Bệnh khô mắt: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Tình trạng khô mắt là một vấn đề về mắt rất phổ biến, không chỉ gây cảm giác khô rát, khó chịu hàng ngày mà còn có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực nếu không được chăm sóc đúng cách. Việc hiểu rõ các nguyên nhân gây khô mắt, từ yếu tố môi trường, lối sống đến các bệnh lý tiềm ẩn, là bước đầu tiên quan trọng để tìm ra giải pháp điều trị phù hợp và hiệu quả.

Khô mắt là gì?

Khô mắt là tình trạng xảy ra khi có sự mất cân bằng trong quá trình sản xuất và thoát đi của nước mắt. Tình trạng này sảy ra khi lượng nước mắt sản xuất ra không đủ để giữ ẩm và bôi trơn cho nhãn cầu. Có hai nguyên nhân chính dẫn đến khô mắt:

• Số lượng nước mắt tiết không đủ: Nước mắt được sản xuất bởi các tuyến nằm trong và xung quanh mi mắt. Việc tiết nước mắt có thể giảm theo tuổi, do các bệnh về mắt hoặc toàn thân, hoặc do tác dụng phụ của một số loại thuốc. Ngoài ra, các điều kiện khí hậu như gió và thời tiết hanh khô cũng làm nước mắt bay hơi nhanh, dẫn đến số lượng nước mắt không đủ trên bề mặt nhãn cầu.
• Chất lượng nước mắt không tốt: Màng phim nước mắt có cấu trúc gồm ba lớp (lớp mỡ, lớp nước, lớp nhầy). Nếu các lớp này không hoạt động hiệu quả, nước mắt có thể bay hơi quá nhanh hoặc không dàn trải đều trên giác mạc, gây ra khô mắt.

Triệu chứng nhận biết bệnh khô mắt

Bệnh khô mắt ở mỗi giai đoạn khác nhau sẽ có các triệu chứng và dấu hiệu riêng, cụ thể như:

Các dấu hiệu ban đầu của khô mắt

Các dấu hiệu ban đầu và phổ biến của bệnh khô mắt bao gồm:

• Người bệnh có cảm giác mắt khô, rát, cộm, xốn như có cát lọt vào mắt.
• Mắt bị đỏ, nóng.
• Có thể bị chảy nước mắt liên tục không kiểm soát (do bị kích thích).
• Mắt bị kém thị lực, nhìn mọi vật thấy lờ mờ.
• Xuất hiện ghèn trắng hoặc vàng nhiều hơn bình thường ở 2 bên hốc mắt.

Triệu chứng nặng của khô mắt

Các dấu hiệu của mắt khô nghiêm trọng bao gồm sự trở lại hoặc sự tồi tệ hơn của các triệu chứng đã trải qua trước đó, vốn đã được kiểm soát tốt. Các dấu hiệu này bao gồm:

• Chảy nước mắt.
• Cảm giác bỏng rát mắt.
• Đỏ mắt.
• Nhìn mờ hoặc thị lực dao động.
• Cảm thấy mắt “đau” hoặc “mỏi mắt”.
• Chỉ muốn nhắm mắt lại.

▷ Bệnh lý có dấu hiệu tương tự: Đau mắt đỏ: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách điều trị

Nguyên nhân gây khô mắt

Khô mắt là một tình trạng phức tạp, có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau, chủ yếu liên quan đến sự bất thường trong sản xuất hoặc chất lượng nước mắt. Các nguyên nhân chính gây khô mắt:

• Sản xuất nước mắt không đủ: Tuyến lệ không tạo ra đủ lượng nước mắt cần thiết để duy trì độ ẩm cho bề mặt nhãn cầu.
• Chất lượng nước mắt suy giảm: Màng phim nước mắt không ổn định hoặc thành phần bất thường, dẫn đến nước mắt bốc hơi quá nhanh và không thể phủ đều, giữ ẩm hiệu quả.
• Là triệu chứng đi kèm của các bệnh toàn thân: Một số bệnh lý như viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ hoặc hội chứng Sjögren có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng khô mắt.

Người có nguy cơ bị khô mắt cao

Một số nhóm đối tượng hoặc điều kiện sống, làm việc làm tăng khả năng mắc phải hội chứng khô mắt, bao gồm:

• Người cao tuổi, đặc biệt từ 50 tuổi trở lên: Đây là yếu tố nguy cơ tự nhiên do khả năng tiết nước mắt giảm theo tuổi.
• Phụ nữ: Có nhiều khả năng bị khô mắt hơn, đặc biệt là phụ nữ mang thai và sau khi mãn kinh.
• Người làm việc lâu trước màn hình máy tính: Dẫn đến giảm tần suất chớp mắt, làm nước mắt bốc hơi nhanh hơn.
• Người đã phẫu thuật mắt bằng laser: Tình trạng khô mắt tạm thời có thể xảy ra sau thủ thuật này.
• Người bị viêm da mặt (đỏ da) và viêm mí mắt: Các tình trạng này có thể ảnh hưởng xấu đến chức năng của tuyến sụn mi (Meibomian glands), vốn đóng vai trò quan trọng trong lớp mỡ của phim nước mắt.
• Người sống và làm việc trong môi trường khí hậu khô, nhiều gió, hoặc có khói bụi: Các yếu tố môi trường làm tăng tốc độ bốc hơi của nước mắt.
• Người bị thiếu vitamin A: Vitamin A đóng vai trò quan trọng trong sức khỏe mắt và sản xuất nước mắt.
• Người đang sử dụng một số loại thuốc nhất định: Bao gồm thuốc kháng dị ứng, thuốc điều trị huyết áp, thuốc tránh thai, thuốc nhuận tràng, thuốc an thần… có thể gây tác dụng phụ làm giảm tiết nước mắt.

Cách chẩn đoán bệnh khô mắt

Để biết chính xác bạn có bị khô mắt hay không và mức độ như thế nào, bác sĩ nhãn khoa sẽ tiến hành một quy trình khám và xét nghiệm chuyên sâu. Quá trình này bao gồm:

• Hỏi về tiền sử và các triệu chứng bạn đang gặp: Bác sĩ sẽ trò chuyện với bạn để nắm rõ các vấn đề khiến bạn khó chịu (như cảm giác khô, rát, cộm…), tiền sử các bệnh lý khác trong cơ thể (vì một số bệnh có thể gây khô mắt), các loại thuốc bạn đang sử dụng (đặc biệt là thuốc nhỏ mắt) và cả điều kiện làm việc, môi trường sống hàng ngày của bạn (có hay tiếp xúc máy tính nhiều không, môi trường có khô, nhiều gió bụi không…). 
• Quan sát bên ngoài mắt và mí mắt: Bác sĩ sẽ kiểm tra mí mắt của bạn xem chúng có hoạt động bình thường không (ví dụ: có nhắm kín hoàn toàn khi ngủ không, có bị lật ra ngoài không…), và xem bạn có chớp mắt đủ thường xuyên không. Những bất thường ở mí mắt có thể ảnh hưởng trực tiếp đến nước mắt.
• Kiểm tra chi tiết bề mặt mắt: Sử dụng một loại kính hiển vi chuyên dụng có đèn chiếu sáng (gọi là sinh hiển vi đèn khe), bác sĩ sẽ nhìn thật kỹ bề mặt giác mạc (tròng đen), kết mạc (lớp màng mỏng phủ lòng trắng và mặt trong mí mắt), và mí mắt dưới độ phóng đại lớn. Việc này giúp bác sĩ phát hiện những tổn thương nhỏ nhất mà mắt thường không thấy được.
• Thực hiện các xét nghiệm về nước mắt: Đây là bước quan trọng để đánh giá cả “số lượng” và “chất lượng” của nước mắt bạn. Các xét nghiệm này sẽ giúp bác sĩ đo lường lượng nước mắt được tạo ra có đủ không và xem lớp màng phim nước mắt có ổn định, bám đều trên bề mặt mắt không.

Bệnh khô mắt có nguy hiểm không?

Có. Bệnh khô mắt có thể trở nên nguy hiểm, đặc biệt khi ở giai đoạn nặng hoặc không được điều trị kịp thời. Nó có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng mắt, tổn thương bề mặt nhãn cầu (gây trầy xước, loét giác mạc) và suy giảm thị lực nghiêm trọng. Nếu để kéo dài, khô mắt mãn tính có thể làm thị lực suy giảm dần.

Cách điều trị bệnh khô mắt

Khô mắt thường là một tình trạng mãn tính, nghĩa là rất khó để chữa khỏi hoàn toàn. Mục tiêu chính của việc điều trị là giúp mắt cảm thấy dễ chịu hơn, khỏe mạnh và duy trì thị lực tốt nhất. Các phương pháp điều trị sẽ khác nhau tùy thuộc vào mức độ nặng nhẹ của bệnh.

Điều trị khô mắt nhẹ

Khi khô mắt ở mức độ nhẹ, giải pháp đầu tiên và phổ biến nhất là bổ sung nước mắt nhân tạo thường xuyên. Đây là các loại thuốc nhỏ mắt chứa chất bôi trơn, giúp tăng độ ẩm cho mắt và giảm cảm giác khô rát. Nên ưu tiên chọn loại nước mắt nhân tạo không chứa chất bảo quản, vì chất bảo quản có thể gây kích ứng hoặc tổn thương mắt khi sử dụng lâu dài.

Điều trị khô mắt vừa và nặng

Khi khô mắt trở nên nghiêm trọng hơn, việc chỉ dùng nước mắt nhân tạo thường là không đủ. Lúc này, bác sĩ sẽ cần áp dụng các phương pháp điều trị y tế chuyên sâu hơn:

Duy trì phim nước mắt trên bề mặt nhãn cầu

Mục tiêu là giữ cho lượng nước mắt tự nhiên (hoặc nước mắt nhân tạo) ở lại trên mắt lâu hơn. Cách làm là ngăn chặn đường thoát nước mắt bằng cách đặt các nút nhỏ (thường bằng silicon) vào điểm lệ (lỗ thoát nước mắt ở khóe mắt) hoặc trong trường hợp nặng hơn có thể phẫu thuật đóng điểm lệ vĩnh viễn.

Sử dụng thuốc theo đơn của bác sĩ

• Thuốc kháng viêm: Khô mắt thường đi kèm với viêm. Các loại thuốc chống viêm (như corticosteroid ngắn hạn hoặc thuốc không steroid, hoặc thuốc nhỏ mắt chứa ciclosporin) có thể được chỉ định để giảm viêm, từ đó cải thiện triệu chứng. Lưu ý: Corticosteroid cần được sử dụng cẩn thận và theo dõi sát sao vì có thể có tác dụng phụ khi dùng lâu dài.
• Thuốc kháng sinh: Nếu khô mắt có liên quan đến nhiễm khuẩn (ví dụ: viêm bờ mi do vi khuẩn), bác sĩ có thể kê đơn kháng sinh để điều trị nguyên nhân này.

Bổ sung vi chất hỗ trợ

Một số vitamin (A, E, C, B2) và khoáng chất (kẽm, selen) cùng với Alphalipoic acid có vai trò chống oxy hóa và hỗ trợ chức năng tuyến lệ. Bổ sung các chất này (dưới dạng viên uống hoặc thông qua chế độ ăn uống phù hợp theo tư vấn của bác sĩ) có thể giúp cải thiện khả năng sản xuất nước mắt và phòng ngừa khô mắt do lão hóa hoặc các yếu tố môi trường.

▷ Tham khảo chi tiết hơn: 16 Cách trị khô mắt tại nhà an toàn, dễ thực hiện

Cách phòng ngừa bệnh khô mắt hiệu quả tại nhà

Bạn có thể thực hiện những thói quen đơn giản sau đây hàng ngày để giúp giảm bớt khó chịu và phòng ngừa tình trạng khô mắt:

• Chớp mắt thường xuyên: Khi làm việc với máy tính hoặc đọc sách trong thời gian dài, hãy nhớ chủ động chớp mắt đều đặn.
• Tăng độ ẩm không khí: Sử dụng máy tạo độ ẩm trong nhà hoặc nơi làm việc để không khí bớt khô.
• Đeo kính bảo vệ: Khi ra ngoài, hãy đeo kính (kính râm hoặc kính thường) để chắn gió, bụi và ánh nắng.
• Bổ sung dinh dưỡng: Tìm hiểu về các loại vitamin tốt cho mắt hoặc các thực phẩm giúp cải thiện khô mắt (có thể hỏi ý kiến bác sĩ nhãn khoa để được tư vấn cụ thể).
• Uống đủ nước: Đảm bảo uống đủ nước mỗi ngày, khoảng 2 lít, để cơ thể đủ ẩm nói chung và hỗ trợ sản xuất nước mắt.

Câu hỏi thường gặp về bệnh khô mắt

Khô mắt là bệnh lý phổ biến thường gặp ở người lớn và những người thường xuyên sử dụng các thiết bị điện tử. Do đó, có không ít các câu hỏi liên quan đến căn bệnh này. Phổ biến như:

Làm sao để biết mình bị khô mắt hay dị ứng?

Phân biệt giữa khô mắt và dị ứng mắt có thể khó khăn vì hai tình trạng này có nhiều triệu chứng giống nhau như đỏ mắt, chảy nước mắt, cảm giác cộm hoặc rát. 

Nếu các triệu chứng kéo dài, ảnh hưởng đến sinh hoạt hoặc có dấu hiệu nặng (giảm thị lực, đau nhức nhiều, sưng phù nhiều), nên đi khám chuyên khoa mắt để được chẩn đoán chính xác. Bác sĩ có thể khám lâm sàng, làm các xét nghiệm về nước mắt hoặc test dị ứng nếu cần thiết.

Có nên dùng nước nhỏ nhân tạo thường xuyên?

Có, nước mắt nhân tạo thường được chỉ định (đặc biệt cho khô mắt nhẹ) để làm giảm triệu chứng khô và giữ ẩm cho mắt, có thể dùng thường xuyên theo hướng dẫn. Tuy nhiên, việc sử dụng hàng ngày lâu dài cần lưu ý chọn loại không có chất bảo quản, vì chất bảo quản trong nhiều loại nước mắt nhân tạo có thể gây hại cho mắt khi dùng thường xuyên và kéo dài. Tốt nhất, nên dùng theo chỉ định và tư vấn của bác sĩ.

Nhìn chung, khô mắt là một tình trạng phổ biến và dai dẳng, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày do sự thiếu hụt hoặc bất thường của nước mắt. Các triệu chứng như khô rát, cộm xốn, hay nhìn mờ không chỉ gây khó chịu mà còn tiềm ẩn nguy cơ biến chứng nếu không được quan tâm đúng mức. 

Việc chăm sóc đôi mắt khô đòi hỏi sự kiên trì và kết hợp nhiều giải pháp. Bên cạnh việc áp dụng các mẹo hữu ích tại nhà, việc cung cấp đầy đủ các dưỡng chất cần thiết từ bên trong cũng là yếu tố quan trọng để nuôi dưỡng và duy trì sức khỏe lâu dài cho mắt.

Để hỗ trợ bổ sung các dưỡng chất quan trọng cho mắt một cách tiện lợi, bạn có thể tham khảo sản phẩm Dầu Gấc Vina của Mediphar USA. Sản phẩm chứa dầu gấc tự nhiên, là nguồn cung cấp dồi dào Beta-caroten (tiền vitamin A) và Lycopen, những dưỡng chất quan trọng giúp hỗ trợ thị lực, bảo vệ mắt khỏi các tác nhân oxy hóa gây hại và góp phần duy trì đôi mắt sáng khỏe từ bên trong. Việc bổ sung các dưỡng chất cần thiết là một phần quan trọng trong việc chăm sóc mắt toàn diện.

Dược sĩ Phạm Cao Hà

Đã kiểm duyệt nội dung

Tôi là dược sĩ Phạm Cao Hà, hiện đang giữ vai trò cố vấn chuyên môn tại Công ty TNHH Mediphar USA. Với gần 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và quản lý chất lượng sản phẩm thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe, tôi cam kết cung cấp những thông tin chính xác và hữu ích cho cộng đồng.

Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm mà tôi chia sẻ trên website medipharusa.com sẽ hỗ trợ Quý Đối Tác và Khách Hàng của công ty trong việc hiểu biết sâu sắc hơn về lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng.

> Xem thêm về tác giả