Tiêu Hóa
Gan – Mật
Xương Khớp
Hô Hấp
Vitamin & Khoáng Chất
Tăng Sức Đề Kháng
Sắc Đẹp
Tuần Hoàn & Tim Mạch
Sinh lý – Nội Tiết Tố
Mắt
Vật Tư Y Tế
Tình trạng thuốc giả và thực phẩm chức năng chưa được kiểm nghiệm đang trở thành vấn đề nhức nhối trên thị trường. Những sản phẩm này được bày bán tràn lan, thậm chí đã len lỏi vào các cơ sở y tế và nhà thuốc, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng cũng như uy tín của các nhà phân phối chân chính.
Việc sử dụng thuốc giả không chỉ làm giảm hiệu quả điều trị mà còn tiềm ẩn nguy cơ đe dọa đến tính mạng người bệnh. Trong bài viết dưới đây, Mediphar USA sẽ hướng dẫn cách nhận biết và kiểm tra thuốc thật – giả, giúp các nhà thuốc và người tiêu dùng chủ động xác minh sản phẩm, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Tình trạng thuốc giả đáng báo động
Trong 6 tháng đầu năm 2025, cơ quan chức năng đã phát hiện nhiều vi phạm liên quan đến thuốc giả, thuốc kém chất lượng và thực phẩm chức năng chứa chất cấm tại các nhà thuốc trên cả nước. Riêng tại TP.HCM, qua kiểm tra hơn 6.700 nhà thuốc đã phát hiện 15 mẫu thuốc không đạt chất lượng.
Thực trạng, thuốc giả ngày càng tinh vi, bao bì giống hệt hàng thật khiến việc phân biệt bằng mắt thường trở nên khó khăn. Không chỉ dừng lại ở thuốc điều trị, tình trạng thực phẩm chức năng được quảng cáo như thuốc chữa bệnh cũng đang diễn ra phổ biến. Việc này dễ khiến người tiêu dùng hiểu lầm công dụng, tự ý sử dụng sai cách và gặp rủi ro sức khỏe nghiêm trọng.
Do đó, việc trang bị kiến thức để kiểm tra thuốc thật – giả, nhận biết sản phẩm hợp pháp là điều cấp thiết đối với cả người tiêu dùng và các đơn vị kinh doanh thuốc, thực phẩm chức năng nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và gìn giữ uy tín ngành.
Phân biệt thuốc giả và thuốc kém chất lượng
Trên thực tế, cả thuốc giả và thuốc kém chất lượng đều là những sản phẩm không được phép kinh doanh và sử dụng vì có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Tuy nhiên, việc phân biệt thuốc giả và thuốc kém chất lượng sẽ giúp người tiêu dùng và nhà thuốc hiểu đúng bản chất, từ đó có biện pháp phòng tránh, nhận diện và xử lý phù hợp.
Thuốc giả là gì?
Theo quy định tại khoản 33 Điều 2 Luật Dược 2016, thuốc giả là thuốc thuộc một trong các trường hợp sau:
- Thuốc không chứa dược chất, dược liệu;
- Thuốc có dược chất nhưng không đúng với dược chất ghi trên nhãn hoặc theo tiêu chuẩn đã đăng ký lưu hành hoặc ghi trong giấy phép nhập khẩu;
- Có chứa dược chất, dược liệu nhưng không đúng hàm lượng, nồng độ hoặc khối lượng đã đăng ký lưu hành hoặc ghi trong giấy phép nhập khẩu;
- Được sản xuất, trình bày hoặc dán nhãn nhằm mạo danh nhà sản xuất, nước sản xuất hoặc nước xuất xứ.
Hiểu đơn giản, thuốc giả là sản phẩm mạo danh từ bao bì mẫu mã đến hàm lượng thành phần, được cố tình sản xuất sai lệch so với tiêu chuẩn và thông tin công bố để đánh lừa người tiêu dùng.
Ví dụ, mẫu thuốc Nexium 40mg được phát hiện gần đây tại một nhà thuốc ở Hà Nội có kết quả kiểm nghiệm chỉ đạt 6,91mg Esomeprazol (tương đương 17,27% so với nhãn ghi 40mg). Đây là một trường hợp thuốc giả, vì hàm lượng hoạt chất sai lệch quá lớn và không phù hợp với đăng ký lưu hành.
Thuốc giả không mang lại hiệu quả điều trị, trong nhiều trường hợp còn tiềm ẩn nguy cơ gây hại nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng nếu chứa các chất độc hại hoặc gây dị ứng mạnh.
>>> Xem thêm Ký hiệu số đăng ký thuốc là gì? Quy định và cách tra cứu
Thuốc kém chất lượng là gì?
Theo WHO, thuốc kém chất lượng là thuốc có chứa hoạt chất đúng nhưng không đạt tiêu chuẩn chất lượng đã đăng ký với cơ quan quản lý. Luật Dược 2016 không định nghĩa riêng “thuốc kém chất lượng”, mà dùng thuật ngữ “thuốc không đạt tiêu chuẩn chất lượng” để chỉ các loại thuốc không đáp ứng tiêu chuẩn đã đăng ký với cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Nguyên nhân khiến thuốc trở nên kém chất lượng có thể đến từ việc sai sót trong quá trình sản xuất, vận chuyển và bảo quản không đúng điều kiện quy định, thuốc hết hạn sử dụng hoặc hư hỏng do ảnh hưởng từ môi trường.
Chẳng hạn, một mẫu thuốc Diamicron MR 60mg từng bị phát hiện chỉ chứa 42,5mg hoạt chất so với 60mg như ghi trên bao bì. Dù sản phẩm này được sản xuất bởi đúng công ty đã đăng ký, không phải thuốc giả nhưng vì không đảm bảo đúng hàm lượng, nó vẫn bị xếp vào nhóm thuốc kém chất lượng và buộc phải thu hồi khỏi thị trường.
Thuốc kém chất lượng thường giảm hiệu quả điều trị, gây khó khăn cho bác sĩ trong điều chỉnh phác đồ và có thể dẫn tới kháng thuốc, nhất là với thuốc kháng sinh hoặc thuốc điều trị mãn tính.
>>> Xem thêm: Cách phân biệt ký hiệu thuốc và thực phẩm chức năng
Mức độ nguy hiểm của thuốc giả và thuốc kém chất lượng
Để đánh giá mức độ rủi ro, Luật Dược 2016 quy định phân loại thành ba mức độ nguy hiểm khác nhau. Cụ thể là:
- Mức độ 1: Sản phẩm có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe hoặc ảnh hưởng đến tính mạng người sử dụng. Đây là nhóm nguy hiểm nhất, thường gặp ở các loại thuốc giả hoàn toàn hoặc thuốc chứa chất cấm.
- Mức độ 2: Có bằng chứng cho thấy thuốc không đảm bảo đầy đủ hiệu quả điều trị hoặc có nguy cơ không an toàn nhưng chưa đến mức gây nguy hiểm nghiêm trọng. Trường hợp thuốc kém chất lượng, không đúng hàm lượng thường rơi vào nhóm này.
- Mức độ 3: Vi phạm không ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị hay an toàn khi sử dụng nhưng vẫn không đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật, thường do lỗi kỹ thuật, in ấn, bao bì…
Việc phân loại này giúp xác định mức độ ảnh hưởng của sản phẩm đến sức khỏe người dùng cũng như để cơ quan chức năng có căn cứ xử lý phù hợp.
Dấu hiệu nhận biết thuốc giả bằng cảm quan
Người tiêu dùng và nhà thuốc có thể phát hiện sớm nguy cơ mua phải thuốc giả bằng cách quan sát một số dấu hiệu bất thường sau:
- Bao bì sản phẩm có dấu hiệu bất thường: Thuốc giả thường có bao bì không đảm bảo chất lượng như rách nát, nhàu hoặc có dấu hiệu bị mở trước đó. Thông tin in trên bao bì như tên thuốc, ngày sản xuất, hạn sử dụng… có thể bị mờ, sai chính tả hoặc trình bày không chuyên nghiệp. Ngoài ra, một số sản phẩm có thể bị dán đè tem lên tem cũ, hoặc hoàn toàn không có mã vạch/mã QR để quét và kiểm tra.
- Tem chống hàng giả không rõ ràng
Nhiều loại thuốc giả vẫn dán tem chống hàng giả nhưng với hình thức sơ sài, không có các đặc điểm bảo mật. Khi người dùng quét tem, hệ thống không hiển thị thông tin hoặc không truy cập được vào cơ sở dữ liệu xác minh. - Viên thuốc có đặc điểm bất thường: Một trong những dấu hiệu dễ nhận biết nhất là viên thuốc có màu sắc, hình dạng hoặc mùi lạ so với thuốc thật cùng loại đã từng dùng. Thuốc có thể bị biến màu, chảy nước, vỡ vụn hoặc có mùi khác thường, điều này cho thấy chất lượng không đảm bảo và có thể là hàng giả.
- Giá bán quá thấp: Nếu một loại thuốc có mức giá thấp hơn đáng kể so với giá thị trường chung, người tiêu dùng nên cẩn trọng. Giá rẻ bất thường thường là chiến lược của các đối tượng bán thuốc giả nhằm thu hút người mua, đặc biệt là tại các kênh bán hàng không chính thống.
- Thiếu hóa đơn, chứng từ hợp lệ: Thuốc chính hãng luôn đi kèm với hóa đơn và giấy tờ chứng minh nguồn gốc rõ ràng. Nếu cơ sở bán hàng không cung cấp được các giấy tờ này hoặc có dấu hiệu che giấu nguồn gốc sản phẩm thì rất có thể đó là thuốc giả hoặc thuốc nhập lậu.
Ngoài những dấu hiệu trên, để tránh nguy cơ mua phải hàng giả, bạn cũng nên lưu ý:
- Đối với người tiêu dùng: Nên ưu tiên mua thuốc tại các nhà thuốc uy tín, có giấy phép rõ ràng và được đánh giá tốt, hạn chế mua hàng qua mạng nếu không xác minh được nguồn gốc. Điều này giúp giảm rủi ro tiếp xúc với thuốc giả.
- Đối với nhà thuốc: Cần kiểm tra kỹ lưỡng ngay từ khâu nhập hàng, bao gồm kiểm tra tem, mã vạch, hóa đơn và điều kiện bảo quản. Trong một số trường hợp, thuốc giả có thể bị trộn lẫn vào lô thuốc thật nên việc rà soát đầu vào là vô cùng quan trọng để bảo đảm chất lượng trước khi phân phối.
Điều này giúp bảo vệ sức khỏe cho bản thân và cộng đồng, đồng thời góp phần ngăn chặn việc lưu hành thuốc giả trên thị trường.
Cách kiểm tra thuốc thật giả được Bộ Y tế khuyến cáo
Để nhà thuốc có thể đảm bảo kinh doanh các sản phẩm hợp pháp, an toàn cho khách hàng của mình, và để người tiêu dùng có thể chủ động bảo vệ sức khỏe bản thân cũng như gia đình, Bộ Y tế khuyến cáo thực hiện nghiêm túc các biện pháp kiểm tra, xác minh tính hợp pháp và nguồn gốc của thuốc như sau:
Tra cứu số đăng ký thuốc trên hệ thống công bố
Bộ Y tế khuyến cáo người dân sử dụng cổng thông tin chính thức để tra cứu số đăng ký thuốc hóa dược, vắc xin, sinh phẩm y tế được cấp phép lưu hành tại Việt Nam, tại: https://dichvucong.dav.gov.vn/congbothuoc/
Kiểm tra thuốc dược liệu, thuốc cổ truyền, tại: https://ydct-dichvucong.moh.gov.vn/congbothuoc
Hướng dẫn sử dụng:
- Truy cập trang web.
- Nhập tên thuốc, số đăng ký hoặc tên đơn vị sản xuất vào ô tìm kiếm.
- So sánh thông tin hiện ra với thông tin sản phẩm của bạn (thành phần, dạng bào chế, cơ sở sản xuất, hạn dùng…).
Nếu không có kết quả, nhiều khả năng thuốc đó chưa được phép lưu hành hoặc là hàng giả.
Kiểm tra mã QR hoặc mã vạch sản phẩm
Một số loại thuốc hiện nay, đặc biệt là hàng nhập khẩu hoặc thuốc biệt dược, có in mã QR, mã vạch trên bao bì để hỗ trợ người dùng truy xuất thông tin sản phẩm.
Cách thực hiện:
- Dùng điện thoại và ứng dụng hỗ trợ quét mã như iCheck, Barcode Việt, Zalo…
- Sau khi quét, các thông tin về sản phẩm như tên thuốc, nơi sản xuất, đơn vị phân phối, hạn sử dụng… sẽ được hiển thị.
Tuy nhiên, mã QR có thể bị làm giả nên bạn cần kết hợp nhiều yếu tố xác minh, không nên chỉ dựa vào mã vạch để kết luận thuốc thật hay giả.
Ngoài ra, khi nhập hàng nhà thuốc cần kiểm tra rõ các loại giấy phép liên quan như số đăng ký lưu hành, giấy chứng nhận cơ sở sản xuất và hóa đơn mua bán. Việc đối chiếu này là rất cần thiết để xác minh tính hợp pháp của sản phẩm. Đây là bước quan trọng nhằm ngăn ngừa thuốc giả, thuốc kém chất lượng lưu hành trên thị trường.
Nhà thuốc cần làm gì để đảm bảo sản phẩm chính hãng
Để hạn chế rủi ro và bảo đảm chỉ phân phối sản phẩm đạt chất lượng, nhà thuốc cần thực hiện kiểm tra kỹ lưỡng khi nhập hàng từ nhà cung cấp. Một số yếu tố quan trọng mà nhà thuốc nên kiểm tra khi nhập hàng như:
- Tên và thông tin cơ sở sản xuất: Cần xác minh nơi sản xuất rõ ràng, có đầy đủ giấy phép và hồ sơ pháp lý.
- Giấy công bố sản phẩm hoặc giấy phép lưu hành: Đối với tất cả các sản phẩm thuốc, thực phẩm chức năng đều phải có đầy đủ giấy công bố hoặc giấy phép lưu hành để chứng minh sản phẩm được phép lưu thông hợp pháp trên thị trường.
- Thông tin đơn vị phân phối hoặc trình dược viên: Kiểm tra xem sản phẩm có thuộc công ty có uy tín, hoạt động minh bạch và có đại diện pháp lý rõ ràng hay không.
- Hóa đơn tài chính (VAT): Việc có hóa đơn VAT không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn giúp xác minh nguồn gốc lô hàng. Sản phẩm không có hóa đơn thường tiềm ẩn nguy cơ là hàng trôi nổi hoặc hàng không rõ nguồn gốc.
- Tem nhãn, mã vạch, điều kiện bảo quản: Đảm bảo mỗi sản phẩm nhập vào đều còn bao bì nguyên vẹn, không có dấu hiệu bị can thiệp, thông tin in ấn đầy đủ, đúng quy chuẩn và có thể truy xuất nguồn gốc.
Ngoài ra, nhà thuốc cần lưu trữ đầy đủ các giấy tờ liên quan đến sản phẩm để phục vụ việc kiểm tra, thanh tra khi cần thiết. Đây là yêu cầu bắt buộc trong quản lý chất lượng, đồng thời cũng là cách khẳng định uy tín và trách nhiệm đối với người tiêu dùng.
Kết luận
Thuốc giả và thuốc kém chất lượng không chỉ là vấn đề của riêng ngành dược mà là mối đe dọa trực tiếp đến sức khỏe toàn xã hội. Việc kiểm tra thuốc thật – giả theo đúng hướng dẫn từ Bộ Y tế cần được thực hiện như một thói quen thiết yếu, giống như đọc nhãn thực phẩm hay kiểm tra nguồn gốc sản phẩm trước khi sử dụng.
Khi nghi ngờ thuốc là giả, bạn cần chủ động báo cáo đến cơ quan chức năng để được xử lý kịp thời. Gửi các phản ánh đến Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) thông qua cổng thông tin điện tử, liên hệ trực tiếp với Sở Y tế địa phương hoặc Thanh tra y tế. hoặc gọi về Tổng đài Bảo vệ người tiêu dùng 1800 6838 (miễn phí).
Bộ Y tế khuyến khích toàn dân chung tay ngăn chặn thuốc giả bằng cách chủ động phát hiện, tố giác và không tiếp tay cho các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến dược phẩm.
Mediphar USA hy vọng bài viết này sẽ giúp người tiêu dùng, các nhà thuốc và đại lý phân phối có thêm nhiều thông tin hữu ích để phân biệt, phòng tránh thuốc giả, bảo vệ an toàn sức khỏe cho bản thân và cộng đồng.
MEDIPHARUSA
Đã kiểm duyệt nội dung
