16 Cách trị khô mắt tại nhà an toàn, dễ thực hiện

Dù đã nghỉ ngơi đầy đủ và uống nhiều nước, đôi mắt bạn vẫn có thể cảm thấy khô rát, nhòe mờ bất chợt. Đây không chỉ là cảm giác thoáng qua mà có thể là dấu hiệu sớm của tình trạng khô mắt. Việc nhận biết sớm và áp dụng cách trị khô mắt tại nhà hiệu quả sẽ giúp bạn chủ động bảo vệ đôi mắt khỏi những ảnh hưởng âm thầm nhưng dai dẳng. Trong bài viết dưới đây, Mediphar USA sẽ hướng dẫn bạn những cách trị khô mắt tại nhà đơn giản, an toàn và phù hợp với thói quen sinh hoạt hàng ngày.

Bệnh khô mắt có chữa khỏi được không?

Khô mắt là tình trạng bề mặt nhãn cầu bị mất lớp bôi trơn tự nhiên do mắt không tiết đủ nước mắt hoặc nước mắt bay hơi quá nhanh. Nước mắt gồm ba lớp: dầu, nước và nhầy mỗi tầng đều có vai trò thiết yếu trong việc giữ ẩm, loại bỏ bụi bẩn và duy trì thị lực ổn định. Khi một trong ba lớp này bị rối loạn, mắt sẽ không còn được bảo vệ đúng cách, dẫn đến khô và khó chịu. Thông thường, khô mắt chỉ xuất hiện phần lớn ở người lớn tuổi nhưng ngày nay bệnh đang dần có dấu hiệu trẻ hóa và xuất hiện ngày càng nhiều hơn ở độ tuổi vị thành niên. 

Tình trạng khô mắt nhẹ có thể khỏi nếu được phát hiện và điều trị đúng cách, ngược lại đối với các trường hợp khô mắt nặng bệnh sẽ trở thành mãn tính và rất khó điều trị. Do đó, nếu phát hiện thấy bản thân có dấu hiệu khô mắt không được chủ quan và nên tham khám, điều trị sớm nhất có thể. 

Hướng dẫn 16 cách trị khô mắt tại nhà đơn giản

Khô mắt là tình trạng khá phổ biến, tuy nhiên nếu bệnh không được phát hiện và điều trị sớm có thể trở nặng và gây ra nhiều biến chứng xấu. Nếu nguyên nhân gây khô mắt là các tác động từ môi trường thị bệnh có thể khỏi khi được chăm sóc và điều trị đúng cách. Vậy khô mắt làm sao để hết? 

Các bài tập mắt giúp giảm khô mắt và mỏi mắt

Dưới đây là một số bài tập giúp cải thiện mắt, tránh khiến màng phim nước mắt bị bốc hơi nhanh và rơi vào trạng thái khô rát:

• Bài tập chớp mắt có kiểm soát: Chớp mắt chậm, đều và có ý thức liên tục trong 1 – 2 phút sẽ giúp kích thích hoạt động của tuyến lệ, phân phối nước mắt đồng đều trên bề mặt nhãn cầu và giảm cảm giác mỏi mắt một cách rõ rệt.
• Bài tập 20 – 20 – 20: Sau mỗi 20 phút làm việc, hãy nhìn vào vật thể cách xa 20 feet trong 20 giây để thư giãn cơ mi, phục hồi khả năng tập trung và hạn chế tình trạng khô mắt do nhìn gần quá lâu.
• Bài tập đảo mắt vòng tròn: Đảo mắt chậm rãi theo chiều kim đồng hồ từ 5 đến 10 vòng, sau đó đổi chiều để tăng cường lưu thông máu quanh vùng mắt, cải thiện độ linh hoạt của cơ vận nhãn và giảm căng thẳng thị giác.
• Bài tập nhìn xa – nhìn gần: Cầm một vật nhỏ cách mắt khoảng 30 cm và nhìn tập trung vào vật đó trong 10-15 giây, sau đó chuyển ánh nhìn ra vật thể ở xa trong cùng khoảng thời gian. Lặp lại từ 5 đến 10 lần để tăng khả năng điều tiết và giảm mỏi mắt khi làm việc ở cự ly gần.
• Bài tập palming (áp lòng bàn tay lên mắt): Chà sát hai lòng bàn tay cho ấm, sau đó nhắm mắt và nhẹ nhàng áp lên mắt trong tư thế thư giãn khoảng 1 – 2 phút. Bài tập này giúp giảm áp lực vùng mí, thư giãn cơ mắt và tạo cảm giác dễ chịu rõ rệt.

▷ Bạn có thể tham khảo thêm về: Gợi ý 10 cách giảm mỏi mắt hiệu quả tại nhà

Dùng thuốc nhỏ mắt trị khô mắt

Nước mắt nhân tạo là giải pháp phổ biến và hiệu quả trong điều trị khô mắt, đặc biệt với trường hợp nhẹ đến trung bình. Theo tổng hợp từ các nghiên cứu lâm sàng, trong đó có nghiên cứu của nhóm tác giả Lee và cộng sự được công bố trên Journal of Clinical Medicine năm 2023, việc nhỏ nước mắt nhân tạo đều đặn 4 lần mỗi ngày đã cho thấy hiệu quả rõ rệt trong việc cải thiện các triệu chứng khô mắt trong vòng một tháng.

Tuy nhiên, không phải sản phẩm nào cũng phù hợp. Các chuyên gia khuyến cáo nên tránh các loại eye-whitening drops – thuốc nhỏ mắt làm trắng – vì chứa chất co mạch, nếu dùng thường xuyên sẽ làm khô mắt nặng hơn và có thể gây kích ứng kéo dài. Theo các chuyên gia, nếu sử dụng nước mắt nhân tạo đều đặn trong 4 tuần mà không thấy cải thiện, cần cân nhắc đổi phương pháp bởi không phải sản phẩm nào cũng phù hợp với tất cả người bệnh.

Với người bị khô mắt do rối loạn tuyến meibomian nên ưu tiên chọn nước mắt nhân tạo chứa polyethylene glycol (PEG) hoặc liposome nồng độ cao, vì các thành phần này giúp giữ ẩm tốt hơn so với các loại chứa CMC hay HPMC thông thường.

Chữa khô mắt bằng phương pháp Đông y

Không cần thiết phải phụ thuộc hoàn toàn vào thuốc tây, bạn hoàn toàn có thể tận dụng các liệu pháp Đông y truyền thống để cải thiện tình trạng khô mắt một cách tự nhiên với các biện pháp sau đây:

• Chườm ấm mí mắt: Giúp làm mềm tuyến dầu ở bờ mi, hỗ trợ tuyến meibomian hoạt động tốt hơn. Khi tuyến dầu thông suốt, nước mắt ít bay hơi hơn, từ đó giữ ẩm tốt hơn cho mắt.
• Xoa bóp và bấm huyệt vùng quanh mắt: Thực hiện xoa bóp nhẹ nhàng và bấm huyệt tại các điểm như huyệt toản trúc, tinh minh, thái dương có tác dụng thúc đẩy lưu thông máu, điều hòa khí huyết quanh mắt và tăng tiết nước mắt tự nhiên.
• Uống trà thảo dược từ cúc hoa và quyết minh tử: Các loại trà này giúp thanh nhiệt, dưỡng gan sáng mắt và hỗ trợ cải thiện thị lực, giảm khô mắt khi dùng đều đặn hàng ngày. Tuy nhiên nên dùng với liều lượng phù hợp.

Sử dụng máy tạo độ ẩm và điều chỉnh không gian sống

Không khí khô, nhất là trong mùa lạnh hoặc khi sử dụng điều hòa thường xuyên, là nguyên nhân âm thầm khiến mắt mất nước. Việc dùng máy tạo độ ẩm trong phòng ngủ hoặc phòng làm việc có thể giúp duy trì độ ẩm không khí ổn định, từ đó giảm tốc độ bốc hơi nước mắt và cải thiện tình trạng khô rát.

Ngoài ra, bạn cũng nên điều chỉnh vị trí ngồi làm việc để tránh luồng gió từ quạt hoặc máy lạnh thổi trực tiếp vào mặt, vì điều này khiến màng nước mắt bay hơi nhanh hơn và làm mắt trở nên khô, ngứa, dễ bị kích ứng.

Làm sạch mi mắt và bờ mi mỗi ngày

Một trong những nguyên nhân gây khô mắt thường bị bỏ qua là tình trạng viêm hoặc tắc nghẽn tuyến meibomian. Khi tuyến này không hoạt động tốt, lớp dầu của nước mắt bị thiếu hụt, khiến nước mắt bay hơi nhanh hơn bình thường.

Để ngăn chặn điều này, bạn nên vệ sinh mi mắt mỗi ngày bằng cách dùng bông tăm hoặc khăn mềm nhúng vào dung dịch dịu nhẹ (như dầu gội trẻ em pha loãng), lau nhẹ nhàng theo chiều từ trong ra ngoài. Việc làm sạch thường xuyên giúp thông thoáng tuyến tiết dầu, giảm viêm và hỗ trợ duy trì lớp lipid ổn định trên màng nước mắt.

Hạn chế tiếp xúc với màn hình và ánh sáng xanh

Khi tập trung cao độ vào màn hình, tần suất chớp mắt giảm đi đáng kể, khiến cho lớp nước mắt bảo vệ bề mặt giác mạc bốc hơi nhanh hơn và không được tái tạo kịp thời. Để khắc phục, sử dụng kính lọc ánh sáng xanh, điều chỉnh độ sáng màn hình xuống mức vừa đủ, hoặc sử dụng chế độ ban đêm cũng là những biện pháp hữu ích để giảm tác động tiêu cực đến mắt.

Đeo kính râm để bảo vệ mắt khỏi ánh nắng và gió

Ánh nắng, gió mạnh và bụi bẩn là những yếu tố môi trường dễ khiến nước mắt bay hơi nhanh, đặc biệt khi hoạt động ngoài trời. Vì vậy, một trong những biện pháp đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả để ngăn ngừa khô mắt là đeo kính râm chất lượng tốt mỗi khi ra ngoài. Bạn nên chọn loại kính có viền rộng, ôm sát khuôn mặt và có khả năng chống 100% tia UVA/UVB để bảo vệ mắt khỏi tác động của tia cực tím, tránh bị khô mắt.

Chườm ấm vùng mí mắt mỗi ngày

Khi tuyến meibomian hoạt động kém hoặc bị bít tắc, lớp lipid trên màng phim nước mắt sẽ không được tiết đầy đủ, khiến nước mắt dễ bay hơi và giác mạc không còn được giữ ẩm hiệu quả. Để cải thiện tình trạng tắc nghẽn tuyến meibomian, bạn có thể thực hiện chườm ấm mỗi ngày theo các bước sau:

• Bước 1: Dùng khăn sạch, nhúng nước ấm khoảng 40 – 45°C, vắt ráo.
• Bước 2: Đắp lên vùng mắt đã nhắm trong 5 – 10 phút.

Hơi ấm giúp làm mềm và hóa lỏng chất dầu ứ đọng, hỗ trợ tuyến meibomian hoạt động hiệu quả hơn. Thực hiện đều đặn giúp giảm khô mắt, làm dịu vùng mí và giảm cảm giác căng mỏi, đặc biệt với người làm việc trước màn hình trong thời gian dài.

Tăng cường chớp mắt có ý thức khi sinh hoạt

Chớp mắt giúp phân bổ nước mắt, giữ ẩm cho giác mạc và loại bỏ bụi bẩn. Tuy nhiên, khi tập trung làm việc hoặc nhìn màn hình lâu, tần suất chớp mắt có thể giảm xuống còn 5 – 7 lần/phút – thấp hơn nhiều so với mức bình thường là 15 lần/phút. Điều này khiến mắt không được bôi trơn đầy đủ, dễ dẫn đến khô, cộm và mỏi mắt.

Để khắc phục, bạn nên tập thói quen chớp mắt có ý thức, đặc biệt trong khi làm việc hoặc đọc sách lâu. Bạn có thể đặt hẹn giờ nhắc nhở mỗi 20 phút hoặc thực hiện bài tập đơn giản: nhắm mắt 2 giây – mở ra – lặp lại 10 lần. Thói quen này giúp mắt luôn được giữ ẩm, giảm cảm giác khô rát và tăng hiệu suất làm việc.

Lựa chọn sản phẩm trang điểm mắt thân thiện với tuyến lệ

Trang điểm mắt có thể giúp bạn thêm tự tin, nhưng nếu dùng sản phẩm không phù hợp, chúng có thể làm tắc nghẽn tuyến meibomian. Những loại mascara không trôi, eyeliner bám lâu hoặc mỹ phẩm chứa thành phần gây kích ứng cũng có thể gây ra tình trạng này.

Để tránh khô mắt do trang điểm, hãy tránh kẻ mí sát viền trong mắt, chọn sản phẩm dịu nhẹ, không chứa hương liệu tổng hợp, không dầu khoáng và đã được kiểm nghiệm nhãn khoa. Cuối ngày, tẩy trang vùng mắt nhẹ nhàng bằng sản phẩm gốc nước hoặc micellar water, đảm bảo làm sạch kỹ mà không chà xát mạnh.

Sử dụng thuốc mỡ dưỡng ẩm mắt vào ban đêm

Nếu mắt có các triệu chứng bị khô rõ rệt vào buổi sáng hoặc trở nặng vào ban đêm, có thể dùng thuốc mỡ dạng bôi để cải thiện. Khác với nước mắt nhân tạo vốn có kết cấu lỏng và bay hơi nhanh, thuốc mỡ chứa các thành phần như petrolatum hoặc dầu khoáng có khả năng tạo một lớp màng bao phủ bề mặt giác mạc, giúp ngăn mất nước và giữ độ ẩm ổn định trong suốt thời gian ngủ. Nhờ đó, mắt sẽ bớt khô, rát, cộm và dễ chịu hơn khi thức dậy.

Tuy nhiên, do kết cấu đặc và có thể làm mờ tầm nhìn trong một khoảng thời gian ngắn sau khi bôi, thuốc mỡ nên được sử dụng vào ban đêm trước khi đi ngủ và tránh dùng ban ngày nếu cần thị lực rõ cho sinh hoạt và làm việc.

Đeo kính giữ ẩm chuyên dụng cho mắt

Trong môi trường khô, có điều hòa hoặc nhiều gió bụi, mắt dễ bị mất ẩm do nước mắt bay hơi nhanh. Kính giữ ẩm chuyên dụng được thiết kế bao quanh mắt, tạo vùng không khí ẩm giúp bảo vệ giác mạc và hạn chế kích ứng từ gió, bụi hay ánh sáng mạnh. Một số loại kính còn tích hợp đệm hút ẩm hoặc tấm tạo ẩm để tăng hiệu quả. Đây là giải pháp phù hợp cho người có mắt nhạy cảm, làm việc trong môi trường khô hoặc không đáp ứng tốt với thuốc nhỏ mắt thông thường.

Bổ sung thực phẩm giàu dưỡng chất tốt cho mắt

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò then chốt trong việc duy trì màng nước mắt ổn định và tăng cường sức khỏe giác mạc. Nghiên cứu KNHANES 2019 cho thấy những người có chế độ ăn giàu chất xơ, khoáng chất và vitamin có nguy cơ khô mắt thấp hơn rõ rệt. Dưới đây là một số nhóm thực phẩm nên bổ sung:

• Hạt óc chó, đậu lăng, cá saba, cá thu nhỏ: giàu omega – 3 nhưng ít được lặp lại trong truyền thông.
• Khoai lang tím, bí đỏ, cải thảo cuốn, giúp bổ sung beta – carotene và chất xơ tự nhiên.
• Tảo bẹ, rong biển khô, mè đen, đậu phụ, là nguồn canxi – magie thực vật tốt, dễ tiêu hóa với phụ nữ trung niên.
• Dâu tằm, kiwi vàng, ớt chuông đỏ: giàu vitamin C, hỗ trợ ổn định mao mạch và tăng sức bền thành mạch mắt.

Lưu ý: Hạn chế đường tinh luyện, chất béo bão hòa và natri vì các chất này có thể làm rối loạn chuyển hóa lipid, khiến tuyến meibomian giảm tiết dầu, gây mất cân bằng màng phim nước mắt.

▷ Bạn có thể tìm hiểu thêm về: Vitamin nào tốt cho mắt? Top 5 loại vitamin bổ cho mắt

Bổ sung beta-carotene hoặc omega-3

Trong số các dưỡng chất quan trọng, beta-carotene tiền chất của vitamin A được đánh giá là có tác động rõ rệt đến lớp biểu mô giác mạc và lớp nhầy của màng nước mắt. Khi vào cơ thể, beta-carotene được chuyển hóa thành vitamin A hoạt tính có thể giúp kích thích tế bào biểu mô tiết mucin, cải thiện độ bám của nước mắt trên bề mặt mắt và tăng khả năng bảo vệ giác mạc khỏi kích ứng và khô rát. Một trong những nguồn beta-carotene tự nhiên mạnh mẽ nhất là dầu gấc.

Dầu gấc Vina là một trong những sản phẩm nổi bật chứa hàm lượng beta-carotene cao, được chiết xuất từ gấc tươi nguyên chất. Với thành phần tự nhiên và khả năng hấp thu tốt, dầu gấc Vina là lựa chọn phù hợp cho người bị khô mắt do làm việc nhiều với màn hình, phụ nữ trong giai đoạn tiền mãn kinh hoặc người cần tăng cường bảo vệ giác mạc mỗi ngày.

Ngủ đủ giấc và đúng giờ

Khi bạn ngủ sâu và đủ giấc (7 – 8 giờ mỗi đêm), cơ thể sẽ có thời gian phục hồi các chức năng sinh học, trong đó có tuyến lệ, bộ phận chịu trách nhiệm sản xuất nước mắt. Thiếu ngủ hoặc ngủ không đúng giờ có thể làm giảm chất lượng và số lượng nước mắt, khiến mắt khô, mỏi, đỏ và dễ kích ứng vào ngày hôm sau. Để cải thiện chất lượng giấc ngủ, bạn nên hạn chế sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ, giữ không gian yên tĩnh, tối và mát mẻ, đồng thời cố gắng đi ngủ vào cùng khung giờ mỗi ngày.

Giảm khô mắt bằng cách uống đủ nước

Khi cơ thể thiếu nước, tuyến lệ sẽ giảm tiết, lớp nước mắt trở nên mỏng và bay hơi nhanh hơn, dẫn đến tình trạng khô mắt rõ rệt, nhất là trong môi trường điều hòa hoặc khí hậu hanh khô. Người trưởng thành nên uống khoảng 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày, tùy theo thể trạng và mức độ hoạt động. Đặc biệt, nếu bạn vận động nhiều, ở ngoài trời nắng hoặc sử dụng thiết bị điện tử liên tục, cần tăng lượng nước nạp vào để bù lại lượng mất qua hơi thở và mồ hôi. 

Khô mắt có cần đến bác sĩ không?

Không phải trường hợp khô mắt nào cũng có thể tự xử lý tại nhà. Nếu các triệu chứng như mắt đỏ, đau rát, cảm giác cộm như có dị vật, mờ kéo dài hoặc chảy nước mắt sống kéo dài không rõ nguyên nhân vẫn tiếp diễn dù đã chăm sóc, bạn nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa. 

Ngoài ra, những người thuộc nhóm nguy cơ cao như người trung niên, phụ nữ tiền mãn kinh, người từng phẫu thuật mắt (LASIK) hoặc đang dùng thuốc như kháng histamin, thuốc chống trầm cảm, lợi tiểu… cần khám mắt định kỳ để phát hiện sớm các tổn thương bề mặt giác mạc và xử lý kịp thời.

Lưu ý quan trọng khi chăm sóc và trị khô mắt

Khác với các biện pháp điều trị chủ động, những lưu ý dưới đây đóng vai trò như hàng rào phòng thủ bảo vệ mắt khỏi tổn thương lâu dài, đặc biệt với những người đang điều trị duy trì hoặc có nguy cơ cao mắc khô mắt mạn tính.

• Không tự ý dùng thuốc chứa corticoid: Có thể gây loét giác mạc, tăng nhãn áp hoặc đục thủy tinh thể nếu lạm dụng hoặc dùng không đúng chỉ định.
• Hạn chế thuốc nhỏ mắt làm trắng mắt (vasoconstrictor): Dù có tác dụng làm dịu tức thời, nhưng về lâu dài có thể gây co mạch và làm khô mắt nặng hơn.
• Ưu tiên nước mắt nhân tạo không chứa chất bảo quản: Các sản phẩm chứa hyaluronic acid hoặc lipid phù hợp với người có mắt nhạy cảm hoặc cần sử dụng thường xuyên.

Tóm lại, để giảm bớt tình trạng khô mắt người bệnh cần thay đổi các thói quen sinh hoạt không lành mạnh, ăn uống đủ chất và tăng cường vận động cho mắt, hạn chế tiếp xúc với các thiết bị điện từ quá lâu. Đối với các trường hợp do đặt thù công việc cần tiếp xúc với thiết bị điện tử lâu thì nên sử dụng thêm các loại thuốc nhỏ và thuốc mỡ bôi trơn cho mắt. Hy vọng với các cách trị khô mắt tại nhà của Mediphar USA có thể giúp ích được cho bạn. Trong trường hợp mắt bị khô kéo dài và không bớt cần đến các cơ sở y tế để được tham khám, xác định nguyên nhân và điều trị sớm nhé!

Dược sĩ Phạm Cao Hà

Đã kiểm duyệt nội dung

Tôi là dược sĩ Phạm Cao Hà, hiện đang giữ vai trò cố vấn chuyên môn tại Công ty TNHH Mediphar USA. Với gần 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và quản lý chất lượng sản phẩm thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe, tôi cam kết cung cấp những thông tin chính xác và hữu ích cho cộng đồng.

Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm mà tôi chia sẻ trên website medipharusa.com sẽ hỗ trợ Quý Đối Tác và Khách Hàng của công ty trong việc hiểu biết sâu sắc hơn về lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng.

> Xem thêm về tác giả