Tăng nhu động ruột là gì? Dấu hiệu nhận biết và cách xử lý đơn giản, hiệu quả

Tăng nhu động ruột là một trong những rối loạn chức năng thường gặp của hệ tiêu hóa, biểu hiện bằng tình trạng đi ngoài nhiều lần, phân lỏng, đau bụng quặn hoặc sôi bụng. Mặc dù không hiếm gặp nhưng tình trạng này thường bị xem nhẹ hoặc nhầm lẫn với các rối loạn tiêu hóa khác trong thực hành lâm sàng. Để biết tăng nhu động ruột là gì, nguyên nhân do đâu và cách xử lý hiệu quả, các bạn hãy cùng Mediphar USA tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Nhu động ruột là gì?

Nhu động ruột là quá trình co bóp của các cơ trơn trong hệ tiêu hóa, giúp thức ăn di chuyển từ thực quản đến hậu môn. Sự co bóp và giãn nở của các cơ này diễn ra một cách đồng bộ, giúp đẩy thức ăn qua từng phần của hệ tiêu hóa.

Nhu động ruột bình thường diễn ra ở nhiều phần của hệ tiêu hóa, bao gồm thực quản, dạ dày, ruột non, đại tràng và kết thúc tại hậu môn. Quá trình này không chỉ giúp di chuyển thức ăn mà còn hỗ trợ việc hấp thu dưỡng chất trong quá trình tiêu hóa. Các cơn co bóp giúp trộn thức ăn với dịch tiêu hóa, giúp các chất dinh dưỡng được hấp thu qua niêm mạc ruột. Đồng thời, nhu động cũng hỗ trợ quá trình đẩy chất thải ra ngoài cơ thể.

Tăng nhu động ruột là gì?

Nhu động ruột bình thường thường có tần suất dao động từ 5 đến 30 lần mỗi phút. Nếu tần suất này tăng trên 30 lần mỗi phút một cách bất thường, kèm theo những âm thanh lớn như sôi bụng, có thể bạn đang gặp phải tình trạng tăng nhu động ruột.

Tăng nhu động ruột là sự gia tăng hoạt động của ruột, khi các cơ trong thành ruột co bóp nhanh và mạnh hơn, tạo ra âm thanh sôi bụng có thể nghe thấy mà không cần sử dụng ống nghe. Ngoài âm thanh sôi bụng, các triệu chứng khác của tăng nhu động ruột có thể bao gồm buồn nôn, nôn và xì hơi liên tục.

Tăng nhu động ruột có nguy hiểm không?

Trong một số trường hợp, tăng nhu động ruột chỉ là phản ứng sinh lý tạm thời, không đáng lo ngại và có thể tự cải thiện sau khi điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt. Tuy nhiên, nếu tình trạng này kéo dài hoặc xuất hiện thêm các dấu hiệu bất thường khác, bạn cần hết sức thận trọng vì đó có thể là biểu hiện của các bệnh lý liên quan đến đường tiêu hóa. Việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời không chỉ giúp nâng cao hiệu quả điều trị mà còn giảm thiểu nguy cơ biến chứng nguy hiểm.

Nguyên nhân gây tăng nhu động ruột là gì?

Tăng nhu động ruột có thể là biểu hiện sinh lý thoáng qua song trong nhiều trường hợp lại là dấu hiệu cảnh báo các rối loạn hoặc bệnh lý tiêu hóa tiềm ẩn. Một số nguyên nhân điển hình dẫn đến hiện tượng này gồm:

Thói quen sinh hoạt hàng ngày

Trong một số trường hợp, tăng nhu động ruột là phản ứng tự nhiên của cơ thể trước những thay đổi trong chế độ ăn hoặc sinh hoạt, cụ thể:

Chế độ ăn giàu chất xơ: Chất xơ có vai trò hỗ trợ tiêu hóa và làm sạch ruột. Tuy nhiên, nếu tiêu thụ quá mức trong thời gian ngắn, chất xơ sẽ không được tiêu hóa mà kích thích tăng co bóp ruột nhằm đào thải nhanh hơn, gây nên tình trạng đi ngoài nhiều lần hoặc phân lỏng.
Sử dụng cà phê: Trong cà phê có chứa các hợp chất có khả năng kích thích nhu động ruột. Điều này lý giải vì sao một số người cảm thấy buồn đi ngoài ngay sau khi uống cà phê.
Phản ứng với thực phẩm: Một số thực phẩm cay, nhiều dầu mỡ hoặc khó tiêu hóa có thể làm tăng hoạt động của hệ tiêu hóa, đặc biệt ở những người có cơ địa nhạy cảm. Việc theo dõi mối liên quan giữa thực phẩm và phản ứng tiêu hóa sẽ giúp cá nhân hóa chế độ ăn phù hợp hơn.
Biến động nội tiết ở nữ giới: Sự thay đổi hormone, đặc biệt là prostaglandin trong chu kỳ kinh nguyệt, có thể ảnh hưởng đến vận động ruột. Phụ nữ trong những ngày hành kinh thường gặp tình trạng đi ngoài nhiều hơn bình thường hoặc đau bụng lâm râm vùng bụng dưới.
Căng thẳng, lo âu: Hệ thần kinh ruột (enteric nervous system) có mối liên hệ mật thiết với não bộ. Căng thẳng kéo dài hoặc rối loạn lo âu có thể làm tăng tiết hormone stress (như cortisol, adrenaline) dẫn đến co thắt ruột và rối loạn tiêu hóa, trong đó có tăng nhu động ruột.

Sử dụng cà phê có thể là nguyên nhân tăng nhu động ruột

Tăng nhu động ruột do nguyên nhân bệnh lý

Tình trạng tăng nhu động ruột kéo dài, tái diễn hoặc đi kèm với các dấu hiệu cảnh báo khác có thể là biểu hiện của nhiều bệnh lý tiêu hóa cần được chẩn đoán và can thiệp kịp thời:

Viêm dạ dày – ruột

Đây là tình trạng viêm cấp tính của niêm mạc dạ dày và ruột, thường do vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng gây ra. Người bệnh thường có biểu hiện tiêu chảy cấp, đau bụng quặn, sốt, buồn nôn hoặc nôn. Tăng nhu động ruột là một phản ứng sinh lý khi niêm mạc ruột bị kích thích viêm và tăng tiết dịch.

Nguyên nhân do sử dụng thuốc

Một số loại thuốc có thể ảnh hưởng đến nhu động ruột ví dụ như opioid (gây giảm nhu động), thuốc kháng cholinergic, thuốc chẹn kênh canxi, hoặc thuốc chống trầm cảm ba vòng… Khi gặp rối loạn tiêu hóa, người bệnh cần thông báo đầy đủ các thuốc đang sử dụng để bác sĩ xác định nguyên nhân.

Hội chứng ruột kích thích

Hội chứng ruột kích thích hay IBS là một rối loạn chức năng của đường ruột với biểu hiện đặc trưng là đau bụng kèm tiêu chảy, táo bón hoặc xen kẽ cả hai. Dù không gây tổn thương cấu trúc đường ruột nhưng tình trạng tăng nhu động thường xuyên có thể làm suy giảm chất lượng cuộc sống rõ rệt.

Xuất huyết tiêu hóa

Xuất huyết tiêu hóa thường xuất hiện nguyên nhân do loét, polyp đại tràng, trĩ, hoặc viêm loét đại tràng có thể đi kèm tăng nhu động ruột như một phản ứng đào thải máu hoặc dịch viêm. Các biểu hiện điển hình bao gồm: đi ngoài ra máu, phân đen, đau bụng âm ỉ, nôn ra máu, hoa mắt, chóng mặt. Đây là tình trạng nghiêm trọng cần được xử trí cấp cứu.

Viêm đại tràng mãn tính

Bệnh Crohn và viêm loét đại tràng là hai thể viêm đại tràng mạn tính thường gặp, gây viêm loét kéo dài ở đường ruột. Tăng nhu động ruột biểu hiện qua tiêu chảy mạn, phân nhầy hoặc có máu, đau bụng dai dẳng, sụt cân. Các tổn thương ruột có thể lan rộng và gây biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời.

Crohn: Tổn thương không liên tục, có thể xuất hiện ở mọi vị trí từ miệng đến hậu môn, thường gặp ở ruột non.
Viêm loét đại tràng: Tổn thương liên tục từ trực tràng lan lên đại tràng, thường biểu hiện bằng tiêu chảy ra máu và mót rặn.

Ngoài ra, có khoảng 25–40% người bệnh có biểu hiện ngoài tiêu hóa như viêm khớp, tổn thương da…

Tắc ruột cơ học

Tăng nhu động ruột đôi khi là giai đoạn đầu của tắc ruột, xảy ra khi ruột cố gắng vượt qua vật cản. Nguyên nhân thường gặp bao gồm dính ruột sau mổ, khối u, thoát vị nghẹt, sỏi phân… Triệu chứng điểm hình của tắc ruột là đau bụng quặn từng cơn, chướng bụng, bí đại tiện. Đây là cấp cứu ngoại khoa, cần can thiệp sớm để tránh hoại tử ruột.

Dấu hiệu nhận biết tăng nhu động ruột

Khi hoạt động co bóp của ruột gia tăng cả về tần suất và cường độ, người bệnh có thể gặp một hoặc nhiều triệu chứng sau đây:

Tiêu chảy: Đây là biểu hiện phổ biến nhất của tình trạng tăng nhu động ruột. Khi nhu động quá nhanh, thức ăn không đủ thời gian để tiêu hóa và hấp thu triệt để, dẫn đến phân lỏng, nhiều nước và đi ngoài nhiều lần trong ngày. Trong một số trường hợp, tiêu chảy kéo dài còn gây suy dinh dưỡng do kém hấp thu.
Sôi bụng: Khi các đoạn ruột co bóp mạnh và liên tục có thể tạo nên âm thanh “sôi bụng” rõ rệt, đôi khi nghe thấy ngay cả khi không sử dụng ống nghe y khoa. Triệu chứng này thường đi kèm với cảm giác cồn cào, chướng bụng hoặc sắp đi tiêu.
Đau bụng: Tăng nhu động thường khiến ruột co thắt quá mức, dẫn đến các cơn đau quặn xuất hiện từng cơn, có thể giảm sau khi đi ngoài. Cường độ đau dao động từ âm ỉ đến dữ dội, tùy vào nguyên nhân nền như viêm ruột, hội chứng ruột kích thích hay rối loạn co thắt.
Buồn nôn hoặc nôn: Hoạt động quá mức của ruột có thể ảnh hưởng đến toàn bộ trục tiêu hóa, đặc biệt khi có liên quan đến phản xạ dạ dày – ruột. Người bệnh có thể xuất hiện cảm giác buồn nôn liên tục hoặc nôn, nhất là sau khi ăn.
Mệt mỏi, suy nhược: Tăng nhu động ruột kéo dài có thể làm giảm khả năng hấp thụ nước và chất dinh dưỡng, dẫn đến tình trạng mất nước, rối loạn điện giải và thiếu năng lượng. Người bệnh thường cảm thấy mệt mỏi, chóng mặt, da khô, thậm chí có thể hạ huyết áp nếu mất nước nặng.
Xì hơi nhiều: Nhu động ruột tăng sẽ làm cho phân và khí trong lòng ruột bị đẩy ra ngoài nhanh hơn. Điều này khiến người bệnh thường xuyên xì hơi, đôi khi kèm theo cảm giác đầy bụng, khó chịu hoặc đi tiêu phân lỏng.

Nhu động ruột tăng khiến người bệnh xì hơi nhiều

Khi nào nên đi khám bác sĩ?

Người bệnh nên chủ động gặp bác sĩ khi xuất hiện một hoặc nhiều dấu hiệu sau:

Tiêu chảy kéo dài bất thường và có xu hướng ngày càng nghiêm trọng.
Đau bụng thường xuyên, kèm theo cảm giác buồn nôn hoặc nôn mà không rõ nguyên nhân.
Có dấu hiệu xuất huyết tiêu hóa như: nôn ra máu, đi ngoài ra máu, hoặc phân đen như bã cà phê.
Sụt cân không rõ nguyên nhân.
Không kiểm soát được việc đi ngoài, mất tự chủ đại tiện.
Bí đại tiện, bụng chướng, đầy hơi kéo dài.

Nên thăm khám khi không kiểm soát được việc đi ngoài

Làm gì khi tăng nhu động ruột?

Việc điều trị tình trạng tăng nhu động ruột cần dựa trên nguyên nhân cụ thể, có thể là sinh lý tạm thời hoặc liên quan đến các bệnh lý tiêu hóa. Tuy nhiên, để làm giảm cảm giác khó chịu và cải thiện triệu chứng trong giai đoạn đầu, người bệnh có thể áp dụng một số biện pháp hỗ trợ sau:

Bù nước và điện giải đầy đủ: Một ly nước ấm có thể giúp làm dịu hoạt động co bóp quá mức của ruột, từ đó làm giảm cảm giác sôi bụng, quặn bụng hoặc khó chịu. Với những trường hợp bị nôn hoặc tiêu chảy nhiều, bệnh nhân nên sử dụng dung dịch bù nước điện giải đường uống (ORESOL) nhằm ngăn ngừa mất nước và rối loạn điện giải.
Điều chỉnh chế độ ăn uống: Ăn đúng giờ, ăn chậm, nhai kỹ sẽ giúp giảm áp lực lên hệ tiêu hóa, hạn chế kích thích nhu động ruột.
Tránh các thực phẩm dễ kích thích đường ruột: Bạn nên hạn chế sử dụng thức ăn cay, nhiều dầu mỡ, đồ ăn chua, thực phẩm lên men cũng như các loại thực phẩm từng gây dị ứng hoặc không dung nạp trong quá khứ.
Massage bụng nhẹ nhàng: Dùng 3 ngón tay (trỏ, giữa và áp út) xoa tròn dọc theo vùng bụng dưới sườn phải – ngang rốn – bụng dưới trái sẽ giúp thư giãn cơ trơn thành ruột, ổn định nhu động và hỗ trợ quá trình di chuyển khí và phân qua đường tiêu hóa.

Massage bụng giúp cải thiện vấn đề hiệu quả

Nếu không xác định được nguyên nhân hoặc tăng nhu động ruột kéo dài, tái phát nhiều lần, ảnh hưởng đến sinh hoạt, người bệnh nên:

Khám chuyên khoa tiêu hóa để được tầm soát bệnh lý đường ruột.
Thực hiện các xét nghiệm cần thiết như nội soi tiêu hóa, xét nghiệm phân, siêu âm bụng… nếu được chỉ định. Việc can thiệp kịp thời giúp hạn chế nguy cơ biến chứng và cải thiện chất lượng sống cho người bệnh.

Giải pháp phòng ngừa tăng nhu động ruột

Nhu động ruột là hoạt động co bóp tự nhiên và nhịp nhàng của ống tiêu hóa nhằm di chuyển thức ăn và chất thải qua đường ruột. Để đảm bảo quá trình này diễn ra hiệu quả và ổn định, cần thiết lập và duy trì các thói quen sinh hoạt lành mạnh ngay từ khi chưa có triệu chứng bất thường.

Vận động thể chất đều đặn: Nên duy trì hoạt động thể lực tối thiểu 30 phút mỗi ngày như đi bộ nhanh, đạp xe hoặc bơi lội để kích thích nhu động ruột tự nhiên. Việc vận động sẽ góp phần cải thiện lưu thông máu đến ống tiêu hóa, hỗ trợ hệ thần kinh ruột hoạt động hiệu quả và thúc đẩy quá trình di chuyển của khối phân.
Uống đủ nước: Cơ thể cần được cung cấp tối thiểu 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày (tương đương khoảng 8 cốc nước). Việc duy trì đủ lượng nước giúp làm mềm phân, giảm nguy cơ táo bón và hỗ trợ nhu động ruột vận hành trơn tru hơn.
Chế độ ăn giàu chất xơ: Chất xơ không chỉ làm tăng khối lượng phân mà còn tạo điều kiện để ruột già thực hiện các cơn co bóp hiệu quả. Nguồn chất xơ lý tưởng gồm ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu, rau xanh và trái cây tươi.
Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn và giàu chất béo bão hòa: Các loại thực phẩm chứa nhiều đường tinh luyện, chất béo bão hòa và phụ gia thực phẩm có thể làm chậm quá trình tiêu hóa và gây rối loạn hoạt động bình thường của ruột. Việc giảm tiêu thụ các loại thực phẩm này giúp bảo vệ hệ tiêu hóa và duy trì nhu động ổn định.

Kết luận

Trên đây là một số thông tin giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng tăng nhu động ruột – một biểu hiện thường gặp liên quan đến hệ tiêu hóa. Việc theo dõi các triệu chứng bất thường như tiêu chảy kéo dài, đau bụng quặn hay rối loạn đại tiện sẽ giúp bạn chủ động phòng ngừa và xử lý kịp thời. Bên cạnh điều chỉnh lối sống, dinh dưỡng và giảm căng thẳng, sử dụng sản phẩm hỗ trợ tiêu hóa phù hợp cũng là giải pháp hiệu quả.

Nếu bạn đang tìm kiếm một sản phẩm hỗ trợ tiêu hóa lành tính, dễ sử dụng, Men tiêu hóa Menpeptine là gợi ý đáng cân nhắc. Với thành phần enzyme tự nhiên như Papain (chiết xuất đu đủ) và Bromelain (chiết xuất dứa), Menpeptine giúp cải thiện tiêu hóa, giảm đầy hơi, chướng bụng và hỗ trợ hấp thu dinh dưỡng tốt hơn. Đặc biệt, Menpeptine có dạng gói tiện dụng, phù hợp cho cả người lớn và trẻ nhỏ, giúp bạn chăm sóc sức khỏe tiêu hóa một cách đơn giản và hiệu quả mỗi ngày.

Tìm hiểu thêm về Men tiêu hóa Menpeptine

NGUỒN THAM KHẢO:

Bài viết này có hữu ích với bạn không? Hãy chọn từ 1 – 5 sao để đánh giá chất lượng bài viết bạn nhé!

5/5 - (1 bình chọn)

Dược sĩ Phạm Cao Hà

Đã kiểm duyệt nội dung

Tôi là dược sĩ Phạm Cao Hà, hiện đang giữ vai trò cố vấn chuyên môn tại Công ty TNHH Mediphar USA. Với gần 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và quản lý chất lượng sản phẩm thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe, tôi cam kết cung cấp những thông tin chính xác và hữu ích cho cộng đồng.

Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm mà tôi chia sẻ trên website medipharusa.com sẽ hỗ trợ Quý Đối Tác và Khách Hàng của công ty trong việc hiểu biết sâu sắc hơn về lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng.

> Xem thêm về tác giả