Tiêu Hóa
Gan – Mật
Xương Khớp
Hô Hấp
Vitamin & Khoáng Chất
Tăng Sức Đề Kháng
Sắc Đẹp
Tuần Hoàn & Tim Mạch
Sinh lý – Nội Tiết Tố
Mắt
Vật Tư Y TếTrẻ sơ sinh bị sôi bụng là tình trạng phổ biến khiến không ít cha mẹ lo lắng. Những âm thanh “ọc ọc” trong bụng bé có thể là dấu hiệu của nhiều vấn đề khác nhau liên quan đến hệ tiêu hóa non nớt. Vậy đâu là nguyên nhân gây ra hiện tượng này và làm thế nào để giúp bé cảm thấy dễ chịu hơn? Bài viết này, Mediphar USA sẽ đi sâu vào tìm hiểu các lý do khiến trẻ sơ sinh bị sôi bụng và cung cấp những giải pháp hiệu quả để cha mẹ tham khảo và áp dụng.
Trẻ sơ sinh bị sôi bụng có nguy hiểm không?
Sôi bụng là một hiện tượng khá phổ biến ở trẻ sơ sinh, đặc biệt trong những tháng đầu đời. Về mặt biểu hiện, trẻ có thể có các dấu hiệu như: phát ra âm thanh “bụng kêu ọc ọc” hoặc “rột rột” từ vùng bụng, quấy khóc sau khi bú, xì hơi thường xuyên, bụng hơi căng hoặc chướng nhẹ. Những biểu hiện này đôi khi khiến cha mẹ lo lắng, nghi ngờ rằng bé đang gặp rối loạn tiêu hóa hay một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Tuy nhiên, không phải lúc nào tình trạng này cũng đáng ngại. Tùy theo nguyên nhân gây ra, sôi bụng có thể là hiện tượng sinh lý bình thường hoặc là dấu hiệu cảnh báo một vấn đề tiêu hóa cần được quan tâm.
Sôi bụng sinh lý
Trong những tháng đầu, hệ tiêu hóa của trẻ còn yếu và chưa phát triển toàn diện. Do đó, âm thanh sôi bụng có thể xuất hiện do nhu động ruột hoạt động mạnh hơn, bé đang tiêu hóa sữa hoặc đang hình thành hệ vi sinh đường ruột. Nếu bé vẫn bú tốt, lên cân đều và không có dấu hiệu về đau bụng, tiêu chảy hay nôn trớ liên tục, thì hiện tượng sôi bụng thường chỉ là sinh lý bình thường và không cần quá lo lắng.
Sôi bụng bệnh lý
Nếu sôi bụng đi kèm với các biểu hiện như bé quấy khóc kéo dài, nôn trớ nhiều, không tăng cân, đi ngoài phân lỏng có bọt, hoặc phân có nhầy máu, cha mẹ cần chú ý. Đây có thể là một trong những biểu hiện của các vấn đề tiêu hóa như rối loạn hấp thu, không dung nạp lactose hay nhiễm khuẩn đường ruột. Những tình trạng này cần được bác sĩ chuyên khoa nhi thăm khám và xử trí kịp thời để tránh ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ.
Nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh bị sôi bụng
Hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện
Hệ tiêu hóa của trẻ sơ sinh trong giai đoạn từ 3 đến 18 tuần tuổi còn chưa phát triển hoàn chỉnh. Đặc biệt, men lactase – enzyme hỗ trợ phân giải đường lactose trong sữa còn thiếu hụt, khiến quá trình tiêu hóa gặp khó khăn. Ngoài ra, nhu động ruột hoạt động chưa ổn định cũng làm chậm quá trình tiêu hóa, dẫn đến tích tụ khí trong đường ruột. Đây chính là nguyên nhân phổ biến khiến trẻ sơ sinh bị sôi bụng, đầy hơi, khó chịu.
Trẻ bú sai tư thế, nuốt không khí
Khi trẻ ngậm bú chưa đúng cách, đặc biệt trong trường hợp trẻ bú bình, nguy cơ nuốt phải không khí trong lúc bú rất cao. Điều này xảy ra khi núm ti không phù hợp, sữa chảy quá chậm hoặc quá nhanh có thể khiến trẻ phải hút mạnh hoặc ngắt quãng khi bú. Hậu quả là không khí đi vào dạ dày, gây tích tụ khí trong đường tiêu hóa gây ra đầy bụng, sôi bụng khiến trẻ quấy khóc, khó chịu sau khi bú.
Chế độ ăn uống từ mẹ
Chế độ ăn uống của mẹ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sữa, cũng chính là nguồn dinh dưỡng chủ yếu trong những tháng đầu đời của trẻ. Nếu mẹ ăn quá nhiều đạm, dùng thực phẩm lạ, đồ cay nóng, nhiều dầu mỡ hoặc thức ăn chưa được nấu chín kỹ, sữa mẹ có thể gây ra tình trạng sôi bụng, đầy hơi, thậm chí tiêu chảy ở trẻ. Vì vậy, để hạn chế tình trạng này, mẹ cần duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, giàu dinh dưỡng và an toàn cho trẻ.
Mất cân bằng hệ vi sinh ruột
Hệ vi sinh đường ruột của trẻ cần duy trì sự cân bằng giữa vi khuẩn có lợi (probiotics) và vi khuẩn có hại để đảm bảo tiêu hoá hiệu quả. Tuy nhiên, sự mất cân bằng hệ vi sinh (có thể do dùng kháng sinh, nhiễm khuẩn, sinh non) có thể khiến khả năng tiêu hóa thức ăn của trẻ suy giảm. Sự mất cân bằng này dẫn đến các triệu chứng như sôi bụng, khó tiêu và rối loạn tiêu hóa.
Không dung nạp lactose
Một số trẻ sơ sinh có thể gặp tình trạng không dung nạp lactose – đây là hiện tượng cơ thể trẻ không sản xuất đủ enzym lactase để tiêu hóa đường lactose có trong sữa mẹ hoặc các sản phẩm sữa công thức chứa lactose.
Khi lượng lactose không được phân giải hoàn toàn, nó sẽ bị lên men trong ruột, gây ra các triệu chứng như: sôi bụng, đầy hơi, đau bụng, tiêu chảy và nổi mẩn đỏ. Tình trạng này không chỉ khiến trẻ khó chịu, quấy khóc mà còn ảnh hưởng đến khả năng hấp thu dinh dưỡng. Không dung nạp lactose ở trẻ sơ sinh là một nguyên nhân bệnh lý cần được phát hiện và can thiệp sớm để đảm bảo sự phát triển của trẻ.
Trẻ sơ sinh bị sôi bụng phải làm sao?
Điều chỉnh tư thế bú
Tư thế bú đúng không chỉ giúp hạn chế việc trẻ nuốt phải không khí mà còn ngăn ngừa nôn trớ hay ọc sữa. Khi cho bé bú mẹ, mẹ nên giữ đầu và cổ bé cao hơn bụng, đảm bảo miệng bé ngậm kín quầng vú, không để lọt không khí vào. Nếu bé bú bình, nên chọn núm vú phù hợp với độ tuổi, có chức năng chống đầy hơi và kiểm tra tốc độ chảy vừa phải, không quá nhanh hoặc quá chậm.
Massage bụng, vỗ ợ hơi
Massage bụng nhẹ nhàng cũng là phương pháp tự nhiên giúp giảm sôi bụng hiệu quả. Cha mẹ dùng tay ấm xoa bụng bé theo chiều kim đồng hồ và kết hợp động tác “đạp xe đạp” cho bé để kích thích nhu động ruột.
Sau khi bú, việc đặt bé tựa đầu lên vai mẹ và vỗ lưng từ dưới lên trên cũng hỗ trợ bé ợ hơi tốt hơn. Nếu bé không ợ được sau 5 – 10 phút, mẹ có thể thay đổi tư thế hoặc cho bé nằm nghiêng để giảm nguy cơ sặc sữa. Tuy nhiên, không nên ép bé ợ hơi nếu bé đã ngủ sâu hoặc không tỏ ra khó chịu.
Điều chỉnh chế độ ăn của mẹ
Với trẻ bú mẹ hoàn toàn, chế độ ăn của mẹ ảnh hưởng trực tiếp đến hệ tiêu hóa non yếu của bé. Mẹ nên tránh các thực phẩm dễ sinh hơi như bắp cải, súp lơ, đậu, hành tây và các món chiên xào nhiều dầu mỡ. Nếu bé có dấu hiệu không dung nạp lactose, mẹ nên hạn chế sữa động vật và các sản phẩm từ sữa cho bé.
Một chế độ ăn giàu rau xanh, trái cây dễ tiêu, uống đủ nước và bổ sung probiotics tự nhiên như sữa chua sẽ giúp mẹ có hệ tiêu hóa khỏe mạnh. Mỗi bé có thể phản ứng khác nhau với từng loại thực phẩm, nên mẹ cần theo dõi biểu hiện của bé sau mỗi thay đổi nhỏ trong khẩu phần ăn.
Khi nào cha mẹ cần đưa trẻ đi khám bác sĩ
Không phải lúc nào sôi bụng cũng là hiện tượng sinh lý bình thường. Cha mẹ nên đưa bé đi khám bác sĩ nếu bé có biểu hiện dưới đây để xác định nguyên nhân và xử trí kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm:
- Sôi bụng kèm theo nôn trớ liên tục, bỏ bú hoặc bú rất kém.
- Bụng chướng to, cứng, không xì hơi hoặc đại tiện được trong thời gian dài.
- Quấy khóc nhiều, ngủ không yên, có biểu hiện đau bụng dữ dội.
- Tiêu chảy kéo dài, phân có máu hoặc dịch nhầy bất thường.
- Chậm tăng cân, sụt cân hoặc có dấu hiệu mất nước (khô môi, tiểu ít).
Cách phòng ngừa sôi bụng ở trẻ sơ sinh
Bú đúng cách, đúng giờ
Cho bé bú đúng tư thế và đúng thời điểm là một trong những cách hiệu quả để hạn chế tình trạng sôi bụng ở trẻ sơ sinh. Bú sai cách có thể khiến bé nuốt phải nhiều không khí, từ đó dẫn đến đầy hơi, chướng bụng và khó chịu sau bú. Để hạn chế điều này, cha mẹ cần lưu ý thêm một số thói quen khi cho bé bú:
- Điều chỉnh nhịp bú: Quan sát tốc độ bú của bé, ngắt nghỉ nếu bú quá nhanh để tránh nuốt nhiều không khí gây đầy hơi.
- Tư thế bú chuẩn: Đảm bảo đầu, cổ và thân bé thẳng hàng, miệng hướng vào ti mẹ hoặc núm bình giúp bú dễ dàng và hạn chế sôi bụng.
- Không ép bé bú: Nếu bé đã no, không nên cho bú thêm vì có thể gây khó chịu sau bú.
- Cho bú đúng giờ: Duy trì lịch bú đều đặn, tránh để bé quá đói mới bú vì dễ dẫn đến bú vội và nuốt khí nhiều hơn.
Giữ ấm bụng và tránh gió
Sự thay đổi nhiệt độ lạnh đột ngột hoặc gió lạnh có thể khiến cơ thể trẻ sơ sinh dễ bị rối loạn tiêu hóa, gây nên tình trạng sôi bụng. Do đó, việc giữ ấm cho trẻ đóng vai trò rất quan trọng trong phòng ngừa sôi bụng.
Cha mẹ nên mặc quần áo phù hợp với thời tiết cho bé, đặc biệt chú ý giữ ấm vùng bụng, bàn chân và cổ. Khi bé tắm, nên sử dụng nước ấm và đảm bảo tắm nhanh trong phòng kín gió. Sau khi tắm xong, cần lau khô người ngay và mặc đồ đủ ấm để tránh bị lạnh đột ngột. Tránh để bé nằm ở nơi gió lùa hoặc gần cửa sổ, điều hòa thổi trực tiếp vào người. Nếu thời tiết chuyển lạnh, ngay cả trong nhà, cha mẹ cũng nên mặc thêm lớp quần áo mỏng cho bé để duy trì nhiệt độ cơ thể ổn định.
Mẹ ăn uống lành mạnh
Với trẻ đang bú mẹ, chế độ ăn uống của mẹ là yếu tố cực kỳ quan trọng, giúp hạn chế nguy cơ bé bị đầy hơi, sôi bụng. Tất cả những gì mẹ ăn có thể ảnh hưởng đến chất lượng sữa và phản ứng tại tiêu hóa của trẻ.
Mẹ nên ưu tiên các thực phẩm lành mạnh, ít sinh hơi như bí đỏ, rau ngót, mồng tơi, và trái cây mềm như chuối chín, đu đủ. Hạn chế tối đa thực phẩm dễ gây đầy hơi như đậu, bắp cải, súp lơ, đồ chiên rán nhiều dầu mỡ. Bên cạnh đó, nên uống đủ nước và có thể bổ sung men vi sinh theo hướng dẫn bác sĩ để hỗ trợ hệ tiêu hóa cả mẹ và bé.
Kết luận
Hy vọng những thông tin về nguyên nhân và giải pháp cho tình trạng trẻ sơ sinh bị sôi bụng đã giúp cha mẹ bớt đi những lo lắng. Việc theo dõi sát sao các biểu hiện của bé và áp dụng đúng các biện pháp chăm sóc sẽ giúp cải thiện tình hình. Tuy nhiên, đừng ngần ngại tham khảo ý kiến bác sĩ nhi khoa nếu tình trạng sôi bụng kéo dài hoặc đi kèm các dấu hiệu bất thường khác để đảm bảo sức khỏe tốt nhất cho bé yêu của bạn.
Tham khảo thêm các sản phẩm hỗ trợ tiêu hóa cho trẻ sơ sinh:
Tiêu Hóa
- Causes and how to relieve gas in a baby: https://www.medicalnewstoday.com/articles/324725
- Abdominal Pain in Infants: 8 Possible Reasons Your Baby’s Tummy Hurts: http://healthychildren.org/English/health-issues/conditions/abdominal/Pages/Abdominal-Pains-in-Infants.aspx
- Infant Gas: How to Prevent and Treat It: https://www.webmd.com/parenting/baby/features/infant-gas
- What to Do About Newborn and Infant Tummy Cramps and Abdominal Pains: https://www.thebump.com/a/tummy-troubles
Dược sĩ Phạm Cao Hà
Đã kiểm duyệt nội dung
Tôi là dược sĩ Phạm Cao Hà, hiện đang giữ vai trò cố vấn chuyên môn tại Công ty TNHH Mediphar USA. Với gần 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và quản lý chất lượng sản phẩm thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe, tôi cam kết cung cấp những thông tin chính xác và hữu ích cho cộng đồng.
Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm mà tôi chia sẻ trên website medipharusa.com sẽ hỗ trợ Quý Đối Tác và Khách Hàng của công ty trong việc hiểu biết sâu sắc hơn về lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng.
