Ngứa mắt là bị gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách trị

Ngứa mắt là tình trạng thường gặp, có thể do nhiều nguyên nhân như dị ứng, khô mắt, viêm nhiễm hoặc tác động từ môi trường bên ngoài. Mặc dù không phải lúc nào cũng nghiêm trọng, nhưng nếu không được xử lý đúng cách, ngứa mắt có thể gây khó chịu và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.

Ngứa mắt là bị gì?

Ngứa mắt là tình trạng phổ biến và thường gặp do dị ứng thời tiết, lông thú cưng hoặc tình trạng mắt bị khô gây ra. Ngoài ra, tình trạng mắt bị ngứa còn có thể xuất hiện do nhiều nguyên nhân khác như: viêm bờ mi, nhiễm trùng mắt, do dị vật hoặc quá trình chăm sóc và vệ sinh mắt không đảm bảo gây ra. Ngứa mắt thường xuất hiện kèm các triệu chứng như: sưng đỏ, đau rát, cộm ở mí, chảy nước mắt sống,… Hoặc cũng có thể kèm theo sổ mũi hoặc hắt hơi. 

Nguyên nhân gây ngứa mắt

Cảm giác ngứa mắt là một triệu chứng nhãn khoa thường gặp, gây ra sự khó chịu đáng kể và thôi thúc hành động dụi mắt, hành động có thể làm trầm trọng thêm tình trạng. Để giải quyết hiệu quả vấn đề này, việc xác định căn nguyên gây ngứa là vô cùng quan trọng.

Ngứa mắt do dị ứng 

Dị ứng là nguyên nhân hàng đầu gây ra tình trạng ngứa mắt. Trong một số trường hợp, hệ miễn dịch có thể phản ứng quá mức với các tác nhân môi trường vốn dĩ vô hại (lông thú, phấn hoa, bụi nhà,…) được gọi là chất gây dị ứng. Phản ứng này kích hoạt quá trình giải phóng histamin, một hợp chất trung gian hóa học gây viêm, dẫn đến các triệu chứng như ngứa mắt, chảy nước mắt hoặc đỏ mắt.

Phản ứng dị ứng có thể được phân loại thành hai dạng chính: dị ứng theo mùa và dị ứng quanh năm. 

• Dị ứng theo mùa thường có chu kỳ tái phát theo các mùa trong năm, trùng với thời điểm các loài thực vật như cỏ phấn hương hoặc các loại cây khác phát tán phấn hoa. Nếu bạn nhận thấy sự xuất hiện của triệu chứng ngứa mắt vào một thời điểm cố định hằng năm, khả năng cao đó chính là dị ứng theo mùa. Ngoài ngứa mắt, các biểu hiện dị ứng khác như hắt hơi và nghẹt mũi có thể đồng thời xuất hiện.
• Dị ứng quanh năm tồn tại dai dẳng trong suốt cả năm. Các tác nhân gây dị ứng thường gặp trong trường hợp này bao gồm nấm mốc, bụi nhà, lông và vảy da, thú cưng, thậm chí một số sản phẩm sử dụng trong gia đình. Dung dịch bảo quản kính áp tròng, xà phòng tắm hoặc dầu gội đầu cũng có thể là yếu tố kích thích gây khó chịu cho mắt. Để xác định chính xác chất gây dị ứng, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa dị ứng để thực hiện các xét nghiệm chuyên biệt.

Ngứa mắt do viêm bờ mi

Viêm bờ mi là một bệnh lý viêm mạn tính ảnh hưởng đến cả hai mắt, phát sinh khi các tuyến meibomius (tuyến tiết dầu) nằm ở bờ mi bị tắc nghẽn. Tình trạng tắc nghẽn này dẫn đến sự tích tụ chất tiết, gây kích ứng, đỏ mắt và cảm giác ngứa ngáy khó chịu. Mặc dù không gây nguy hiểm trực tiếp đến thị lực và không có khả năng lây nhiễm, viêm bờ mi có thể gây ra các triệu chứng kéo dài như ngứa, đỏ, chảy nước mắt, cảm giác sạn cộm, khô mắt và đôi khi là sưng nề mí mắt.

▷ Tham khảo thêm về: Mắt bị cộm: Nguyên nhân, triệu chứng và giải pháp khắc phục hiệu quả

Mắt ngứa do khô

Mắt bị khô cũng là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng ngứa khóe mắt, khó chịu. Tình trạng này thường sảy ra do quá trình tiết nước mắt, dịch nhầy và dầu kém, không đủ để bôi trơn và duy trỳ độ ẩm cho mắt. Tình trạng này thường xuất hiện ở người lớn tuổi, mắt có dấu hiệu suy yếu và thường xuyên bị khô. Bên cạnh đó, những người có bệnh lý về tiểu đường, viêm khớp dạng thấp,… cũng có nguy cơ bị ngứa mắt do khô.

Mắt bị ngứa do nhiễm trùng

Mắt bị nhiễm trùng do vi khuẩn, virus hoặc nấm,… tấn công cũng có thể là tác nhân gây ra tình trạng ngứa, sưng đỏ ở mắt. Mắt ngứa kèm theo đỏ là dấu hiệu phổ biến nhất của bệnh đau mắt đỏ (hay viêm kết mạc). Khi mắc bệnh, mắt sẽ chuyển dần từ trắng sang hồng kèm theo đau và ngứa rát dữ dội. 

Viêm kết mạc tuy không phải là bệnh lý nguy hiểm và ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe nhưng chúng lại có khả năng lây lan nhanh, gây ra cảm giác khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng sống của người bệnh.

Ngoài ra, một số yếu tố khác cũng có thể góp phần vào tình trạng ngứa mắt. 

• Việc sử dụng kính áp tròng không đúng cách, đặc biệt là không tuân thủ các nguyên tắc vệ sinh, có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, dị ứng và khô mắt, từ đó gây ngứa. 
• Tương tự, việc lạm dụng các thiết bị điện tử và kéo dài thời gian tiếp xúc với màn hình có thể gây mỏi mắt, căng thẳng thị giác và dẫn đến triệu chứng ngứa và đỏ mắt.

Dấu hiệu nhận biết ngứa mắt

Trong các bệnh lý nhãn khoa thường gặp gây ngứa mắt, viêm bờ mi, khô mắt và các phản ứng dị ứng có những đặc trưng riêng biệt về vị trí và tính chất cảm giác ngứa:

Viêm bờ mi

Ngứa do viêm bờ mi thường khu trú chủ yếu ở vùng bờ mi, tức là khu vực da và lông mi. Người bệnh có thể cảm thấy ngứa dọc theo viền mí mắt, chân lông mi, kèm theo cảm giác rát bỏng, cộm xốn và nặng mí mắt. Đặc biệt, cảm giác ngứa có xu hướng gia tăng vào buổi sáng khi thức dậy, do sự tích tụ vảy và chất tiết qua đêm. Ngoài ra, viêm bờ mi còn có thể gây ngứa lan ra vùng da xung quanh mắt khi tình trạng viêm trở nên nặng hơn hoặc lan rộng.

Khô mắt

Ngứa do khô mắt thường là cảm giác ngứa khắp bề mặt nhãn cầu, không khu trú rõ ràng ở bờ mi. Đi kèm với ngứa là cảm giác khô rát, bỏng rát, cộm như có dị vật trong mắt. Người bệnh có thể bị nhìn mờ, nhạy cảm với ánh sáng, mắt đỏ và tăng tiết nhầy.

Dị ứng mắt (viêm kết mạc dị ứng)

Trong trường hợp dị ứng mắt, cảm giác ngứa thường lan tỏa khắp bề mặt mắt, tương tự như khô mắt, nhưng có xu hướng dữ dội và khó chịu hơn. Người bệnh thường cảm thấy ngứa ngáy cồn cào, thôi thúc dụi mắt liên tục để giảm bớt cảm giác khó chịu. Vị trí ngứa không giới hạn ở một điểm cụ thể mà bao trùm toàn bộ nhãn cầu và có thể lan sang cả vùng da mí mắt. Ngứa do dị ứng thường đi kèm với các triệu chứng khác như đỏ mắt, chảy nước mắt trong, sưng nề mí mắt và đôi khi có hắt hơi, sổ mũi (đặc biệt trong dị ứng theo mùa).

Tại sao càng dụi mắt càng ngứa?

Vì dụi mắt có thể khiến cho cơ thể tiết ra nhiều chất histamin gây cảm giác ngứa nhiều hơn so với bình thường. Do đó, khi càng dịu mắt bạn sẽ cảm giác cơn ngứa càng tăng lên, mắt cũng bắt đầu có dấu hiệu sưng và đau rát. Bệnh cạnh đó, hành động dụi mắt liên tục có thể gây trầy xước, tạo điều kiện cho vi khuẩn trên tay trực tiếp tấn công vào mắt gây viêm nặng. 

Dụi mắt có thể mang lại cảm giác dễ chịu nhất thời, nhưng thực tế, hành động này thường khiến tình trạng ngứa mắt trở nên tồi tệ hơn. Về lâu dài, dụi mắt gây ra nhiều tác hại:

• Làm trầm trọng thêm dị ứng: Bàn tay thường chứa bụi bẩn, phấn hoa hoặc lông thú cưng – những tác nhân gây dị ứng. Khi dụi mắt, bạn vô tình đưa thêm các chất này vào mắt, làm tăng phản ứng dị ứng. Hơn nữa, dụi mắt còn kích thích sản xuất histamine, chất trung gian gây viêm, dẫn đến mắt càng đỏ, sưng và ngứa hơn.
• Gây tổn thương giác mạc: Móng tay có thể vô tình làm trầy xước giác mạc, gây ra vết xước giác mạc. Lông mi cũng có thể bị lệch hướng do dụi mắt và chọc vào giác mạc mỗi khi chớp mắt, gây đau rát và khó chịu.
• Làm suy yếu giác mạc và gây loạn thị: Dụi mắt thường xuyên và mạnh có thể làm giảm độ cứng của giác mạc, dẫn đến tình trạng giác mạc hình chóp (keratoconus). Khi giác mạc yếu đi và phình ra, nó sẽ bẻ cong ánh sáng không đúng cách, gây ra loạn thị và giảm thị lực mà kính thông thường không thể điều chỉnh được.
• Nguy cơ rách võng mạc: Dù hiếm gặp, nhưng dụi mắt quá mạnh và thường xuyên có thể gây rách hoặc bong võng mạc, một tình trạng nghiêm trọng cần can thiệp y tế khẩn cấp.
• Tăng nguy cơ nhiễm trùng: Bàn tay không sạch chứa vô số vi khuẩn và virus. Dụi mắt là cách trực tiếp đưa các mầm bệnh này vào mắt, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng mắt như viêm kết mạc (đau mắt đỏ), viêm bờ mi, lẹo mắt và các nhiễm trùng mắt khác.

Làm sao để hết ngứa mắt?

Trong nhiều trường hợp ngứa mắt nhẹ, đặc biệt là do dị ứng hoặc kích ứng nhỏ, có một số biện pháp đơn giản tại nhà có thể giúp giảm bớt triệu chứng khó chịu này.

Trị ngứa mắt bằng chườm ấm hoặc lạnh

Để giảm ngứa mắt tại nhà, bạn có thể áp dụng phương pháp chườm mắt đúng cách. 

• Chườm lạnh giúp giảm viêm và dịu kích ứng bằng cách sử dụng khăn lạnh ẩm, túi đá bọc khăn, hoặc gói rau củ đông lạnh đắp lên mắt. 
• Chườm ấm lại hữu ích cho người khô mắt, kích thích tuyến dầu hoạt động tốt hơn để cải thiện tình trạng khô mắt, bằng cách đắp khăn ấm lên mắt. Lưu ý luôn dùng khăn sạch và không chườm đá trực tiếp lên da.

Giảm ngứa mắt bằng nước muối sinh lý

Rửa mắt bằng nước muối sinh lý là một biện pháp hữu ích để làm ẩm và làm sạch mắt, giúp loại bỏ gỉ mắt, bụi bẩn và các tác nhân gây kích ứng. Đây là một phương pháp an toàn, có thể sử dụng hàng ngày mà không lo tác dụng phụ.

Các loại thuốc nhỏ mắt trị ngứa mắt

Khi bị ngứa mắt do dị ứng hoặc nhiễm khuẩn, các biện pháp tự chăm sóc tại nhà đôi khi không đủ hiệu quả. Trong trường hợp này, bạn có thể cần dùng thuốc, bao gồm cả thuốc kê đơn. 

Đối với dị ứng mắt, có thể sử dụng thuốc nhỏ mắt kháng histamin và ổn định tế bào mast như epinastine, ketotifen, olopatadine. Ngoài ra, thuốc uống kháng histamin như cetirizine, loratadin, desloratadine cũng giúp giảm triệu chứng ngứa mắt do dị ứng.

Để điều trị nhiễm trùng mắt, các loại thuốc được sử dụng sẽ phụ thuộc vào căn nguyên gây bệnh. Trong trường hợp cần kiểm soát tình trạng viêm và giảm đau, có thể sử dụng thuốc nhỏ mắt NSAID, ví dụ như ketorolac. Đối với tình trạng viêm nặng hơn, thuốc nhỏ mắt corticosteroid, chẳng hạn như loteprednol, có tác dụng chống viêm mạnh mẽ, tuy nhiên, nhóm thuốc này cần được bác sĩ kê đơn và chỉ nên sử dụng trong thời gian ngắn để tránh các tác dụng phụ không mong muốn.

Khi nhiễm trùng mắt do vi khuẩn, việc điều trị sẽ tập trung vào sử dụng thuốc kháng sinh. Các loại kháng sinh thường được dùng bao gồm gentamicin, tetracycline, tobramycin, hoặc cephalosporin, có thể ở dạng thuốc nhỏ mắt, mỡ tra mắt hoặc thuốc uống tùy thuộc vào mức độ nhiễm trùng.

Nếu nhiễm trùng mắt là do virus, các thuốc kháng virus sẽ được chỉ định để kiểm soát và ức chế sự phát triển của virus. Một số ví dụ về thuốc kháng virus dùng trong nhãn khoa là acyclovir, idoxuridine, vidarabine, và trifluorothymidine.

Trong trường hợp nhiễm trùng mắt do nấm, việc điều trị đòi hỏi sử dụng thuốc chống nấm. Các thuốc chống nấm này thường được chia thành hai nhóm chính: nhóm azoles, bao gồm itraconazole, ketoconazole, và fluconazole; và nhóm polyenes, bao gồm amphotericin B và natamycin. Việc lựa chọn loại thuốc chống nấm cụ thể sẽ tùy thuộc vào loại nấm gây nhiễm trùng và mức độ nghiêm trọng của bệnh.

▷ Bạn có thể tham khảo thêm: Đau mắt đỏ nhỏ thuốc gì? Top 5 thuốc nhỏ mắt đau mắt đỏ

Những lưu ý khi trị ngứa mắt tại nhà

Dưới đây là một số sai lầm phổ biến cần tránh khi bạn tự điều trị các vấn đề về mắt tại nhà:

• Tự ý chẩn đoán bệnh: Mắt bị sưng, ngứa, đỏ có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ dị ứng nhẹ đến nhiễm trùng nghiêm trọng hoặc thậm chí các bệnh lý toàn thân. Tự ý đoán bệnh và điều trị theo kinh nghiệm cá nhân hoặc lời khuyên không chính thống có thể làm chậm trễ việc điều trị đúng cách và khiến bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.
• Sử dụng sai thuốc: Các loại thuốc nhỏ mắt có thành phần và công dụng khác nhau. Ví dụ, thuốc kháng sinh chỉ có tác dụng với nhiễm trùng do vi khuẩn, không có tác dụng với nhiễm virus hoặc nấm. Sử dụng sai loại thuốc không những không hiệu quả mà còn có thể gây ra tác dụng phụ không mong muốn hoặc làm tình trạng bệnh trở nên phức tạp hơn.
• Không tuân thủ hướng dẫn sử dụng thuốc: Mỗi loại thuốc có liều lượng, tần suất và cách dùng khác nhau. Việc không tuân thủ hướng dẫn sử dụng có thể làm giảm hiệu quả điều trị hoặc gây ra tác dụng phụ. Hãy đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng và tuân thủ đúng theo chỉ dẫn.
• Lạm dụng thuốc nhỏ mắt: Sử dụng thuốc nhỏ mắt quá thường xuyên hoặc kéo dài hơn thời gian khuyến cáo, đặc biệt là các loại thuốc chứa corticoid hoặc thuốc co mạch, có thể gây ra tác dụng phụ như khô mắt, tăng nhãn áp, hoặc phụ thuộc vào thuốc. Chỉ sử dụng thuốc nhỏ mắt theo chỉ dẫn của bác sĩ hoặc hướng dẫn sử dụng.
• Bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo: Đừng chủ quan bỏ qua các triệu chứng nghiêm trọng của bệnh về mắt. Nếu bạn có bất kỳ lo lắng nào về sức khỏe đôi mắt của mình, hãy tìm kiếm lời khuyên từ bác sĩ nhãn khoa.

Biện pháp giúp ngăn ngừa ngứa mắt

Dưới đây là một số mẹo phòng ngừa ngứa mắt hiệu quả bạn có thể áp dụng:

• Rửa tay thường xuyên: Tay chúng ta tiếp xúc với nhiều bụi bẩn và vi khuẩn có thể gây nhiễm trùng mắt. Hãy rửa tay sạch bằng xà phòng và nước ấm, hoặc sử dụng dung dịch rửa tay khô chứa cồn thường xuyên.
• Hạn chế dụi mắt: Khi mắt bị ngứa, việc dụi mắt có thể rất khó cưỡng lại, đặc biệt là trong mùa dị ứng. Tuy nhiên, dụi mắt có thể làm mắt bạn thêm kích ứng và thậm chí gây trầy xước bề mặt mắt. Nếu ngứa mắt do dị ứng, hãy dùng thuốc dị ứng theo chỉ dẫn của bác sĩ để giảm ngứa thay vì dụi mắt.
• Tẩy trang kỹ lưỡng: Nếu bạn trang điểm mắt, hãy tẩy trang mỗi tối trước khi đi ngủ. Việc này giúp ngăn ngừa bít tắc lỗ chân lông và nang lông mi. Ngoài ra, nên thay đồ trang điểm mắt sau khoảng 6 tháng sử dụng để tránh lây lan vi khuẩn. Không dùng chung đồ trang điểm mắt với người khác.
• Cẩn thận với kính áp tròng: Nếu bạn đeo kính áp tròng, hãy hỏi ý kiến bác sĩ nhãn khoa về cách khử trùng và làm sạch kính tốt nhất. Luôn rửa tay thật sạch trước khi đeo hoặc tháo kính. Nếu kính áp tròng khiến mắt bạn bị ngứa, hãy báo ngay cho bác sĩ để được tư vấn.

Câu hỏi liên quan đến ngứa mắt

Bên cạnh những nội dung chính trên thì bạn cũng có thể tham khảo thêm một vài các câu hỏi liên quan đến ngứa mắt như sau:

Ngứa mắt có liên quan đến bệnh gan hoặc thận không?

Trong một số trường hợp hiếm gặp, ngứa mắt có thể là một triệu chứng của bệnh gan hoặc thận do các chất thải tích tụ trong cơ thể gây ngứa, nhưng ngứa mắt thường do các nguyên nhân tại mắt hơn.

Mắt thường xuyên bị ngứa có sao không?

Ngứa mắt là tình trạng phổ biến và thường không mang nhiều nguy hiểm đến sức khỏe. Hầu hết nguyên nhân gây ngứa mắt là do dị ứng thời tiết hoặc viêm nhiễm nhẹ gây ra. Tuy nhiên, nếu tình trạng mắt bị ngứa kèo dài liên tục và không có dấu hiệu giảm, kèm theo tình trạng đổ ghèn nhiều thì bạn cần đến ngay các cơ sở y tế gần nhất để được bác sĩ thăm khám, chuẩn đoán và điều trị kịp thời. 

Ngứa mắt là tình trạng phổ biến, thường do dị ứng, khô mắt hoặc nhiễm trùng gây ra. Việc xác định chính xác nguyên nhân sẽ giúp bạn áp dụng các biện pháp điều trị tại nhà hiệu quả, như sử dụng nước muối sinh lý, thuốc nhỏ mắt phù hợp, tránh tiếp xúc với tác nhân gây dị ứng và đảm bảo vệ sinh mắt đúng cách. Để tăng cường sức khỏe đôi mắt, bạn có thể bổ sung dưỡng chất từ thiên nhiên như dầu gấc, omega-3,… . Dầu gấc Vina chứa beta-caroten, vitamin E và lycopen, giúp cải thiện thị lực, giảm khô và mỏi mắt, đồng thời hỗ trợ chống oxy hóa và bảo vệ mắt khỏi các tác nhân gây hại. Hãy tìm hiểu thêm về Dầu gấc Vina để chăm sóc đôi mắt của bạn một cách toàn diện.

Dược sĩ Phạm Cao Hà

Đã kiểm duyệt nội dung

Tôi là dược sĩ Phạm Cao Hà, hiện đang giữ vai trò cố vấn chuyên môn tại Công ty TNHH Mediphar USA. Với gần 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và quản lý chất lượng sản phẩm thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe, tôi cam kết cung cấp những thông tin chính xác và hữu ích cho cộng đồng.

Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm mà tôi chia sẻ trên website medipharusa.com sẽ hỗ trợ Quý Đối Tác và Khách Hàng của công ty trong việc hiểu biết sâu sắc hơn về lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng.

> Xem thêm về tác giả