Cây bình linh: Thảo dược quý trong đông y

Cây bình linh (Leucaena leucocephala) hay còn được gọi là cây keo dậu là một trong những cây thảo dược quý được sử dụng rộng rãi trong đông y. Hạt bình linh chứa hợp chất mimosine diệt giun đũa, cải thiện sức khỏe đường ruột và giảm đường huyết. Tuy nhiên, mimosine cũng là một chất độc tự nhiên, đòi hỏi sự nghiên cứu và áp dụng đúng liều lượng để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Với hơn 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, Mediphar USA đã nghiên cứu và ứng dụng nhiều dược liệu trong sản xuất TPCN, chúng tôi sẽ cùng bạn tìm hiểu những cách chế biến và liều dùng tối ưu để phát huy tối đa công dụng của cây bình linh!

Giới thiệu về cây bình linh

Nguồn gốc và đặc điểm

Cây bình linh hay còn được biết đến với tên gọi dân gian là keo dậu (hay keo giậu), bồ kết dại, táo nhân, bò chét, phắc cănthin (Tày), nằng dung điằng (Dao),..

• Tên khoa học: Leucaena leucocephala (Lam.) De Wit
• Họ: Mimosaceae (Trinh nữ)
• Đặc điểm hình thái: Cây bình linh có chiều cao từ 3-10m, phân cành ngay từ gốc với tán lá rộng. Lá kép lông chim 2 lần 4-8 đôi; lá chét 12-18 đôi, màu xanh đậm. Hoa có hình màu trắng mọc thành cụm ở nách. Quả dạng quả đậu, dài khoảng 10-20cm, chứa nhiều hạt dẹt, cứng màu nâu bóng.
• Phân bố: Chủ yếu tìm thấy ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới của Bắc và Nam Mỹ, Châu Phi và Nam Thái Bình Dương. Ở Việt Nam phát triển hầu hết ở Nam Trung Bộ như Khánh Hòa, Bình Định, Phú Yên.
• Môi trường sống: Bình linh sinh trưởng tốt trên đất thoát nước, ít chua, cây chịu khô hạn rất tốt nhưng cây con không chịu được ngập úng. Cây rất dễ mọc, chỉ cần rơi vãi xuống đất hạt có thể nảy mầm tự nhiên và phát triển thành cây con.

Ứng dụng

Các nghiên cứu về hoạt tính sinh học của cây bình linh đã tiết lộ hoạt tính diệt giun sán, kháng khuẩn, chống tiểu đường và kiểm soát cơn đau dạ dày bên cạnh đó còn được ứng dụng trong đời sống hàng ngày như:

• Làm thức ăn: Ở những nước như Indonesia, Thái Lan và Trung Mỹ, lá và quả non được cho vào súp. Lá và hạt bình linh giàu protein, thường được dùng làm thức ăn cho gia súc như bò, dê, cừu.
• Cải tạo đất: Cây có khả năng cố định đạm nhờ vi khuẩn nốt sần ở rễ, giúp cải tạo đất và làm phân xanh.
• Trồng làm bóng mát và chắn gió: Tán cây dày giúp che mát và bảo vệ cây trồng khác khỏi gió mạnh, kiểm soát xói mòn.
• Làm nhiên liệu: Gỗ bình linh nhẹ, được sử dụng làm củi, than hoặc vật liệu xây dựng.

Thành phần hóa học chính

Hạt bình linh không có tinh bột, chứa acid béo như acid oleic, acid stearic đặc biệt có mimosine chiếm 4-12% trọng lượng khô của hạt có tác dụng điều trị giun đũa nhưng cũng là chất độc nếu sử dụng lượng lớn gây rụng lông, giảm tăng trưởng ở động vật. Vì vậy nếu dùng thảo dược này để làm thức ăn, cần đem ủ chua, xử lý nhiệt bằng cách tiếp xúc với ánh sáng mặt trời hoặc đun nóng nhằm giảm lượng độc tố. Hàm lượng độc tố dưới 5% an toàn và có thể sử dụng cho con người.

Lá bình linh chứa tanin, protein, glutamic, acid aspartic và leucenin, ngoài ra lá bình linh được nghiên cứu có tác dụng tuyệt vời do chứa squalene (chiếm 41.02%) có hoạt tính chống oxy hóa chống lại tế bào ung thư, đặc biệt là ung thư ruột kết, phytol (33.08%) cũng là một chất đầy hứa hẹn trong điều trị viêm khớp dạng thấp và các bệnh viêm mãn tính.

Công dụng của cây bình linh trong y học cổ truyền

Theo Đông y, hạt bình linh có vị hơi đắng, dùng sống có tính mát, sao vàng có mùi thơm, tính bình có tác dụng diệt giun. Vỏ rễ có có tác dụng tiêu thủng, giải uất, chỉ thống.

Các bài thuốc y học cổ truyền chữa bệnh từ cây bình linh:

Tẩy giun đũa

Hạt bình linh đem rang cho nở đến khi bốc mùi thơm rồi đem tán bột và dùng uống 3 ngày liên tục, uống vào lúc sáng sớm khi bụng còn đói.

Liều dùng:

• Người lớn, trẻ em trên 16 tuổi: 20-30g/ngày
• Trẻ từ 6 đến 15 tuổi: 7-10g/ngày
• Trẻ 3 đến 5 tuổi: 5g/ngày

Hỗ trợ điều trị yếu sinh lý và tiểu đường

Dùng 50g hạt già rang khô, cho vào ấm đun sôi. Ngày uống 2 lần, dùng liên tục trong 3 ngày rồi ngưng 2-3 ngày lại uống tiếp, áp dụng trong một thời gian sẽ có hiệu quả đáng kinh ngạc trong điều trị bệnh tiểu đường và yếu sinh lý.

Trị vàng da, thiếu máu

Sắc nước uống mỗi ngày 1 thang với các thành phần hạt bình linh, ý dĩ, mẫu lệ (mỗi vị 6g) sâm bố chính, hoài sơn, bạch biển đậu (mỗi vị 12g). Sử dụng liên tục trong 3-4 tuần.

Cách sử dụng cây bình linh an toàn và hiệu quả

Liều lượng an toàn khi sử dụng bình linh được khuyến nghị là khoảng 10-15g cho trẻ nhỏ và 25-50g cho người lớn tùy theo mục đích điều trị. Liều dùng cụ thể có thể thay đổi dựa trên mục đích điều trị, tình trạng sức khỏe, cơ địa của người sử dụng và bộ phận của cây được dùng như hạt, lá hoặc đọt non.

Hạt bình linh thường được dùng ở dạng nấu với nước uống, rang vàng lên hoặc kết hợp với các loại dược liệu khác. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, người dùng nên tham khảo ý kiến thầy thuốc hoặc chuyên gia y học cổ truyền để được hướng dẫn liều lượng phù hợp với tình trạng sức khỏe của bản thân.

Lưu ý khi sử dụng

Cây bình linh mang lại nhiều lợi ích và hiệu quả tích cực cho sức khỏe, đồng thời dễ dàng sử dụng tại nhà. Tuy nhiên, do cây chứa một lượng độc tố nhẹ, cần lưu ý một số điểm quan trọng khi sử dụng để tránh gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.

• Dùng đúng liều lượng: Không nên ăn quá nhiều hạt vì có thể gây rụng tóc, có thể gây chán ăn, chảy nước bọt, bướu cổ, đục thủy tinh thể và giảm khả năng sinh sản. Do đó, cần tuân thủ liều lượng an toàn để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe.
• Không dùng cho phụ nữ mang thai: Một số tài liệu ghi nhận cây bình linh có khả năng gây sảy thai.
• Tương tác thuốc: Tránh dùng chung với kháng sinh nhóm Amoxicillin sẽ gây ra tác dụng không mong muốn.
• Khi dùng lá và đọt non làm thức ăn, nên luộc trong 15 phút để loại bỏ độc tố trước khi ăn. Ngoài ra, việc nấu rau bình linh với nồi sắt có thể giảm độc tố trong dược liệu, nhờ quá trình tạo phức hợp giữa kim loại và mimosine.

Kết luận

Như vậy, cây bình linh là một dược liệu quý với nhiều giá trị y học, với công dụng đặc biệt tẩy giun ngoài ra còn hỗ trợ điều trị tiểu đường, viêm khớp, vàng da và thiếu máu. Những ứng dụng thực tiễn của cây thuốc này đã đóng vai trò không nhỏ trong việc chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Để sử dụng an toàn và hiệu quả, cần chú ý chọn đúng bộ phận dùng của cây, liều lượng, thời gian và cách chế biến để loại bỏ độc tố tránh tác hại cho sức khỏe.

Mediphar USA tự hào là đơn vị tiên phong trong lĩnh vực sản xuất thực phẩm chức năng nguồn gốc dược liệu với chất lượng được ưu tiên hàng đầu. Nếu bạn quan tâm đến sức khoẻ và có nhu cầu mua các sản phẩm uy tín và chất lượng thì Mediphar USA là lựa chọn phù hợp cho bạn.

Tài liệu tham khảo:

1. De Angelis, A., Gasco, L., Parisi, G., & Danieli, P. P. (2021). A Multipurpose Leguminous Plant for the Mediterranean Countries: Leucaena leucocephala as an Alternative Protein Source: A Review. Animals, 11(8), 2230. https://doi.org/10.3390/ani11082230
2. Rodrigues-Corrêa, K. C. D. S., Fett-Neto, A. G., & Peters, J. A. (2018). Mimosine accumulation in Leucaena leucocephala in response to stress signaling molecules and acute UV exposure. Plant Physiology and Biochemistry, 132, 558-565.
3. Zayed, M. Z., & Samling, B. (2016). Phytochemical constituents of the leaves of Leucaena leucocephala from Malaysia. Int J Pharm Pharm Sci, 8(12), 174-179.
4. Những Cây Thuốc Và Vị Thuốc Việt Nam. Cây Keo giậu trang 158-159. Truy cập ngày 23 tháng 10 năm 2024.

Dược sĩ Phạm Cao Hà

Đã kiểm duyệt nội dung

Tôi là dược sĩ Phạm Cao Hà, hiện đang giữ vai trò cố vấn chuyên môn tại Công ty TNHH Mediphar USA. Với gần 40 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và quản lý chất lượng sản phẩm thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe, tôi cam kết cung cấp những thông tin chính xác và hữu ích cho cộng đồng.

Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm mà tôi chia sẻ trên website medipharusa.com sẽ hỗ trợ Quý Đối Tác và Khách Hàng của công ty trong việc hiểu biết sâu sắc hơn về lĩnh vực dược phẩm và thực phẩm chức năng.

> Xem thêm về tác giả