Tăng nhãn áp là gì? Dấu hiệu, nguyên nhân và cách điều trị

Tăng nhãn áp là căn bệnh phổ biến ở người cao tuổi và trung niên khiến áp suất trong nhãn cầu tăng cao, dẫn đến tổn thương các dây thần kinh thị giác. Bệnh thường diễn biến âm thầm nhưng lại là một trong những căn bệnh dẫn đến tỷ lệ mù lòa cao ở nước ta hiện nay. Vậy tăng nhãn áp là bệnh gì? Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết tăng nhãn áp ra sao? Cùng Mediphar USA tìm hiểu chi tiết hơn trong bài viết sau nhé!

Tăng nhãn áp là gì?

Tăng nhãn áp (hay tăng áp lực nội nhãn) là tình trạng áp lực bên trong mắt (nhãn áp) cao hơn mức bình thường. Nhãn áp được tạo ra bởi sự cân bằng giữa việc sản xuất và thoát ra của thủy dịch, một chất lỏng trong suốt nuôi dưỡng các cấu trúc bên trong mắt. Khi sự cân bằng này bị phá vỡ, thủy dịch có thể tích tụ, dẫn đến tăng áp lực.

Trong điều kiện bình thường, thủy dịch được tạo ra liên tục và thoát ra ngoài qua một hệ thống thoát dịch ở góc giữa mống mắt và giác mạc. Tuy nhiên, khi hệ thống này bị tắc nghẽn hoặc sản xuất thủy dịch quá nhiều làm áp lực bên trong mắt sẽ tăng lên. Khi áp lực bên trong nhãn cầu tăng lên sẽ tác động trực tiếp lên các cấu trúc nhạy cảm của mắt, đặc biệt là dây thần kinh thị giác. 

Phân biệt tăng nhãn áp và Glocom

Nhiều người thường nhầm lẫn tăng nhãn áp và Glocom giống nhau, sự nhầm lẫn này xuất phát từ nguyên nhân gây bệnh của cả hai đều liên quan đến tình trạng áp suất trong mắt tăng cao và có thể không gây ra các triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu.

Tuy nhiên, trên thực tế tăng nhãn áp và Glocom là 2 tình trạng bệnh khác nhau. Cụ thể tăng nhãn áp chỉ tình trạng nhãn áp cao hơn mức bình thường (thường trên 21 mmHg) mà không có bất kỳ dấu hiệu tổn thương nào đối với dây thần kinh thị giác hoặc mất thị lực. Trong khi đó, Glocom lại là một nhóm các bệnh lý về mắt gây tổn thương dây thần kinh thị giác, thường liên quan đến nhãn áp cao, dẫn đến mất thị lực không hồi phục và mù lòa nếu không được điều trị.

Không phải tất cả những người bị tăng nhãn áp đều sẽ phát triển thành glocom. Tuy nhiên, tăng nhãn áp được coi là một yếu tố nguy cơ quan trọng để phát triển glocom. Những người có nhãn áp cao có khả năng bị tổn thương dây thần kinh thị giác cao hơn so với những người có nhãn áp bình thường.

▷ Tham khảo bệnh tương tự: Đục thủy tinh thể là gì? Dấu hiệu, nguyên nhân và cách trị

Tăng nhãn áp có nguy hiểm không?

Mặc dù bản thân tăng nhãn áp không gây mất thị lực trực tiếp, nhưng nó tiềm ẩn nguy cơ lớn dẫn đến glocom, một bệnh lý nguy hiểm có thể gây mù lòa vĩnh viễn. Mức độ nguy hiểm của tăng nhãn áp phụ thuộc vào mức độ cao của nhãn áp và các yếu tố nguy cơ khác của từng cá nhân. Những người có nhãn áp rất cao hoặc có tiền sử gia đình mắc glocom có nguy cơ chuyển thành glocom cao hơn.

• Yếu tố nguy cơ chính: Nhãn áp cao là một trong những yếu tố nguy cơ quan trọng nhất để phát triển glocom. Áp lực cao có thể gây tổn thương cơ học trực tiếp lên các sợi thần kinh thị giác hoặc làm giảm lưu lượng máu đến dây thần kinh này, dẫn đến tổn thương và chết tế bào thần kinh.
• Tiến triển thầm lặng: Giống như glocom giai đoạn đầu, tăng nhãn áp thường không có triệu chứng rõ ràng. Người bệnh có thể không nhận ra mình đang có tình trạng này cho đến khi thực hiện kiểm tra mắt.
• Khả năng chuyển thành glocom: Theo thời gian, ở một số người, tình trạng tăng nhãn áp có thể tiến triển thành glocom, gây ra tổn thương dây thần kinh thị giác và mất thị lực. Nguy cơ này cao hơn ở những người có mức nhãn áp càng cao và có các yếu tố nguy cơ khác.

Dấu hiệu bệnh tăng nhãn áp

Một trong những đặc điểm đáng lo ngại của tăng nhãn áp là nó thường không có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng rõ ràng nào trong giai đoạn đầu. Người bệnh thường cảm thấy hoàn toàn bình thường và không nhận thấy bất kỳ sự thay đổi nào về thị lực.

Vì áp lực trong mắt tăng lên một cách từ từ và không gây ra các triệu chứng đau nhức hoặc khó chịu rõ rệt. Mắt vẫn có thể hoạt động bình thường trong một thời gian dài mặc dù nhãn áp đang cao hơn mức an toàn.

Chỉ khi tăng nhãn áp tiến triển thành glocom và gây tổn thương đáng kể cho dây thần kinh thị giác, người bệnh mới bắt đầu nhận thấy các vấn đề về thị lực, thường là mất thị lực ngoại vi (tầm nhìn thu hẹp như nhìn qua đường hầm). Tuy nhiên, đây là giai đoạn muộn của bệnh glocom, không phải là dấu hiệu đặc trưng của riêng tăng nhãn áp.

Những người có các yếu tố nguy cơ tăng nhãn áp (tuổi cao, tiền sử gia đình mắc glocom hoặc tăng nhãn áp, chủng tộc, một số bệnh lý khác) cần đặc biệt chú ý và thực hiện kiểm tra mắt định kỳ để phát hiện sớm tình trạng này.

▷ Dấu hiệu tương tự: Mắt bị mờ như có màng che là bị gì? Phải làm sao?

Hình ảnh mắt bị tăng nhãn áp

Dưới đây là một vài hình ảnh nhận biết mắt bị tăng nhãn áp mà bạn có thể tham khảo qua:

Nguyên nhân gây tăng nhãn áp là gì?

Tăng nhãn áp xảy ra khi có sự mất cân bằng giữa việc sản xuất và thoát ra của thủy dịch trong mắt. Các nguyên nhân chính dẫn đến sự mất cân bằng này bao gồm:

Tắc nghẽn hệ thống thoát dịch

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Góc thoát lưu thủy dịch (góc tiền phòng) có thể bị tắc nghẽn một phần hoặc hoàn toàn, làm cản trở dòng chảy của thủy dịch ra khỏi mắt.

Sản xuất thủy dịch quá nhiều

Trong một số trường hợp hiếm gặp, các tế bào sản xuất thủy dịch (ở thể mi) có thể hoạt động quá mức, dẫn đến lượng thủy dịch được tạo ra nhiều hơn lượng thoát ra.

Các yếu tố khác

Bên cạnh 2 nguyên nhân chính trên thì bệnh còn có thể xuất hiện do:

• Chấn thương mắt: Chấn thương có thể làm tổn thương các cấu trúc bên trong mắt, bao gồm cả hệ thống thoát dịch.
• Sử dụng một số loại thuốc: Corticosteroid (dạng viên uống hoặc nhỏ mắt) có thể làm tăng nhãn áp ở một số người.
• Các bệnh lý về mắt khác: Viêm mống mắt (uveitis), hội chứng sắc tố (pigment dispersion syndrome), hội chứng bong vảy (pseudoexfoliation syndrome) có thể làm tăng nguy cơ tắc nghẽn góc thoát lưu.
• Bệnh tiểu đường: Bệnh tiểu đường có thể làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh về mắt, bao gồm cả tăng nhãn áp và glocom.
• Cao huyết áp: Tăng huyết áp có thể ảnh hưởng đến các mạch máu trong mắt, bao gồm cả những mạch máu liên quan đến việc thoát lưu thủy dịch.

Nguy cơ tăng nhãn áp cao

Các yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng phát triển tăng nhãn áp bao gồm:

• Tuổi tác: Người trên 40 tuổi có nguy cơ bị tăng nhãn áp cao.
• Tiền sử gia đình mắc glocom hoặc tăng nhãn áp
• Người có áp lực nội nhãn cao hơn mức trung bình
• Giác mạc mỏng
• Người có bệnh lý về: Tiểu đường, cao huyết áp, bệnh tim mạch.
• Bệnh nhân đang sử dụng corticosteroid kéo dài, đặc biệt là dạng nhỏ mắt.
• Chấn thương mắt trước đó.

Tăng nhãn áp có chữa được không?

Bản thân tình trạng tăng nhãn áp dù khi chưa có tổn thương dây thần kinh vẫn không thể chữa khỏi hoàn toàn. Bệnh chỉ có thể được kiểm soát bằng cách giảm nhãn áp xuống mức an toàn để ngăn ngừa hoặc làm chậm nguy cơ tiến triển thành glocom và gây tổn thương dây thần kinh thị giác.

Cách điều trị tăng nhãn áp

Mục tiêu chính của việc điều trị tăng nhãn áp là làm giảm áp lực nội nhãn xuống mức an toàn, từ đó ngăn ngừa hoặc làm chậm quá trình tổn thương dây thần kinh thị giác và tiến triển thành glocom. Các phương pháp điều trị được áp dụng tùy thuộc vào mức độ tăng nhãn áp, loại tăng nhãn áp (nếu đã tiến triển thành glocom), tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân và các yếu tố khác. Cụ thể:

Thuốc nhỏ mắt tăng nhãn áp

Sử dụng thuốc nhỏ mắt thường là phương án điều trị ban đầu giúp làm giảm áp lực nội nhãn. Các loại thuốc nhỏ mắt có tác dụng giảm nhãn áp theo nhiều cơ chế khác nhau:

• Tăng cường thoát lưu thủy dịch: Các thuốc như Prostaglandin analogs (ví dụ: Latanoprost, Travoprost, Bimatoprost) giúp tăng dòng chảy của thủy dịch ra khỏi mắt.
• Giảm sản xuất thủy dịch: Các thuốc như Beta-blockers (ví dụ: Timolol, Betaxolol), Alpha-adrenergic agonists (ví dụ: Brimonidine, Apraclonidine), và Carbonic anhydrase inhibitors (ví dụ: Dorzolamide, Brinzolamide) làm giảm lượng thủy dịch được sản xuất trong mắt.

Các loại thuốc trên sẽ được bác sĩ kê đơn và chỉ định cụ thể sau khi đã thăm khám, xác định được nguyên nhân cũng như mức độ phát triển của bệnh. Người bệnh tuyệt đối không được tự ý chẩn đoán và sử dụng thuốc chữa bệnh tại nhà khi chưa có sự đồng ý của bác sĩ.

Việc tự ý sử dụng thuốc khi chưa hỏi ý kiến của bác sĩ có thể dẫn đến các rủi ro, biến chứng có hại cho sức khỏe. 

Phẫu thuật tăng nhãn áp

Trong trường hợp thuốc nhỏ mắt không thể làm giảm được áp lực nội nhãn hoặc thuốc có thể gây ra các tác dụng phụ cho bệnh nhân thì bác sĩ sẽ chỉ định điều trị bằng cách can thiệp phẫu thuật. Có 3 phương pháp mổ tăng nhãn áp phổ biến nhất là: phương pháp cắt bè cùng giác mạc, phương pháp cấp ghép ống thoát thủy dịch và mổ bằng laser.

Mục đích chính của phẫu thuật là giúp cải thiện khả năng dẫn lưu dịch thủy hoặc làm giảm sản xuất dịch thủy nhằm kiểm soát áp suất nội nhãn. Tùy vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp. 

Biện pháp ngừa tăng nhãn áp

Để ngăn ngừa nguy cơ tăng nhãn áp, bạn cần lưu ý:

• Kiểm tra mắt định kỳ: Đây là biện pháp quan trọng nhất để phát hiện sớm tăng nhãn áp. Một cuộc kiểm tra mắt toàn diện có thể đo nhãn áp, kiểm tra dây thần kinh thị giác và góc thoát lưu thủy dịch.
• Ăn uống đầy đủ chất: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, đặc biệt là các loại rau lá xanh đậm và trái cây có màu sắc tươi sáng, cung cấp các vitamin và chất chống oxy hóa tốt cho mắt.
• Tập thể dục thường xuyên: Hoạt động thể chất vừa phải có thể giúp cải thiện lưu thông máu và giảm áp lực nội nhãn ở một số người. Tuy nhiên, cần tham khảo ý kiến bác sĩ về các bài tập phù hợp.
• Tránh sử dụng thuốc lá: Hút thuốc lá có liên quan đến nhiều vấn đề sức khỏe mắt, bao gồm tăng nguy cơ mắc glocom.
• Uống đủ nước: Duy trì đủ lượng nước trong cơ thể có thể giúp ổn định áp lực nội nhãn.
• Thận trọng khi sử dụng các loại thuốc Corticosteroid: Nếu bạn phải sử dụng thuốc corticosteroid (dạng viên uống hoặc nhỏ mắt) trong thời gian dài, hãy thông báo cho bác sĩ nhãn khoa của bạn. Bác sĩ có thể theo dõi nhãn áp của bạn thường xuyên hơn để phát hiện sớm bất kỳ sự gia tăng nào.
• Đeo kính bảo vệ mắt: Chấn thương mắt có thể làm tăng nguy cơ phát triển tăng nhãn áp thứ phát. Hãy đeo kính bảo hộ khi tham gia các hoạt động có nguy cơ gây chấn thương mắt.
• Ngủ đủ giấc: Thiếu ngủ có thể ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh của sức khỏe, bao gồm cả sức khỏe mắt. Đảm bảo ngủ đủ giấc mỗi đêm.

Tăng áp lực nội nhãn tuy không phải bệnh lý nghiêm trọng nhưng nếu không được phát hiện và điều trị sớm bệnh có thể gián tiếp gây mù lòa. Việc theo dõi và kiểm soát tăng nhãn áp sẽ cần đến sự can thiệp từ bác sĩ. Do đó, người bệnh nên tái khám thường xuyên và tuân thủ theo các chỉ định từ bác sĩ, tuyệt đối không tự kê thuốc và điều trị tại nhà. Hy vọng thông qua bài viết từ Mediphar USA bạn đã có thể hiểu hơn về tăng nhãn áp, từ đó sớm nhận biết và điều trị kịp thời. 

Dược sĩ Phạm Cao Hà

Đã kiểm duyệt nội dung

Tôi là dược sĩ Phạm Cao Hà, hiện đang giữ vai trò cố vấn chuyên môn tại Công ty TNHH Mediphar USA. Với gần 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và quản lý chất lượng sản phẩm thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe, tôi cam kết cung cấp những thông tin chính xác và hữu ích cho cộng đồng.

Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm mà tôi chia sẻ trên website medipharusa.com sẽ hỗ trợ Quý Đối Tác và Khách Hàng của công ty trong việc hiểu biết sâu sắc hơn về lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng.

> Xem thêm về tác giả