoạt không tốt. Chính vì thế, việc chăm sóc và bảo vệ gan là điều không thể xem nhẹ. 

Với hơn hai thập kỷ kinh nghiệm trong ngành thực phẩm chức năng, Mediphar USA sẽ đồng hành cùng bạn, giúp khám phá những bí ẩn về gan và mang đến những giải pháp hiệu quả, giúp duy trì một lá gan khỏe mạnh, bền vững.

Gan là gì?

Gan (tiếng Anh gọi là liver) là cơ quan nội tạng lớn nhất và đóng vai trò quan trọng nhất trong cơ thể con người. Đây không chỉ là một cơ quan mà còn được xem là một tuyến, vì nó sản xuất nhiều chất cần thiết cho các hoạt động sống. Gan có màu nâu đỏ, mềm mại như một miếng bọt biển và hình dáng giống một chiếc nêm, nằm gọn ở phía trên bên phải của phần bụng.

Gan thực hiện hơn 500 chức năng quan trọng, giúp duy trì sự sống. Các vai trò nổi bật của gan bao gồm lọc máu, sản xuất mật để hỗ trợ tiêu hóa, chuyển hóa các chất dinh dưỡng và lưu trữ năng lượng dưới dạng glycogen.

Vị trí của gan

Gan là một trong các cơ quan quan trọng của cơ thể, nằm ở vị trí tối ưu để thực hiện các chức năng sống còn. Cụ thể:

• Vị trí chính: Nằm ở phía trên bên phải của khoang bụng, ngay dưới lồng ngực và sát với cơ hoành, đảm bảo sự ổn định và bảo vệ trước các tác động bên ngoài.
• Mở rộng: Một phần của gan kéo dài sang phía bên trái, bao phủ trên dạ dày, góp phần cân bằng cấu trúc trong khoang bụng.
• Cố định: Được giữ cố định bởi dây chằng liềm, gan liên kết chặt chẽ với cơ hoành và thành bụng, tạo nên sự hỗ trợ vững chắc cho cơ quan này.

>>> Xem thêm về: Giải phẫu ổ bụng

Cấu tạo của gan

Cấu tạo của gan thể hiện sự tinh vi và hoàn hảo để đáp ứng các chức năng phức tạp mà cơ thể yêu cầu:

• Thùy chính: Gan được chia thành hai thùy lớn – thùy phải (lớn hơn) và thùy trái (nhỏ hơn), mỗi thùy đảm nhiệm những vai trò riêng biệt trong quá trình hoạt động.
• Phân đoạn: Bên trong các thùy, gan được phân chia thành nhiều phân đoạn nhỏ hơn, chứa hàng triệu tế bào gan (hepatocyte), đóng vai trò như những “nhà máy sinh hóa” của cơ thể.
• Lớp bảo vệ: Bao bọc bên ngoài gan là lớp mô sợi Glisson, giúp bảo vệ cơ quan này khỏi tổn thương vật lý và hỗ trợ cấu trúc bền vững.
• Hệ thống mạch máu:
  • Tĩnh mạch cửa: Mang máu giàu dinh dưỡng từ hệ tiêu hóa vào gan để xử lý và chuyển hóa.
  • Động mạch gan: Cung cấp máu giàu oxy, đảm bảo các tế bào gan hoạt động hiệu quả.
• Tiểu thùy: Là các đơn vị chức năng nhỏ nhất, thực hiện các nhiệm vụ quan trọng như trao đổi chất và lọc máu, góp phần đảm bảo sức khỏe toàn diện của cơ thể.

Nhờ cấu trúc đặc biệt và vị trí chiến lược, gan hoạt động như một “trung tâm điều phối” hoàn hảo, giữ vai trò không thể thay thế trong việc duy trì sự sống và bảo vệ sức khỏe.

Vai trò, chức năng của gan trong cơ thể

Gan là cơ quan quan trọng, đóng vai trò như “nhà máy kỳ diệu” của cơ thể con người. Với ước tính hơn 500 nhiệm vụ hàng ngày, gan giúp duy trì sự sống và sức khỏe, từ việc xử lý dinh dưỡng đến bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây hại.

1. Lọc máu và thải độc: Gan hoạt động như “hệ thống lọc nước” của cơ thể, loại bỏ độc tố và chất thải từ máu. Đồng thời, gan cũng chịu trách nhiệm loại bỏ các tế bào máu cũ, giúp duy trì sự cân bằng trong hệ tuần hoàn.
2. Sản xuất mật – trợ thủ đắc lực cho tiêu hóa: Gan sản xuất từ 800-1.000ml mật mỗi ngày, hỗ trợ tiêu hóa chất béo và cholesterol. Ngoài ra, mật còn giúp cơ thể hấp thụ các vitamin tan trong chất béo như A, D, E, K, điều này giúp tối ưu hóa quá trình tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng.
3. Chuyển hóa dinh dưỡng thành năng lượng sống
   Gan biến đổi protein, carbohydrate và chất béo từ thức ăn thành năng lượng để cơ thể sử dụng. Đồng thời, nó điều hòa lượng đường trong máu bằng cách lưu trữ glycogen và giải phóng glucose khi cần thiết.
4. Kho lưu trữ dưỡng chất quan trọng: Gan là nơi lưu trữ các vitamin tan trong chất béo như A, D, E, K cùng với khoáng chất như sắt và đồng, để cung cấp cho cơ thể trong những lúc cần thiết. Ngoài ra, gan còn lưu trữ glycogen – một nguồn năng lượng dự trữ quan trọng.
5. Hỗ trợ quá trình đông máu – chiến binh thầm lặng: Gan sản xuất các yếu tố đông máu, cần thiết để cơ thể tự bảo vệ khỏi chảy máu quá mức. Đặc biệt, nhờ mật sản xuất bởi gan, cơ thể có thể hấp thụ vitamin K, một yếu tố không thể thiếu trong quá trình đông máu.
6. Bảo vệ cơ thể – người hùng giấu mặt: Gan chứa các tế bào Kupffer, đóng vai trò tiêu diệt vi khuẩn và virus xâm nhập từ hệ tiêu hóa. Chức năng này giúp cơ thể luôn được bảo vệ trước những nguy cơ từ bên ngoài.
7. Tái sinh kỳ diệu – siêu năng lực của gan: Gan là cơ quan duy nhất có khả năng tái tạo gần như hoàn chỉnh. Khi bị mất tới 75% mô, gan vẫn có thể phục hồi kích thước và chức năng ban đầu trong vài tuần. Khả năng tái tạo này là minh chứng cho sự kỳ diệu và quan trọng của cơ quan này.

Những vai trò này cho thấy gan là một cơ quan không thể thiếu. Tuy nhiên, gan cũng rất dễ bị tổn thương bởi thói quen không lành mạnh như lạm dụng rượu, chế độ ăn uống không cân đối, hoặc tiếp xúc với độc tố.

Làm thế nào để có thể giữ lá gan khỏe mạnh?

Việc duy trì lá gan khỏe mạnh không chỉ giúp tăng cường sức khỏe tổng thể mà còn giúp bạn sống lâu và tràn đầy năng lượng. Dưới đây là những cách đơn giản và hiệu quả để bảo vệ gan:

1. Hạn chế sử dụng rượu bia: Rượu bia là “kẻ thù” lớn nhất của gan. Uống rượu một cách điều độ hoặc hạn chế tối đa sẽ giảm đáng kể gánh nặng cho gan, đồng thời ngăn ngừa các bệnh như xơ gan hay gan nhiễm mỡ.
2. Duy trì cân nặng hợp lý: Béo phì là nguyên nhân chính dẫn đến gan nhiễm mỡ, một trong những tình trạng gây tổn thương lâu dài đến gan. Hãy kiểm soát cân nặng thông qua chế độ ăn uống cân bằng và tập thể dục đều đặn.
3. Ăn uống lành mạnh: Gan yêu thích các thực phẩm giàu chất xơ, ít chất béo bão hòa và dồi dào omega-3 như cá, quả óc chó, và rau xanh. Chế độ ăn uống này không chỉ bảo vệ gan mà còn tăng cường sức khỏe toàn diện.
4. Tiêm phòng để ngăn ngừa bệnh gan: Tiêm phòng viêm gan A và B là biện pháp quan trọng để bảo vệ gan khỏi các tác nhân gây viêm nhiễm nguy hiểm. Nếu bạn thuộc nhóm có nguy cơ cao, hãy đảm bảo tiêm phòng đầy đủ và đúng lịch.
5. Tránh tiếp xúc với hóa chất độc hại: Hóa chất từ các sản phẩm tẩy rửa, thuốc trừ sâu hoặc sơn có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng. Sử dụng đồ bảo hộ và làm việc ở nơi thông thoáng để bảo vệ cơ thể khỏi các chất độc này.
6. Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Nếu bạn có nguy cơ mắc bệnh gan, hãy kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn. Việc này giúp bạn chủ động bảo vệ gan và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh gan

Một số nhóm người có nguy cơ cao mắc các bệnh gan, bao gồm:

1. Người uống nhiều rượu bia: Thói quen uống rượu bia thường xuyên và không kiểm soát là nguyên nhân hàng đầu gây xơ gan và các bệnh gan nghiêm trọng khác.
2. Người béo phì hoặc thừa cân: Tình trạng thừa cân hoặc béo phì dẫn đến tích tụ mỡ trong gan, gây ra gan nhiễm mỡ và làm tăng nguy cơ tổn thương gan lâu dài.
3. Người có tiền sử gia đình mắc bệnh gan: Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng. Nếu gia đình bạn có người từng mắc bệnh gan, nguy cơ bạn gặp phải các vấn đề về gan cũng cao hơn.
4. Người có lối sống không lành mạnh: Những người hút thuốc, sử dụng ma túy hoặc không duy trì thói quen sinh hoạt lành mạnh có nguy cơ mắc các bệnh gan do các độc tố tích tụ lâu dài trong cơ thể.
5. Người mắc các bệnh truyền nhiễm: Các bệnh viêm gan B và C là những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến viêm gan mạn tính, xơ gan và ung thư gan. Nhóm này đặc biệt cần được theo dõi và điều trị kịp thời.

Những bệnh thường gặp ở gan

Dưới đây là những bệnh lý phổ biến liên quan đến gan:

Gan nhiễm mỡ

Gan nhiễm mỡ xảy ra khi mỡ tích tụ quá mức trong các tế bào gan. Bệnh được chia thành hai loại:

• Gan nhiễm mỡ do rượu: Nguyên nhân chính là việc uống rượu bia quá mức, gây tổn thương và viêm gan.
• Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD): Liên quan đến béo phì, tiểu đường type 2 và chế độ ăn uống không lành mạnh.

Viêm gan

Viêm gan là tình trạng gan bị viêm do nhiều nguyên nhân:

• Viêm gan A, B, C, D, và E: Các loại virus khác nhau gây viêm gan với mức độ nghiêm trọng khác nhau. Viêm gan B và C thường gây ra các biến chứng lâu dài như xơ gan và ung thư gan nếu không được điều trị kịp thời.
• Viêm gan tự miễn: Xảy ra khi hệ miễn dịch tấn công các tế bào gan của chính cơ thể.

>>> Xem đầy đủ về bệnh viêm gan

Xơ gan

Xơ gan là tình trạng sẹo hóa các mô gan do viêm mãn tính hoặc tổn thương kéo dài. Nguyên nhân thường gặp bao gồm:

• Uống rượu bia lâu năm.
• Nhiễm virus viêm gan B, C.
• Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu.

Ung thư gan

Ung thư gan, đặc biệt là ung thư biểu mô tế bào gan (HCC), là một trong những loại ung thư phổ biến và nguy hiểm nhất. Nguyên nhân chính bao gồm viêm gan mãn tính, xơ gan và béo phì.

Suy gan cấp tính

Suy gan cấp tính là tình trạng gan mất chức năng đột ngột, thường xảy ra do:

• Ngộ độc thuốc, đặc biệt là Paracetamol.
• Viêm gan virus cấp tính.

Triệu chứng của bệnh gan là gì?

Bệnh gan thường tiến triển âm thầm, với các triệu chứng không rõ ràng trong giai đoạn đầu. Khi bệnh trở nặng, bạn có thể gặp phải các dấu hiệu sau:

1. Vàng da và mắt
   • Xuất hiện do tích tụ bilirubin trong máu khi gan không thể xử lý được chất thải này.
   • Đây là một trong những triệu chứng đặc trưng của tổn thương gan.
2. Sưng bụng (cổ trướng)
   • Xảy ra khi dịch tích tụ trong khoang bụng do chức năng gan suy giảm.
   • Tình trạng này thường gây đau và khó chịu, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống.
3. Ngứa da
   • Tình trạng này xảy ra khi các chất độc không được gan loại bỏ hoàn toàn, tích tụ trong máu và gây ngứa kéo dài.
4. Mệt mỏi và yếu cơ
   • Gan suy yếu khiến cơ thể không đủ năng lượng, dẫn đến tình trạng mệt mỏi kéo dài và suy giảm sức mạnh cơ bắp.
5. Nước tiểu đậm màu
   • Nước tiểu sẫm màu bất thường có thể là dấu hiệu bilirubin tăng cao, cảnh báo gan đang bị tổn thương.
6. Phù chân và mắt cá chân
   • Gan suy giảm chức năng gây mất cân bằng chất lỏng trong cơ thể, dẫn đến sưng ở các vùng chi dưới.

Khi nào bạn nên gặp bác sĩ

Việc thăm khám bác sĩ kịp thời có thể giúp phát hiện và điều trị sớm các vấn đề về gan. Hãy tìm đến bác sĩ nếu bạn có các triệu chứng sau:

1. Đau bụng dữ dội: Đây là dấu hiệu của tổn thương nghiêm trọng trong gan, cần được kiểm tra ngay lập tức.
2. Vàng da hoặc mắt: Triệu chứng vàng da báo hiệu gan không còn khả năng xử lý bilirubin, cần được can thiệp y tế sớm để tránh biến chứng.
3. Buồn nôn kéo dài: Nếu tình trạng buồn nôn diễn ra thường xuyên mà không rõ nguyên nhân, đó có thể là dấu hiệu của bệnh lý gan đang tiến triển.

Hãy nhớ rằng gan là cơ quan có khả năng tự tái tạo, nhưng chỉ khi được chăm sóc đúng cách và phát hiện bệnh sớm. Việc thăm khám định kỳ không chỉ giúp bảo vệ gan mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống của bạn.

Kết luận

Việc bảo vệ gan không chỉ là một phần trong việc duy trì sức khỏe, mà còn là yếu tố quyết định giúp cơ thể bạn hoạt động tối ưu và chống lại những tác nhân gây hại từ môi trường xung quanh. Để làm được điều này, bên cạnh việc xây dựng lối sống lành mạnh, lựa chọn sản phẩm hỗ trợ gan chất lượng cao là một quyết định vô cùng quan trọng.

Mediphar USA, với hơn 20 năm kinh nghiệm và cam kết mang lại những giải pháp sức khỏe vượt trội, luôn đặt sự an toàn và hiệu quả của người tiêu dùng lên hàng đầu. Sản phẩm Livergalon 140 không chỉ được nghiên cứu và phát triển kỹ lưỡng mà còn được sản xuất với công nghệ hiện đại, đảm bảo chất lượng vượt trội và hiệu quả bền vững.

Chính những tiêu chuẩn quốc tế và quy trình sản xuất nghiêm ngặt đã giúp Mediphar USA tạo ra sản phẩm đáng tin cậy, hỗ trợ gan khỏe mạnh và tăng cường sức đề kháng. Lựa chọn Livergalon 140 là một bước đi thông minh để bạn chăm sóc sức khỏe toàn diện, đồng thời đặt niềm tin vào một thương hiệu uy tín, luôn đồng hành cùng bạn trong hành trình bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Tài liệu tham khảo:

1. Cleveland Clinic. (n.d.). Liver health overview. Cleveland Clinic. Retrieved December 25, 2024, from: https://my.clevelandclinic.org/health/articles/21481-liver
2. Healthline. (2023, October 4). Liver function and health tips. Healthline. Retrieved December 25, 2024, from: https://www.healthline.com/human-body-maps/liver#keep-liver-healthy
3. Medical News Today. (2017, August 18). Liver health: Key functions and care. Medical News Today. Retrieved December 25, 2024, from: https://www.medicalnewstoday.com/articles/305075#summary
4. National Health Service (NHS). (2023, April 20). Liver disease information. NHS. Retrieved December 25, 2024, from: https://www.nhs.uk/conditions/liver-disease/
5. American Liver Foundation. (n.d.). How liver diseases progress. American Liver Foundation. Retrieved December 25, 2024, from: https://liverfoundation.org/about-your-liver/how-liver-diseases-progress/

Dược sĩ Phạm Cao Hà

Đã kiểm duyệt nội dung

Tôi là dược sĩ Phạm Cao Hà, hiện đang giữ vai trò cố vấn chuyên môn tại Công ty TNHH Mediphar USA. Với gần 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và quản lý chất lượng sản phẩm thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe, tôi cam kết cung cấp những thông tin chính xác và hữu ích cho cộng đồng.

Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm mà tôi chia sẻ trên website medipharusa.com sẽ hỗ trợ Quý Đối Tác và Khách Hàng của công ty trong việc hiểu biết sâu sắc hơn về lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng.

> Xem thêm về tác giả