Bệnh gout là gì? Nguyên nhân, biểu hiện và cách điều trị bệnh

Bệnh gout từng được coi là căn bệnh của “người giàu” vì nó có xu hướng chỉ ảnh hưởng đến những người tiếp cận với nhiều thức ăn và rượu. Nhưng nghiên cứu hiện đại cho thấy bệnh gout ít liên quan đến sự giàu có. 

Những người có nồng độ axit uric cao trong cơ thể có nhiều khả năng mắc bệnh gout hơn. Gout thường gây ra các cơn đau dữ dội do hệ thống miễn dịch của cơ thể chống lại quá trình các tinh thể axit uric xuất hiện trong khớp. 

Để khắc phục tình trạng bệnh gout cần chuẩn bị những gì? Ăn uống như thế nào để phòng bệnh? Cùng tìm hiểu qua bài viết sau đây!

Bệnh gout là gì?

Bệnh gout (hay còn gọi là bệnh gút) là do sự dư thừa axit uric trong cơ thể. Lượng dư thừa này có thể do cơ thể sản xuất quá nhiều hoặc bài tiết ra quá ít. Thuật ngữ “bệnh gout” được sử dụng chung để mô tả phổ biến của bệnh này từ cấp tính đến mãn tính.

Những người bị bệnh gout thường bị các triệu chứng ảnh hưởng đến bàn chân, như sưng tấy, đau đỏ, đặc biệt là ở khớp phía sau ngón chân cái. Bệnh gout cấp tính gây ra các đợt tấn công lẻ tẻ và có thể ảnh hưởng đến hầu hết các khớp tứ chi chính, trong đó các khớp nhỏ của bàn tay và bàn chân bị ảnh hưởng thường xuyên nhất.

Với bệnh gout mãn tính, các cục sưng cứng được gọi là hạt tophi có thể hình thành trên các khớp. Các hạt tophi này được tạo thành từ axit uric và có thể phát triển rất lớn, thậm chí có thể xuyên thủng da.

Dấu hiệu nhận biết bệnh Gout

Cơn đau do gout gây nên có thể rất nặng, gây ra các khớp đỏ, nóng, đau và sưng. Bệnh gout là một dạng viêm khớp, thường ảnh hưởng đến các khớp ở bàn chân, mắt cá chân hoặc đầu gối; đặc biệt ở ngón chân cái, khiến bạn không thể đi giày. Ngay cả chất liệu vải nhẹ của một chiếc tất cũng có thể khiến bạn bị trầm trọng hơn.

Vì cơn đau do bệnh gout tấn công có thể rất tồi tệ, những người mắc bệnh thường sẽ thử bất cứ thứ gì để giảm bớt, điều này đã dẫn đến sự bùng nổ của cái gọi là phương pháp điều trị bệnh gout tại nhà.

Các triệu chứng bệnh gout xảy ra khi axit uric dư thừa trong cơ thể bạn tạo thành các tinh thể trong các khớp. Cơ thể đối xử với những tinh thể này như một vật thể lạ và tấn công chúng bằng các tế bào bạch cầu. Đến lượt mình, các tế bào trắng giải phóng các hóa chất gây viêm gọi là cytokine vào dịch khớp. Các cytokine mang lại nhiều tế bào trắng hơn và cứ thế tiếp tục hoạt động.

Theodore Fields, MD, giáo sư y học lâm sàng tại Đại học Y Weill Cornell và là bác sĩ thấp khớp của Bệnh viện Phẫu thuật Đặc biệt ở Thành phố New York cho biết: Hiện tượng tấn công giữa axit uric và các cytokine khiến “Khớp trở thành một bãi chiến trường.”

Nguyên nhân gây bệnh gout

Lịch sử gia đình

Mặc dù thận của bạn có thể hoàn toàn khỏe mạnh, nhưng đôi khi các gen bạn thừa hưởng khiến thận của bạn có nhiều khả năng không đào thải urat ra ngoài như bình thường. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất của bệnh gout nguyên phát, đặc biệt khi một số thành viên trong gia đình bị ảnh hưởng, chẳng hạn như cha mẹ hoặc ông bà của bạn.

Nguyên nhân gây bệnh gout: Thừa cân

Bệnh gout phổ biến hơn nhiều ở những người thừa cân. Bạn càng thừa cân, cơ thể bạn sản xuất càng nhiều urat, và điều này có thể nhiều hơn mức mà thận của bạn có thể đối phó.

Thừa cân cũng làm cho bạn có nhiều khả năng bị:

• Huyết áp cao
• Bệnh tiểu đường loại 2
• Cholesterol cao
• Chất béo trong máu của bạn.

Những tình trạng này đều có thể làm giảm lượng urat được lọc ra bởi thận của bạn.

Giới tính và tuổi tác

Bệnh gout thường gặp ở nam giới hơn nữ giới (Ảnh minh họa)

Bệnh gout phổ biến hơn ở nam giới khoảng 4 lần so với phụ nữ. Nó có thể ảnh hưởng đến nam giới ở mọi lứa tuổi, nhưng nguy cơ càng lớn khi bạn già đi.

Phụ nữ hiếm khi phát triển bệnh gout trước khi mãn kinh. Điều này là do nội tiết tố nữ estrogen làm tăng lượng urat được lọc ra bởi thận. Nhưng sau khi mãn kinh, nồng độ estrogen giảm xuống và nồng độ urat tăng lên.

Dùng một số loại thuốc

Một số loại thuốc có thể làm giảm khả năng đào thải urat của thận. Chúng bao gồm thuốc lợi tiểu, còn được gọi là viên nén nước, và một số viên nén trị huyết áp cao, bao gồm thuốc chẹn beta và thuốc ức chế men chuyển.

Ngoài ra, còn một số yếu tố khác nhau có liên quan đến mức urate trong cơ thể tăng lên, ảnh hưởng đến cách thận lọc urat hoặc khiến lượng urat được sản xuất nhiều hơn ban đầu.

Dùng một số loại thuốc có thể gây ra bệnh gout (Ảnh minh họa)

Cách chẩn đoán bệnh gout 

Chẩn đoán bệnh gout thường dễ dàng, đặc biệt nếu bạn có các triệu chứng điển hình của bệnh – ví dụ: đau nhức thường xuyên ở ngón chân cái.

Nhưng bệnh gout đôi khi có thể khó chẩn đoán hơn. Bác sĩ sẽ cần biết về các triệu chứng bạn đang gặp phải và có thể sẽ cần thực hiện một số xét nghiệm.

Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu để đo nồng độ urat của bạn có thể hữu ích để hỗ trợ chẩn đoán bệnh gout, nhưng không đủ để xác nhận bệnh này.

Nồng độ urat cao trong các xét nghiệm máu có thể gợi ý rằng bạn bị bệnh gout, nhưng điều này sẽ cần được xem xét cùng với các triệu chứng của bạn. Có thể có lượng urat cao, nhưng không có bất kỳ triệu chứng nào khác của tình trạng này.

Xét nghiệm máu để chẩn đoán bệnh gout (Ảnh minh họa)

Kiểm tra hình ảnh

Siêu âm và chụp CT có thể tốt trong việc phát hiện tổn thương khớp, tinh thể trong khớp và các dấu hiệu ban đầu của bệnh gout. Chụp X-quang thường được sử dụng để xác định các tổn thương xương và khớp do mắc bệnh gout trong thời gian dài.

Kiểm tra dịch khớp

Đây là một phương pháp tốt giúp nhanh chóng tìm ra nguyên nhân gây bệnh.  Phương pháp này được thực hiện bằng cách lấy một mẫu chất lỏng hoạt dịch của bạn thông qua một cây kim đưa vào một trong các khớp của bạn. Chất lỏng sau đó được kiểm tra dưới kính hiển vi để tìm các tinh thể urat. 

Người bệnh cần đến cơ sở y tế để được kiểm tra bệnh gout (Ảnh minh họa)

Điều trị cơn gout như thế nào?

Các cơn gout có thể kéo dài đến 10 ngày hoặc lâu hơn và thường tự giảm sau một hoặc hai tuần, nhưng thuốc sẽ tăng tốc độ chữa bệnh và ngăn ngừa các đợt bùng phát trong tương lai.

Các phương pháp điều trị y tế tiêu chuẩn cho cơn gout bao gồm:

• Dùng thuốc chống viêm như naproxen (có thể mua không cần kê đơn hoặc mua theo toa)
• Colchicine, làm giảm sự tích tụ axit uric
• Steroid, chẳng hạn như prednisone

Các biện pháp khắc phục tại nhà để giảm cơn đau gout tức thì:

• Nghỉ ngơi, tránh vận động ở các vùng khớp bị đau.
• Chườm đá để giảm sưng
• Uống nước ép anh đào

Điều trị cơn gout như thế nào? (Ảnh minh họa)

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo không nên chỉ dựa vào các biện pháp điều trị tại nhà để giảm cơn đau gout thay vì dùng thuốc. Vì các phương pháp này không thể thay thế hoặc thuyên giảm cơn đau như dùng thuốc, càng chờ lâu, bệnh gout của bạn càng trầm trọng.

Sau những cơn đau gout đầu tiên, bệnh nhân nên đến khám tại các cơ sở y tế để được bác sĩ tư vấn cụ thể. Lúc này, bệnh nhân có thể được kê thuốc điều trị gout lâu dài bao gồm allopurinol và febuxostat, cả hai đều hạn chế sản xuất axit uric.

Người bị bệnh gout cần tránh dùng thực phẩm nào?

Người bệnh gout cần thực hiện chế độ ăn ít purin và tránh thực phẩm có nhiều purin (chất sinh hóa trong thực phẩm được chuyển hóa thành axit uric), bao gồm động vật có vỏ và thịt đỏ. Nên ăn uống chừng mực, tránh ăn một lượng lớn thực phẩm có nhiều nhân purin, như:

– Thịt đỏ, thịt thú rừng và nội tạng – chẳng hạn như thịt nai, thận, thỏ và gan

– Hải sản, đặc biệt là cá nhiều dầu và động vật có vỏ – chẳng hạn như cá cơm, trứng cá, cá trích, trai, cua và cá mòi

– Thực phẩm giàu chất chiết xuất từ ​​nấm men – chẳng hạn như Marmite, Bovril và Vegemite

– Thực phẩm và đồ uống chế biến sẵn, rượu bia.

Người bệnh gout cần tránh bốn thứ: “rượu, động vật có vỏ, thịt đỏ và xi-rô ngô” (Ảnh minh họa)

Nếu bạn có nguy cơ mắc bệnh gout, bạn nên làm như sau:

• Ăn một chế độ ăn ít cholesterol, ít chất béo. Những người bị bệnh gout có nguy cơ mắc bệnh tim cao hơn. Chế độ ăn này không chỉ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh gout mà còn giảm nguy cơ mắc bệnh tim.
• Giảm cân từ từ: Điều này có thể làm giảm nồng độ axit uric trong cơ thể. Giảm cân quá nhanh đôi khi có thể dẫn đến các cơn gout.
• Hạn chế uống rượu, bia, các loại thức uống có cồn.
• Giữ đủ nước.
• Tăng cường ăn các sản phẩm từ sữa, chẳng hạn như sữa không béo và sữa chua, vì chúng có thể làm giảm tần suất các cơn gout.
• Tránh đường fructose.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ nếu bạn đang dùng thuốc lợi tiểu thiazide ( hydrochlorothiazide , HCTZ), aspirin liều thấp, levodopa (Larodopa), cyclosporine ( Gengraf , Neoral , Sandimmune ) hoặc axit nicotinic.

Gợi ý thực đơn ăn kiêng cho người bệnh gout

Nếu bạn đã bị viêm khớp do gout tấn công, bạn nên thực hiện tất cả những điều trên và tuân thủ theo phác đồ do thầy thuốc chỉ định. Dưới đây là gợi ý chế độ dinh dưỡng ăn kiêng trong 1 ngày cho người bệnh gout. (Lưu ý: bệnh nhân nên tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa trước khi áp dụng)

• Bữa sáng:

– Ngũ cốc nguyên hạt, không đường với sữa tách béo hoặc ít béo

– 1 ly sinh tố dâu tây tươi

– Cà phê

– Nước

• Bữa trưa:

– Lát gà nướng (2 ounce) cuộn nguyên hạt với mù tạt

– Salad rau xanh, 1 muỗng canh các loại hạt, giấm balsamic và sốt dầu ô liu

– Sữa tách béo hoặc ít béo

Gợi ý thực đơn ăn kiêng cho người bệnh gout (Ảnh minh họa)

• Bữa ăn nhẹ buổi chiều

– 1 cốc anh đào tươi

– Nước

• Bữa ăn tối

– Cá hồi nướng (3 đến 4 ounce)

– Đậu hấp

– 1/2 đến 1 chén mì ống nguyên hạt với dầu ô liu và tiêu chanh

– Nước

– Sữa chua ít béo

– 1 ly dừa tươi

Bệnh gout ảnh hưởng đến cuộc sống như thế nào?

Các cơn đau gout có thể khác nhau ở mỗi người, nồng độ urat cao và bệnh gout trong thời gian dài có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe khác, bao gồm:

– Thu hẹp động mạch – có thể dẫn đến tăng nguy cơ đột quỵ hoặc đau tim hoặc các vấn đề về tim khác.

– Thoái hóa khớp: xảy ra khi các tinh thể urat và hạt tophi cứng gây tổn thương khớp.

– Tăng nguy cơ phát triển bệnh thận hoặc tình trạng tồi tệ hơn nếu bạn đã mắc bệnh

sỏi thận

– Tăng nguy cơ mắc một số bệnh ung thư, đặc biệt là ung thư tuyến tiền liệt

– Các vấn đề sức khỏe tâm thần, bao gồm cả trầm cảm.

– Rối loạn cương dương ở nam giới.

Nếu bạn dùng thuốc để giảm nồng độ urat, đồng thời có một chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh, hầu hết các tổn thương và biến chứng do bệnh gout gây ra có thể được ngăn chặn.

Bệnh gout ảnh hưởng đến cuộc sống như thế nào? (Ảnh minh họa)

Làm thế nào để phòng ngừa bệnh gout?

Xây dựng thói quen lành mạnh

– Tập thể dục thường xuyên

– Giảm căng thẳng cho các khớp bị ảnh hưởng

– Giữ cân nặng hợp lý

– Uống thuốc giảm đau

– Trong trường hợp nặng hơn, sẽ phải phẫu thuật thay khớp.

Bạn nên tránh tập thể dục trong thời gian bùng phát bệnh gout, vì nó có thể làm cho cơn đau của bạn tồi tệ hơn. Điều quan trọng là phải nghỉ ngơi, phục hồi và bắt đầu tập thể dục sau khi hết đau và sưng.

Ăn kiêng

Bạn nên cố gắng có một chế độ ăn uống cân bằng, ít chất béo và đường bổ sung, nhưng nhiều rau và chất xơ.

Chế độ ăn kiêng giảm cân hoặc nhịn đói quá mức làm tăng sự phân hủy tế bào trong cơ thể, có thể làm tăng nồng độ urat. Nếu bạn thừa cân, nên giảm cân từ từ kết hợp với tập thể dục hàng ngày. Thừa cân có thể làm tăng nồng độ axit uric cũng như gây áp lực lên các khớp.

Ăn kiêng giúp phòng ngừa bệnh gout (Ảnh minh họa)

Tránh ăn một lượng lớn thực phẩm có nhiều đạm, chất béo. Nhưng không cần thiết phải loại bỏ chúng hoàn toàn khỏi chế độ ăn uống của bạn.

Protein là một phần quan trọng trong chế độ ăn uống của bạn, nhưng bạn có thể lấy nó từ các nguồn khác ngoài thịt và cá như đậu nành, trứng, ngũ cốc hoặc các sản phẩm từ sữa.

– Thực hiện chế độ ăn ít purin. Purines là các hợp chất hữu cơ phân hủy thành axit uric. Tuân theo một chế độ ăn ít purin có nghĩa là tránh “bốn thứ: rượu, động vật có vỏ, thịt đỏ và xi-rô ngô” có hàm lượng fructose cao.

Hạn chế những thực phẩm này cũng có lợi cho sức khỏe tim mạch – và những người bị bệnh gout có nguy cơ mắc bệnh tim cao hơn.

Xem thêm >>> Sỏi thận là gì? Triệu chứng, dấu hiệu, Điều trị và Phòng tránh

Bệnh nhân gout cần tránh các loại đồ uống nào?

Nếu bạn bị bệnh gout và có tiền sử sỏi thận, bạn nên cố gắng uống ít nhất hai lít nước mỗi ngày để giảm nguy cơ hình thành sỏi.

Bệnh nhân gout cần tránh các loại đồ uống nào? (Ảnh minh họa)

Nên tránh các loại nước ngọt có đường, vì chúng chứa một lượng lớn đường và có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh gout. Nên ăn thêm trái cây và uống nước ép trái cây tươi. Giảm lượng đường bạn tiêu thụ từ các nguồn khác là một lựa chọn tuyệt vời hơn là cắt giảm đột ngột một lượng đường ngay lập tức.

Không nên dùng  bia và rượu mạnh, nó có thể làm tăng nồng độ urat và khả năng gây ra cơn gout.

Người bệnh gout nên ăn gì? Những thực phẩm tốt cho bệnh nhân gout

– Bổ sung Vitamin C: Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng vitamin C có thể làm giảm nhẹ nồng độ axit uric ở những người bị bệnh gout. Đây là một lý do khác để đảm bảo rằng chế độ ăn uống của bạn bao gồm nhiều trái cây và rau quả. Nhưng nếu bạn đang cân nhắc việc bổ sung vitamin C, hãy nói chuyện với bác sĩ trước vì có rất ít rủi ro rằng chất bổ sung vitamin C có thể tương tác với các loại thuốc khác.

– Quả anh đào: Nghiên cứu đã chỉ ra rằng anh đào có thể làm giảm nguy cơ bị một cơn gout cấp tính, đặc biệt là khi dùng chung với allopurinol .

– Sữa tách béo và sữa chua ít béo: Nghiên cứu cho thấy uống sữa tách kem và ăn sữa chua ít béo có thể giúp ngăn ngừa các cuộc tấn công của bệnh gout.

Lời kết

Những tổn thương lâu dài do cơn gout tấn công có thể ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày, làm rối loạn giấc ngủ và ảnh hưởng đến tâm trạng của người bệnh. Để “chung sống” hòa bình với gout, bạn nên thăm khám định kỳ cùng bác sĩ chuyên khoa, đồng thời áp dụng các biện pháp thích hợp về dinh dưỡng, vận động để kiểm soát bệnh gout tốt hơn. Chúc bạn luôn khỏe mạnh và tận hưởng cuộc sống trọn vẹn.

Q&A:

1. Bệnh gout là gì?

Bệnh gout (hay còn gọi là bệnh gút) là do sự dư thừa axit uric trong cơ thể. Lượng dư thừa này có thể do cơ thể sản xuất quá nhiều hoặc bài tiết ra quá ít.

2. Bị bệnh gout có ăn hải sản được không?

Người bị bệnh gout cần tuân theo một chế độ ăn ít purin “4 KHÔNG”: không rượu, không ăn động vật có vỏ, không ăn thịt đỏ và không dùng xi-rô ngô” có hàm lượng fructose cao. Như vậy, người bị gout nên tránh ăn các loại hải sản hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ.

3. Bị gout có uống nước ngọt được không?

Người bị gout nên tránh các loại nước ngọt có đường, vì chúng chứa một lượng lớn đường và có thể làm tình trạng bệnh gout trầm trọng hơn.

Dược sĩ Phạm Cao Hà

Đã kiểm duyệt nội dung

Tôi là dược sĩ Phạm Cao Hà, hiện đang giữ vai trò cố vấn chuyên môn tại Công ty TNHH Mediphar USA. Với gần 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và quản lý chất lượng sản phẩm thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe, tôi cam kết cung cấp những thông tin chính xác và hữu ích cho cộng đồng.

Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm mà tôi chia sẻ trên website medipharusa.com sẽ hỗ trợ Quý Đối Tác và Khách Hàng của công ty trong việc hiểu biết sâu sắc hơn về lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng.

> Xem thêm về tác giả